Als artikel van de maand deze keer de belevenissen van Joost Koopmans in de pastorie van de Sacramentskerk in Tilburg. Een verhaal dat vertelt van een krachtig geloof dat niet kapot is te krijgen, reorganisatie of niet. We vermoeden dat veel geloofsgemeenschappen hieraan inspiratie kunnen opdoen.
door: Joost Koopmans
Wie vanuit de Bossche kant met de trein naar Tilburg reist, passeert nog altijd vlak voor het station de Sacramentskerk aan de Ringbaan Oost die sinds januari 2005 aan de eredienst is onttrokken. Ook al staat het gebouw al vier jaar leeg, afbraak wist de buurt te voorkomen. En een vierende gemeenschap is er ook nog altijd. Zij komen naast de kerk bij elkaar.
Sinds jaar en dag is de kerk een stenen symbool van een ‘diepe impasse’, staat te lezen in het boek over de Armhoefse Akkers uit 2007. Aan de ene kant staan parochianen, buurtbewoners, burgemeester en wethouders en verschillende commissies die pleiten voor behoud en herbestemming van de Sacramentskerk; aan de andere kant het bisdom dat het gebouw wil slopen. Sloop en verkoop van kerk en grond zouden een goede opbrengst garanderen waarmee de pastorale zorg voor de gefuseerde parochies Binnenstad en ‘t Sacrament kan worden gewaarborgd. Het kerkbestuur koos de kant van het bisdom. Met een goede opbrengst zou een religieus steunpunt met een kapelfunctie in de wijk gerealiseerd kunnen worden.
Poolse kerk
Een plan uit 2007 om de kerk te gebruiken voor de vele katholieke en praktiserende Poolse werknemers die in Midden Brabant wonen, haalde de landelijke pers. Het uitzendbureau verklaarde zich bereid kerk en pastorie voorlopig in bruikleen te nemen en wilde een belangrijk deel van de onderhoudskosten ervan betalen. Er was ook een Poolse priester beschikbaar. Maar de bisschop bleef bij zijn standpunt. Ondertussen weet niemand meer wat er gaat gebeuren. Er wordt gezegd dat de gemeente de kerk wil kopen, maar niet voor de prijs die het bisdom vraagt.
Pastorie
De kerk mag dan al ruim vier jaar gesloten zijn, de pastorie – althans een gedeelte ervan – functioneert nog altijd als huis voor de verschillende groepen van de parochie, zoals de jeugdclub, de bejaardeninloop, de Zonnebloem en het koor. En dan zijn er twee mensen die het voortouw nemen in de vieringen: An Schilder (85) en Gerard Stevelink (47). Sinds de kerksluiting heeft An er alles aan gedaan om de gemeenschap gaande te houden en haar een plek te gunnen waar ze kan samenkomen. De Roerom besteedde eerder aandacht aan deze vitale tachtiger.
Gerard studeerde theologie aan de Fontys Hogeschool. Omdat hij als pastoraal werker niet aan de bak kan komen, verdient hij de kost als accountant. Maar zijn hart ligt in de kerkgemeenschap, waar hij zich vrijwillig voor inzet. Toen de pastoor van Loven – Petrus Donderskerk – zo’n twee jaar geleden plotseling een hartstilstand kreeg, werd hij gevraagd om alles rond de liturgie te gaan coördineren. Een benoeming van onderaf! Deze benoeming paste overigens binnen het beleid van het bestuur om alle pastorale velden steeds meer te laten ondersteunen door mensen uit de eigen gemeenschap. Woonachtig in de Sacramentsparochie zet Gerard zich ook daar in voor de liturgie. Plek van samenkomst is de pastorie!
Samenkomen
Via een schrijven van An las ik over een viering op IS augustus, Maria Hemelvaart. Op Hemelvaartsdag was er ook al zo’n viering geweest. ‘We haalden een matze, paasbrood en deelden die. Hierop aansluitend een sobere lunch: Deze simpele beschrijving van de viering trof me. Het feit dat katholieken zonder kerk en zonder priester toch bij elkaar komen om te breken en te delen boeit me en dat wilde ik graag meemaken. En zo reisde ik naar Tilburg, kwam weer langs die gesloten kerk, maar stapte met anderen binnen in de open pastorie.
Gemoedelijk
Ik voelde meteen de gemoedelijke Brabantse sfeer. Langs de keuken komend zag ik mensen bezig met het klaarmaken van de lunch. Het rook naar vers brood en frisse gerechten. In de huiskamer stonden vier tafels waaraan een aantal mensen met elkaar in gesprek was en koffie dronk. Vooraan stond een houten Mariabeeld uit de kerk en daaronder een tafeltje met een groot rond brood. Het aantal bezoekers liep op tot tweeëndertig, waarmee de kamer helemaal vol zat. Hier hoefde geen gemeenschap meer gemaakt te worden; die was er al. Een goed uitgangspunt voor de viering.
Viering
Na het uitdelen van de liturgieboekjes werd uit volle borst het openingslied ‘Wij groeten U O Koningin’ gezongen. Er werd trouwens veel gezongen bij deze viering en alle stemmen, mooi of niet, telden mee. We hoorden de lezingen van Maria ten Hemelopneming. In een korte overweging vertelde Gerard dat het heil van de kerk afhankelijk is van doodgewone mensen die elkaar het leven doorgeven, zoals Maria en Elisabeth. Zolang we maar bij elkaar blijven komen, blijven breken en delen.
De intenties werden als volgt ingeleid: ‘We laten nu een steen rondgaan, neem deze in uw hand en voeg uw intentie toe aan deze steen: Verbazingwekkend hoe dit ritueel werkte. Ieder nam de ronde steen tussen beide handpalmen en sloot zijn ogen. Een meditatief moment waarin je dicht bij je hart kwam. Daarna werd de steen aan de voeten van Maria gelegd, opdat zij onze gebeden bij God zou aanbevelen. Er werd ook licht bij ontstoken en de tekst van het lied Zo vriendelijk en veilig als het licht kwam hierbij echt binnen.
Breken en delen
Voorafgaand aan het gebaar van breken en delen werd gezegd: ‘Brood, hier op tafel, zoals toen op die avond toen Jezus met zijn vrienden aan tafel zat. Hij heeft toen gezegd: doet dit ter gedachtenis aan mij telkens als je brood samen breekt en deelt: Daarna werd zijn manier van leven in ons midden opgeroepen, telkens onderbroken door samen te zingen Daar waar vriendschap is en liefde, daar is God. Toen werd het brood in twee stukken gebroken en doorgegeven, zodat ieder ervan kon eten. Na stilte, voorbede, zending en zegen klonk er tot slot nog een Ave Maria.
Vriendenmaal
Vele handen zorgden er voor dat in het verlengde van de viering de lunch op tafel kwam; een vriendenmaal. Tussendoor zei mijn tafelgenoot ‘Aan zo’n viering heb ik meer dan aan een Mis: Op mijn vraag waar dat aan lag antwoordde ze: ‘Het verschil zit hem in de teksten. De aloude, gevestigde teksten zeggen me niet veel. Dit hier komt recht uit het hart: Inderdaad, dat heb ik ook zo ervaren. Op een authentieke manier gaan An en Gerard voor in tekst en gebaar en trekken alle aanwezigen mee. Want het is de gemeenschap die viert. Deze groep hier bestaat niet uit nieuwlichters. Maar het zijn wel mensen die meegroeien met de tijd. Gewone mensen die van de nood een deugd weten te maken en daarom op een natuurlijke, huiselijke manier gestalte weten te geven aan hun geloof in Jezus Christus en zijn beweging. Daarvoor krijgen ze de kans door de gangmakers van de parochie. Het werd trouwens erg op prijs gesteld dat pastoor Brouwers van de Binnenstadsparochie waaronder ook ‘t Sacrament valt, tijdens de lunch persoonlijk afscheid kwam nemen vanwege zijn benoeming in Best. Mensen voelden zich meetellen omdat hij hen opzocht op hun plek.
Huisgemeente
De bisdommen zijn volop bezig met het fuseren van parochies. De gelovigen van de fusieparochie worden geacht naar de éne centrale kerk te komen. De eigen kerk krijgt een nevenfunctie of wordt gesloten. Het Kaski vond al eerder in een onderzoek dat maar één procent van de gelovigen de overstap maakt naar de centrale kerk. Anderen zoeken een kerk die dichterbij ligt of meer bij hun belevingswereld past. Zo gaat het ook met mensen van ‘t Sacrament. Een kleine minderheid gaat naar de centrum kerk op ‘t Heike. Een groter deel gaat naar de dichterbij gelegen Petrus Donderskerk op Loven waar ze dan ook Gerard Stevelink weer tegenkomen. De pastorievieringen die enkele malen per jaar plaatsvinden vormen een alternatief. Deze vieringen hebben oude papieren. Lees er Handelingen 2, 46-47 maar op na: “De eerste gemeente kwam elke dag trouw samen in de tempel, brak het brood bij elkaar thuis en gebruikte haar maaltijden in een geest van eenvoud en vreugde”.
Misschien een idee voor de parochies die hun eigen gemeenschap anders zien verdwijnen in een grote kerkorganisatie.