Column oktober 2011

Evangelisch katholicisme

John L. Allen is een vooraanstaand ‘vatican watcher’ in de Verenigde Staten. In 2009 schreef hij een boek met als titel De  kerk van de toekomst,  dat jammer genoeg nog niet in het Nederlands vertaald is *. Hierin beschrijft hij een trend in de katholieke kerk van de 21e  eeuw, die hij evangelisch-katholicisme noemt.
Dat is niet alleen een ‘top-down’ fenomeen – van bisschoppen naar de basis – maar ook een ‘bottom-up’ verschijnsel – van de basis naar de bisschoppen toe, een situa­tie die we in onze Nederlandse Kerk her­kennen. De term ‘evangelisch-katholicisme’ toont in feite aan, dat er een nieuw soort militant katholicisme in opmars is zoals ook tijdens de Wereldjongerendagen in Madrid gebleken is. Van een cultuurbepalende meer­derheid is het christendom geëvolueerd dan wel gedegradeerd tot een subcultuur, zij het een invloedrijke.
drie pijlers
John Allen onderscheidt drie pijlers van dit evangelisch-katholicisme, die als een soort profiel gezien kunnen worden: een sterke verdediging van de traditionele katholieke identiteit met een hang naar leerstellige or­ thodoxie en katholieke praktijk, zoals blijkt uit de nadruk op de liturgische traditie, het benadrukken van het devotioneel leven en het beklemtonen van autoriteit/gezag; – een sterke publieke verkondiging van de katholieke leer, met nadruk op de katholieke missie ‘ad extra’ (‘naar buiten’), die de cultuur wil omvormen in het licht van het evangelie, eerder dan een engagement ‘ad intra’ (‘naar
binnen’), gericht op binnenkerkelijke hervor­ming; – een sterke overtuiging, dat het geloof geen culturele erfenis is, maar een persoonlijke keuze. In een geseculariseerde cultuur is de katholieke identiteit immers nooit vanzelfsprekend. Ze moet altijd worden aangetoond, verdedigd, verduidelijkt.
Velen zullen ongetwijfeld dit profiel als con­servatief beschouwen, maar in feite gaat het fundamenteel om iets anders, namelijk om de honger naar identiteit in een gefragmenteerde wereld. Terwijl liberaal-katholieken een dialoog zoeken met de postmoderne cultuur, willen de evangelisch-katholieken de cultuur zelf bekeren. Geen van beiden streven ze naar een terugkeer van de vroegere situatie. Veel evangelisch-katholieken verwelkomen immers ook de secularisatie, omdat die van de godsdienst eerder een bewuste keuze dan een passieve er­fenis maakt. De strijd voor de toekomst van de katholieke kerk gaat dus niet zozeer tussen de evangelisch- en de liberaal-katholieken. Het gaat over een strijd binnen de evangelische beweging tussen een open en optimistische vleu­gel, die meer benadrukt wat de kerk voorhoudt dan wat ze veroordeelt en een andere meer defensieve vleugel, die bereid is om een culturele oorlog te voeren.
Ton Baeten
* John L.Allen jr. The Future Church, how ten trends are revolutionizing the catholic church, Doubleday New York, 2009