‘Er is weinig om vrolijk over te zijn’…

Zwijgen tot Kerstmis
Nu, een half jaar later, zijn die uitspraken onveranderd actueel. Maar een inventarisatie van de afgelopen weken toont aan, dat de monseigneur zelf nou ook niet bepaald heeft bijgedragen om de stemming in de Belgische rk-kerk om te buigen. Eerder het tegendeel, want zijn uitspraken over aids als een immanente gerechtigheid, over homoseksueel gedrag en nu weer over bejaarde pedo-priesters die ‘maar beter met rust gelaten kunnen worden. Ze nu voor de rechtbank slepen heeft veel weg van wraak’, veroorzaken verbazing, verwarring en bitterheid. Al is er ook een groep gelovigen die het alleen maar toejuicht dat de aartsbisschop geen blad voor de mond neemt. 

Dat hoeft ook niet, ‘al zou de kerk er in deze woelige tijden meer baat hebben als ze zich wat nederiger en bescheidener zou opstellen’, zegt de hoofdredacteur van het katholieke tijdschrift ‘Kerk & Leven’, Bert Claerhout. Ook zijn college-hoofdredacteur Peter Vande Vyvere van het rk-blad ‘Tertio’ is die mening toegedaan.

‘Misschien zou de aartsbisschop er een tijdje het zwijgen toe moeten doen’, meent Claerhout. 

Kennelijk heeft mgr. Léonard zich die dat advies aangetrokken. Hij heeft althans laten weten tot Kerstmis te zullen zwijgen. 

Tot opluchting van zijn woordvoeder die bevestigt dat de Belgische kerkprovincie nog steeds in zwaar weer verkeert in verband met de aanhoudend actuele pedofilie-schandalen binnen de kerk: ”We kunnen elke bijkomende commotie missen’. 

Mgr. Léonard begrijpt alle opschudding niet, al moet het hem toch aan het denken zetten dat hij als intelligent en intellectueel mens doorlopend dingen zegt die zijn woordvoerder vervolgens moet toelichten, uitleggen en verduidelijken. In zijn ‘recht-voor-de-raap”-aanpak kwetst Léonard mensen, terwijl het (misschien) niet zijn bedoeling is. 

De groeiende onvrede daarover begint onder de Belgische katholieken vorm te krijgen. Zo wordt er gesproken over een petitie waarin gelovigen kunnen zeggen dat mgr. Léonard niet namens hen spreekt en niet de spreekbuis van de kerk is. 

De Leuvense kerkjurist Rik Torfs verduidelijkt dat: ‘Léonard is niet – zoals vaak gedacht wordt – het hoofd van de kerk in België; hij is aartsbisschop van Mechelen-Brussel en doet als zodanig privé-uitspraken’. 

Niemand betwist dat de vrijheid van meningsuiting ook geldt voor een bisschop, zoals het niemand verbaast als die rechtlijnig in de leer is en die opvattingen uitdraagt.

Maar moet een (aarts)bisschop behalve rechtvaardig, ook niet tegelijk barmhartig zijn? Streng zijn (in de leer) maar tegelijk liefde schenken? 

De bewogenheid van de Mechels-Brusselse aartsbisschop komt bij veel mensen oppervlakkig over en door zijn uitspraken wekt hij de schijn méér begaan te zijn met het lot van pedo-priesters dan met hun slachtoffers; meer bezorgd over het imago van de kerk dan over het welzijn van de gelovigen. 

Dat zet kwaad bloed, ook al roept hij herhaaldelijk verkeerd begrepen te zijn, of kwaadwillig te worden geciteerd omdat uitspraken uit hun context worden gelicht. 

Kortom, de boodschap die mgr. Léonard de samenleving meegeeft spreekt boekdelen: ‘De kerk moet niet in de eerste plaats populair zijn’. 

De omstreden uitspraken van mgr. Léonard hebben nog een bijkomstige, maar daarom niet minder ernstige bijwerking. Ze zorgen namelijk voor een zichtbare verdeeldheid in het episcopaat, waarvan niet alle leden het met hun voorzitter eens zijn. 

Verdeelheid ook bij de clerus, de religieuzen en de pastorale werkers. Die laatsten vooral worden aangesproken en aangekeken op de uitspraken van de aartsbisschop en dat maakt hun werk er niet eenvoudiger op. 

Het is interessant om een vergelijking te maken tussen de kerkprovincies in België en Nederland en dan vallen een paar verschillen op:

– terwijl katholiek Nederland in de woelige jaren van kardinaal Alfrink in het wereldnieuws kwam en het Vaticaan bijna provoceerde met kerk-juridische, procedurele en liturgische  veranderengen en vernieuwingen, leek de Belgische kerkprovincie een warm, dorps nest. Er gebeurde weinig opzienbarends en het Belgische episcopaat liep – althans op het oog – keurig in de Vaticaanse pas. Ook al was kardinaal Danneels – toentertijd – in sommige opzichten even vernieuwend bezig als zijn Nederlandse confrater.

Nu is het omgekeerd: België staat in het schijnwerperlicht; het Vaticaan maakt zich grote zorgen over de ontwikkelingen in België, terwijl in Nederland de kerk uit het nieuws verdwenen is.

– in Nederland hoor je de aartsbisschop van Utrecht – en de meeste van zijn mede-bisschoppen – niet of nauwelijks; ze hebben geen inbreng in, laat staan invloed op het maatschappelijk debat.

In België daarentegen praat de aartsbisschop des te meer en des te luidruchtiger, vooral over gevoelige moreel-ethische thema’s.. 

– in Nederland werkt de commissie-Deetman in alle rust, maar naar mag worden aangenomen met grote vastberadenheid,  aan een totaalrapport over het kindermisbruik in de kerk.

In België hebben de bisschoppen hun aankondiging voor een landelijke coördinatie-commissie onlangs ingetrokken. Zij verwijzen slachtoffers naar de rechtbank of naar  meldpunten in hun bisdom. Van een gezamenlijke aanpak is geen sprake en dat riekt naar doofpot-mentaliteit.

Wel is een bijzondere parlementaire commissie aan het werk gegaan, maar die blijft niet strikt beperkt tot de pastorale sfeer maar richt zich op kindermisbruik in alle lagen van de samenleving.

Herman van Rompuy, de Europese president, heeft groot gelijk als hij constateert dat ‘de Kerk toe is aan hervorming’. Niet enkel om de pedofilie uit te roeien maar ook om in de bestuursstructuur van de rk-kerk meer democratie toe te laten.

Maar ja, dat moeten de verantwoordelijken – om te beginnen de bisschoppen – dan ook wel willen… 

franswijnands@telenet.be