Waardering
De brief van de paus van 20 augustus 2018 die het seksueel misbruik door clerici en het systematisch toedekken daarvan veroordeelt, begint met een werkelijk meeleven met de slachtoffers en toont begrip voor de verbijstering en ergernis die welwillende mensen ervaren nu de crisis voortduurt en zich steeds verder blijft ontplooien.
Meeleven met de slachtoffers, het is aanwezig, begrip voor de aangerichte schade eveneens.
Ook wordt schaamte uitgesproken over kerkelijke leiders die op systematische wijze de misdaden toedekken en verbergen.
Wat moet er gedaan worden?
Maar diepgaande twijfel blijft als aan de orde komt: wat moeten we doen om een werkelijke verandering tot stand te brengen. Op deze vraag wordt geen concreet antwoord gegeven.
Zeker er is er sprake van “vragen om vergeving” en “boete en gebed,” van “op zoek naar Maria als een model,” “bekering”, “innerlijke zalving” en “vastberadenheid”, maar deze woorden klinken even hol en zonder inhoud als “de aansporingen om te bidden” in de context van massale schietpartijen in de VS.
Een oplossing?
Paus Franciscus staat op het punt naar Ierland te gaan, het land dat de bakermat is van veel Engelstalige kerken waar nu het misbruik bloeit! Hij is een dapper man: hij opereert in een crisis die het wereldkatholicisme confronteert met verlies van gezag en afkalving.
Kan hij iets zeggen en doen in IerIand dat recht doet aan de omvang en de diepte van het probleem?
Ik denk het wel: Hij moet een derde Vaticaans Concilie bijeenroepen.
Concilies om problemen het hoofd te biden
Dat is ook wat in de afgelopen 150 jaar pausen hebben gedaan als zich een crisis aandiende.
De eerste keer om de dreiging van de Verlichting het hoofd te bieden (Vaticanum I) en dan bijna een eeuw later toen dat concilie zonder succes bleek, Vaticanum II om de Kerk haar plaats te geven in de moderne wereld, Gaudium et Spes nr 1. ” De vreugde en de hoop, het leed en de angst van de hedendaagse mens, vooral van de armen en van alle lijdenden, zijn ook de vreugde en de hoop, het leed en de angst van Christus’ leerlingen; en er is niets echt menselijks, of het vindt weerklank in hun hart…”
Ook dit concilie is in mijn ogen mislukt vanwege het restauratiebeleid van de beide voorgangers van Franciscus.
Een mogelijke agenda
Wat zou in het licht van de huidige existentiële crisis in de Kerk de agenda van een derde Vaticaans Concilie moeten zijn?
Ik zie de volgende prioritaire velden van theorie en praktijk die dringend om aandacht en verandering vragen:
De starre wijze waarop de katholieke kerk vasthoudt aan overleefde opvattingen over de menselijke natuur en in het bijzonder dwingende zwart-wit visie op seksualiteit en gender, die in het licht van de moderne wetenschap even onhoudbaar is als de leer van het creationisme en de theorie van de platte aarde.
De voortdurende vertekening in het verstaan van menselijke relaties en seksueel gedrag, van huwelijk en opvoeding, van celibaat en maagdelijkheid, verhinderen een open en eerlijke discussie, geven ruimte aan seksisme en homofobie en blokkeren noodzakelijke veranderingen.
Genoemde vertekening wordt versterkt door het gevaarlijke misverstaan in de Kerk van de aard en het doel van het ambt en het kerkelijke leergezag. Daardoor is een welhaast feodaal patriarchaal systeem van bestuur ontstaan dat geen aansluiting vindt bij redelijke verlangens naar gelijkheid en participatie in de wereldkerk. Hier ligt het fundament van het clericalisme dat de paus zelf aan de kaak stelt.
Ik troost me enigszins met Franciscus’ commitment aan wat hij ‘synodaliteit’ noemt, een beweging in het denken die genoemde vertekening in sommige delen van de kerk begint te veranderen.
Dat clericalisme wordt veroorzaakt en in stand gehouden door uitsluitend ongehuwde mannen te kiezen en hen in seminaries op te leiden voor het ambt. Zo kweekt men onder een monastiek regime een apartheid in spiritualiteit, socialisatie en onderwijs.
Het zal niemand verwonderen dat het zaad dat zo wordt gezaaid een exclusieve kaste oplevert.
Een totale, grondige revisie is nodig in de kerkelijke kijk op vragen als: : ‘wie is de ambtsdrager?’, ‘hoe oefent hij zijn ambt uit?’, en ‘hoe trainen en ondersteunt een ambtsdrager een breder kader van mensen om dienstbaar te zijn?’
Wil Vaticaan III enige kans van slagen hebben, dan kan het geen concilie zijn als de vorige concilies waar duizenden clerici die gevormd en opgeleid waren als boven beschreven, als leergezag bepaalden wat een volgzame leek moest doen. Katholieken zullen het niet langer accepteren omdat ze hun leiders niet meer vertrouwen. Maar ze zouden het ook niet moeten willen omdat dit alleen maar de oorzaak van de huidige crisis zou versterken.
Vaticanum III zou moeten putten uit de volle rijkdom van de doorleefde ervaring in de Kerk en moeten bouwen op de kundigheid die daar is: bisschoppen in dialoog met vrouwen, met jonge mensen, met niet gewijde leiders die zich aan het ontwikkelen zijn op gebieden van gezondheid, onderwijs, wetenschap, wetgeving en economie.
Zal het werken? Is er kans op succes? Ik weet het niet! Misschien is er al teveel water onder de brug gestroomd. Maar ik zie het als de enige manier waarop we de afgrond kunnen vermijden waartoe eerder strategieën ons gebracht hebben.
Terry Laidler is voormalig katholiek priester, nu psycholoog in een forensische praktijk in Melbourne, Australië
Bron LaCroix International.