Zuster Theresa Kane was jarenlang de voorzitter van de Conferentie van vrouwelijke religieuzen in De Verenigde Staten van Amerika. Op 22 juli jl., de gedenkdag van Maria Magdalena, gaf zij in Chicago een inleiding op een conferentie over aansprekende liturgie. We bieden u hier de belangrijkste delen aan van haar toespraak.
Eerder werd Zuster Kane bekend van haar toespraak tot paus Johannes Paulus bij zijn bezoek aan de VS in 1979, waarin ze de paus aanspoorde zich in te zetten voor de gelijkberechtiging van vrouwen in de kerk.
ALS DE TIJD VERVULD IS, ZULLEN GODS BEDOELINGEN GEOPENBAARD WORDEN
Vrouw waarom huil je?
Maria Magdalena kennen we vooral vanuit haar ontmoeting in de tuin met de Levende. Zij heeft het ter dood martelen van een intieme vriend van dichtbij meegemaakt. Ze was een metgezel van Jezus, zeker een weldoenster voor hem en een leerling.
De ervaring die haar overkwam zullen velen van ons herkennen, want ieder van ons herkent het gevoel dat ons treft bij de dood van iemand die ons aan zeer aan het hart ging. Als we die scene in de tuin tot ons toe laten, voelen we de diepte van het verdriet, de zielenpijn bij zo’n verschrikkelijke dood en we voelen ook dat Maria ervan overtuigd was dat er een zware onrechtvaardigheid was bedreven. Als iemand een helder inzicht heeft in onrecht dat is aangedaan, dan zijn de tranen niet alleen van pijn maar ook van kwaadheid en woede. Woede die ontstaat op grond van moed en bij ieder onrecht dat wordt bedreven zou ieder van ons met woede vervuld moeten zijn. Deze emotie is de basis om tot herstel van het onrecht te komen en om rechtvaardigheid te brengen.
God moeder en vader
Ik wil u spreken over de vrouwen van onze katholieke gemeenschap in onze dagen. Waarom huilen wij? Zonder de volledige deelname van vrouwen in het leiderschap, in het leerling zijn en in alle diensten en ambten van de kerk, zonder een volledige deelname in de liturgie –de visie van het concilie – zonder dat alles ervaren wij vrouwen geen gemeenschap in de liturgie en ervaren wij geen levenbrengende eredienst. Onze aanwezigheid bij liturgische vieringen gaat gepaard met diepe pijn, verdriet en leegte. Het gaat alsmaar door met discriminerend taalgebruik, met seksistisch taalgebruik. Het duurt nu al tientallen jaren dat in de kerk voortdurend woorden gebruikt worden die discriminerend de aanwezigheid van vrouwen ontkennen. Het blijft maar gaan over ‘mannen’, over ‘hij’ en ‘hem’, over ‘broeders’ alsof vrouwen niet bestaan.
In 1978 heeft Paus Johannes Paulus I in het openbaar gezegd –ik ben het nooit vergeten en vertel het telkens weer opnieuw – ‘We moeten God zowel ‘moeder’ als ‘vader’ noemen’. Dat was een gedurfde uitspraak van deze paus op de televisie. Totdat het zover is, blijft het spreken over God bepaalde mensen (vrouwen) uitsluiten, patriarchaal en zelfs militaristisch van karakter.
Principieel gelijkwaardig
Er gaapt een grote kloof tussen mijn visie op wat een geloofsgemeenschap is en op een stijl van leidinggeven die monarchisch is. Een bisschop zei me eens: “wij zijn geen democratie”. De vraag die we aan zo’n bisschop moeten stellen is dan: welke vorm van bestuur is dan in de kerk aan de orde? En: betekent dat dan dat we samenwerking en deelname en inclusief denken niet respecteren?
Katholieke vrouwen huilen omdat veel mannelijke katholieke leiders, in het bijzonder bisschoppen en priesters, cultureel gesproken analfabeet zijn en geen flauw idee hebben van wat er in de cultuur van onze dagen aan de hand is. Ze hebben geen idee van de kracht die vrouwen in zich dragen en van hun normale menselijke verlangens om als volwassene gerespecteerd te worden en ook voor hun deel verantwoordelijke medewerkers te zijn. Een prachtig woord ‘medewerkers’. Het betekent dat we mee-werken, we zijn principieel gelijkwaardig.
Verhuizen
Waarom huilen wij vandaag? We zijn in een crisis. Veel vrouwen hebben al afscheid genomen van de traditionele zondagse eredienst. Andere vrouwen zijn, heel dapper, begonnen met alternatieve liturgische vieringen, vieringen die werkelijk moeite waard zijn. Ze hebben mystieke kracht, zijn pastoraal en spiritueel. Kortom ze stralen al de kwaliteiten uit die de ziel van de mens zo nodig heeft. Vele vrouwen verhuizen naar andere protestantse tradities of vieren feministische liturgieën en nemen wanneer het gevraagd wordt het voorgangerschap op zich en zijn daar heel gelukkig mee.
Misschien is dat wel het begin van een nieuwe kerk. Misschien moeten we met Pinksteren daarnaar uitkijken. We zouden er in ieder geval toe bereid moeten zijn. Doorgaan met een priesterschap uitsluitend door mannen is naar mijn oordeel een vorm van afgoderij en een uitdrukking daarvan.
Misdienaars
Een voorbeeld: een groep zusters hadden hun kapittelvergadering. Uit beleefdheid nodigden zij de bisschop uit. Wij zusters nodigen niet bisschop uit omdat we zulke goede verhoudingen met hen zouden hebben en met hen zouden willen vieren, maar we zijn zo gek dat we het doen omdat het verwacht wordt en uit beleefdheid.
De bisschop schreef terug en zei dat de bijeenkomst in een parochiekerk diende plaats te vinden in niet in het moederhuis. Bovendien moesten er misdienaars zijn die hem zouden assisteren. Hij verbood al bij voorbaat dat een zuster het kruis bij de intochtprocessie zou dragen. De zusters gingen over deze zaak in gebed en besloten geen liturgie te vieren.
De echte tragedie is dat deze bisschop een fantastische gelegenheid liet voorbijgaan om met een groep vrouwen liturgie te vieren.
De hoop blijft
Als katholieke vrouw blijf ik hopen. Waarom? Ik ontmoet op bijeenkomsten zo dikwijls vrouwen en mannen die open zijn en die een nieuwe kerk nastreven. Geïnspireerd ga ik dan naar huis. Ik heb absoluut geen behoefte om terug te vluchten naar de traditionele eredienst. Er zijn heel wat organisaties die geweldig vitaal zijn, spiritueel en volgens Vaticanum II, Van al die organisaties zijn wij vrouwelijke religieuzen toch zeker niet de minste.
Ik vind mijn hoop in de woorden van de Schift.’ Als de tijden vervuld zijn zullen Gods bedoelingen aan het licht komen’. Wanneer zal de vernieuwing komen? Als de tijd vervuld is. Dat kan morgen al zijn. Het kan ook volgende week. Maar het is Gòds tijd, niet die van mij. Ik ben er ook diep van overtuigd dat bij God niets onmogelijk is. Mensen zeggen tegen mij: dat kun je niet doen, dat is onmogelijk. Bij God is alles mogelijk en dat vervult me met grote hoop.