Column december 2012

Crisis en kerst

Nederland hoort zowel absoluut als relatief nog steeds tot de rijkste landen van de wereld. Maar als we de krant lezen en goed om ons heen kij­ken, zien we de ellende van velen die afhanke­lijk zijn van permanente hulp van personen en instellingen alleen maar toenemen. Instellingen als voedselbanken blijven maar groeien. In een land dat zo rijk is als het onze is dat eigenlijk schandalig en op zijn minst erg vreemd. Crisis steekt, zeker tijdens de kerstdagen. Wat kunnen we doen? 

We mopperen wel eens dat mensen niets meer voor elkaar over hebben. Toch wijst onderzoek uit dat Nederlanders vrijgeviger zijn en zich meer voor een ander inzetten dan mensen in de ons omringende landen. Als we zo rijk zijn en zo bereid om elkaar te helpen, maar de afhan­kelijkheid van hulp neemt alleen maar toe, dan doen we iets niet goed.

Donderdag 22 november was ik aanwezig bij het ‘maatschappelijk congres’ van Vluchtelin­genwerk Nederland. Tijdens een paneldiscussie wierp Fatma Özgemus, voorzitter/directeur van Vluchtelingenorganisaties Nederland de stel­ling op dat ‘veel organisaties afhankelijk zjjn van de afhankelijkheid van hun cliënten’. Öz­gemus: ‘Vluchtelingen zijn per definitie sterke en initiatiefrijke mensen. Anders waren ze niet tot hier gekomen. Wij hebben de neiging alleen te kijken naar wat ze niet kunnen en naar wat wij denken dat ze nodig hebben. We vergeten te kijken naar wat deze mensen wél kunnen. En dat is heel erg veel. Door alleen te kijken naar hun onmogelijkheden maken we ze klein en af­hankelijk. En dat is slecht.’

Maakt onze manier van helpen degene die ge­holpen wordt soms juist incompetent, niet meer in staat te zorgen voor het eigen bestaan en wordt niet vooral het gevoel van eigenwaarde van de hélper gestimuleerd? Wanneer wij zeggen dat iemand hulp nodig heeft bedoelen we vaak dat degene die hulp ontvangt niet verantwoordelijk kan en mag zijn voor de oplossing van het probleem. Daar zijn de helpers tenslotte voor. Maar hulp die helpt is per definitie ‘eindig’ en gericht op groei van de mogelijkheden van degene die hulp ontvangt. Bij het opvoeden van kinderen weten we heel goed dat het inderdaad zo werkt. Echte hulp is gericht op ‘leren’ en niet op het ‘onder verdo­ving’ in stand houden van een probleem. Een kind dat niet kan fietsen leert dat nooit, wan­neer de ouders hem altijd met de auto naar school brengen. En een kind leert nooit zelf uit te kijken waar het loopt, wanneer ouders het hele huis tot in detail ‘kindvriendelijk’ inrich­ten. In die zin gaat echte hulp altijd uit van tij­delijkheid en ‘eigen kracht’.
Helpen is goed, tenminste wanneer hulp zich­zelf overbodig maakt. Het is juist in deze tijd van crisis en kerst belangrijk daarbij stil te staan.
R.P.