De waarheid blijkt veel complexer te zijn dan pakkende krantenkoppen of verhalen aan de borreltafel doen vermoeden. De resultaten van het onderzoek kunnen zowel mensen aan het denken zetten die kritiek hebben op de r.k.Kerk als de mensen die opkomen voor de slachtoffers.
Het 300-pagina’s tellende rapport, met als titel: “De oorzaken en context van seksueel misbruik van minderjarigen door katholieke priesters in de Verenigde Staten, 1950-2010,” ontmaskert een aantal populaire misvattingen.
Mythen onderuit gehaald
Waar ligt de oorzaak? Bij het verplichte celibaat, bij homo-priesters, bij de sociale en seksuele revolutie van de jaren ’60, of bij de kwalitatief onvoldoende seminarieopleiding in de jaren 1950?
De eerste mythe die door het onderzoek onderuit wordt gehaald is dat priesters meestal pedofielen zijn. Van bijna 6.000 priesters beschuldigd van misbruik van de voorbije halve eeuw (ongeveer 5 procent van het totale aantal actieve priesters in die periode), kon minder dan 4 procent worden beschouwd pedofiel (dat zijn mannen die zich sterk aangetrokken voelen tot kinderen). “Priester-misbruikers waren geen “pedofiele priesters ” stelt het onderzoek onomwonden.
Ten tweede, vonden de onderzoekers er geen statistisch bewijs voor dat homoseksuele priesters eerder geneigd zouden zijn tot misbruik dan hun hetero-collega’s. (Een stelling die in conservatieve kringen opgeld doet). In de jaren 70 stijgt het aantal homo-priesters in de VS, maar de misbruikcijfers dalen juist in die periode.
Een verhoudingsgewijs groot aantal slachtoffers waren jonge, adolescente mannen. Zij kwamen meer dan gemiddeld voor in groepen en kringen waar de misbruikers mee in aanraking kwamen. Er is geen verband aangetoond in termen van voorkeur of aanleg bij de daders.
In de jaren waarover het onderzoek gaat bleef het celibaat een constante factor. De cijfers van misbruik toonden in die periode pieken en dalen. Maar in onze dagen zullen priesters door aal ruchtbaarheid alleen al minder geneigd zijn tot kindermisbruik, dan mannen in vergelijkbare beroepen. Katholieken die pleiten voor de gehuwde priester en degenen die ervan overtuigd zijn dat een leven zonder sex moet leiden tot perversie, kunnen aan de crisis door het misbruik geen argumenten ontlenen voor hun standpunt.
Ontoereikende opleiding ernstig probleem
Betere opleiding voor het werk en leven als priester is een van de kernpunten die effect hebben. Sinds de 80er jaren is de kwaliteit van de seminaries in Amerika aanmerkelijk verbeterd en we zien ook dat er sinds die periode een “scherpe en aanhoudende daling” in misbruikcijfers is te zien. Aan deze ontwikkeling wordt dikwijls voorbijgegaan.
De enorme piek in gevallen van misbruik in de jaren 1960 en 1970, vonden de auteurs, was hoofdzakelijk te wijten aan emotioneel slechte vorming van priesters. Zij waren daarmee onvoldoende toegerust om het hoofd te bieden aan de verwarring in de jaren van de seksuele revolutie.
Combinatie van factoren
De John Jay onderzoekers schrijven: “Individuele kenmerken als zodanig hebben geen voorspellende waarde over de vraag of een priester seksueel misbruik zal plegen. Het gaat veel meer om de combinatie van deze kenmerken, zoals persoonlijk zwakke punten, in combinatie met situationele stress en de gelegenheid die zich voordoet, die het risico op misbruik verhogen.”
De context waarin een priester zijn werk moest doen, speelt dus een belangrijke rol. Dit “situationeel” gegeven van het misbruik door geestelijken is vergelijkbaar met dat bv. van politieagenten, die mensen brutaliseren, schrijven de auteurs. De stress van het werk, de gevaren van het isolement en een gebrek aan toezicht zijn factoren die bijdragen aan “afwijkend gedrag”.
Gevolgen voor de bisschoppen
Nu steeds minder priesters beschikbaar zijn voor grotere groepen van Amerikaanse katholieken, zullen de bisschoppen gedwongen worden om de priesters in hun werk meer en beter te ondersteunen en meer ruimte te maken in die dikwijls overvolle agenda’s. Dat betekent dus dat een grotere rol moet worden toebedeeld aan leken en vrouwen, een punt dat op zich weer tot allerlei controverses kan leiden.
De John Jay onderzoekers doen hun best om de hiërarchie enig krediet te geven in hun aanpak van kindermisbruik. De mensen die opkomen voor de slachtoffers zullen daar moeite mee hebben. Volgens de onderzoekers stonden de bisschoppen niet alleen met hun trage reactie toen een tsunami van gevallen naar buiten kwam. De hele Amerikaanse samenleving begon zich maar langzaam bewust te worden van de betekenis en de impact van kindermisbruik. Maar de onderzoekers stellen ook dat de bisschoppen in veel gevallen tragisch tekort schoten en als in een reflex defensief handelden en vooral uit waren op zelfbescherming. Het is een handelingspatroon dat veel voorkomt in het crisismangement van grote instituties.
Hierarchieën zijn allemaal hetzelfde
Sterker nog, de auteurs betogen overtuigend dat er een opmerkelijke overeenkomst is tussen de kerkelijke cultuur die afwijkend gedrag van priesters met de mantel der liefde probeert te bedekken, en de cultuur in politiekringen die gewelddadig optreden mogelijk maakt. De kerk, evenals de politie, is een hiërarchische organisatie die opereert op gedecentraliseerde manier, elke afdeling (of bisdom) oefent zelf het gezag uit en heeft weinig neiging om zich open te stellen voor toezicht en controle.
Beleid Vaticaan
Op maandag 16 mei gaf het Vaticaan bisschoppen over de hele wereld opdracht om een duidelijk beleid vast te stellen in de bestrijding van kindermiskruik. De richtlijnen sporen bisschoppen aan om samen te werken met de burgerlijke overheid als er beschuldigingen worden geuit. Tegelijk benadrukt het nieuwe Vaticaanse beleid, opnieuw dat elke bisschop het laatste woord heeft en dat elke bisschop uiteindelijk alleen verantwoording verschuldigd is aan de paus. Deze benadering overtuigt waarschijnlijk de gelovigen niet, die door harde ervaring geleerd hebben om sceptisch te zijn over hun bisschoppen in hun omgang met de misbruikproblematiek.
Kernprobleem van de bisschoppen
Uit dit alles zou men kunnen concluderen dat het absolute gezag van de bisschop gecombineerd met een optreden als crisismanager die vooral is op de bescherming van het instituut, wel eens het kernprobleem zou kunnen zijn dat door de misbruikzaken aan het licht is gekomen.
De auteurs van het rapport komen tot de conclusie dat de Amerikaanse katholieke hiërarchie nu eindelijk eens moet accepteren dat er een uniform beleid ontstaat dat vertrouwen wekt met als voornaamste kenmerk echte transparantie en het nemen van werkelijke verantwoordelijkheid, in het bijzonder door de bisschoppen.
Deze moeilijke weg is de enige die de bisschoppen kunnen bewandelen om te laten zien dat de kerkelijke hiërarchie verschilt van de Wall Street financiers of van een politie-bureaucratie. Is dit niet de kortste weg naar een herstel van de betrouwbaarheid van de katholieke kerk als geloofsgetuige in plaats van dat op een hoop wordt gegooid met andere verdachte instellingen in onze samenleving.
Bron: Religion News Service