door Paulien van Bohemen
‘Jij gelooft, dat Jezus over water kan lopen, want dat leer jij op die opleiding:zei iemand me. Sinds 2008 volg ik de deeltijdstudie theologie/levensbeschouwing aan de Fontys Hogeschool te Tilburg. Geloofszekerheid, zoals boven ge-suggereerd, krijg ik er niet. Geen docent zegt me dé waarheid. De studie is een boeiende weg van leren, weten, twijfelen en vermoeden. Graag wil ik u elke maand meenemen op mijn tocht.
Er zijn van die vragen die zich zo nu en dan aandienen. Tijdens het gaan van je levenspad voegen ze zich bij je; soms ki-lometers lang, soms slaan ze al na honderd meter af. Maar je weet dat ze altijdweer terug keren. Vragen over het leven:wie ben ik nu eigenlijk? Een lastige en tegelijk boeiende vraag. Mensen spelen allerlei rollen in het toneelstuk van het leven. Vader, werknemer, vriendin, tante,sportmaatje, buurman, studiegenoot etcetera. Je zou al je rollen eens op een rijtje moeten zetten. Grote verwarring is het gevolg en het antwoord op de vraag raakt alleen maar verder weg. Je zoekt naar iets wat onder of achter al de rollen ligt. Wie ben ik ten diepste? Je kunt er de vinger niet op leggen. Het is het geheim van het leven, je cirkelt er slechts om heen zonder de kern precies in woorden te kunnen vatten.
Naam
Het gebeurt ons allemaal een keer in dat toneelstuk van het leven dat een tegenspeler zijn of haar tekst niet goed kent en je bij een voornaam noemt die de jouwe niet is. Een seconde ben je vervreemd van jezelf. Een onbekende of een dement familielid kan dit teweegbrengen. Vooral in dat laatste geval voel je je ongemakkelijk,omdat een naaste je naam niet kent. Pas als die persoon je naam goed zegt, keer je weer terug tot jezelf. Als het mis blijft gaan, ga je vaak verbeteren. Aan je naam ontleen je blijkbaar identiteit; die raakt iets van je wezen. In je naam ben je meer dan de rollen die je vervult. Het overstijgt dat. Noem iemands naam en je benoemt iemand ‘volledig’, in zijn of haar totaliteit. In de wisselvalligheid van het leven, de rollen die je op je neemt, stopzet of nieuwbegint, is je naam de constante factor. Je naam is duidelijk en kernachtig en maakt omhaal van woorden in de omschrijving van een persoon overbodig. Je krijgt je naam, gekozen door je ouders, bij de geboorte. Het is je voorgegeven. Daarmee sta je niet los van de mensen om je heen. Je kunt je niet onttrekken aan de wereld waarin je opgroeit, je familie en de vroegere generaties. Hoeveel mensen zijn niet vernoemd naar mensen uit hun familie?
Waardig
Een stap verder. De volledigheid die je uitspreekt bij het noemen van iemands naam gaat over de waardigheid van die
persoon. Een naam met respect uitspreken brengt met zich mee, dat iemand gekend wordt, zich geborgen kan weten. ‘Mijn naam wordt genoemd, dus ik besta.’ Bij de vliegramp vorige maand in Libië kwamen na de getallen eindelijk namen naar buiten. Met het vrijgeven van de namen ging het nu over mensen die gesproken hebben en over wie nu verhaald kan worden. Een naam roept een concrete mens op over wie je kan praten. Bij de herdenking van de slachtoffers van rampen en oorlogen worden vaak namen voorgelezen; niet meer dan dat. Een naam noemen is kort maar krachtig genoeg.
Kwetsbaar
Een tijd geleden zag ik een reclame op televisie waarin mensen niet bij hun naam werden genoemd. Zij werden aangesproken met ‘dinges’. In een andere commercial werd iemand voorgesteld als ‘niemand’. Dat gaf me een raar gevoel in de onderbuik. Het was natuurlijk maar een spotje, maar stel dat het echt zo gaat. Dan doe je naar mijn idee een mens ernstig tekort. Een naam hebben heeft ook ietskwetsbaars. Het spreekwoord ‘het mag geen naam hebben’ betekent niet voor niets, dat iets niet belangrijk is. Als een persoon geen naam mag hebben, doet dat mijns inziens afbreuk aan diens waardigheid. Iemand die een nummer krijgt en nooit meer zijn naam hoort uitspreken. Joden werden beroofd van hun naam; ze kregen in de kampen een nummer. Een vrouw wiens naam niet meer klinkt uit monden van hen die achterbleven; een man die bij leven nooit genoemd wordt. Een naam die alleen spottend wordt uitgesproken. Er zijn helaas verschillende manieren om iemand – bij leven – al dood te zwijgen. Niet genoemd worden is een pijnlijk antwoord op de vraag die we aan onze medemens en het leven steeds stellen: ‘Mag ik er zijn?’
Mijn moeder is mijn naam vergeten
Mijn kind weet nog niet hoe ik heet
Hoe moet ik mij geborgen weten?
Noem mij, bevestig mijn bestaan
Laat mijn naam zijn als een keten
Noem mij, noem mij, spreek mij aan.
Oh, noem mij bij mijn diepste naam.
Voor wie ik liefheb wil ik heten.
(Neeltje Maria Min)
Uit De Roerom van juni pg. 23