In memoriam: Willem Vogel

Donderdag 7 oktober is Willem Vogel te Amstelveen overleden en woensdag 13 oktober vanuit de Oude kerk te Amster­dam te rusten gelegd in het familiegraf op de begraafplaats Zorgvlied.

Op de rouwbrief staat ‘Willem Vogel orga­nist componist kerkmusicus’. Het is alge­meen bekend dat hij voor de Protestantse Kerk in Nederland baanbrekend werk heeft verricht en daarom terecht ‘de nes­tor van de protestantse kerkmuziek’ wordt genoemd. Hoever zijn invloed in katho­lieke kerken reikt is mij niet bekend. Zo nu en dan staat een lied van hem in een boekje voor de zondagse eucharistievie­ring. Zelf heb ik even voorbij het midden van de vorige eeuw voor het eerst een lied van hem gebruikt: een gezang bij de in­tocht van Jezus in Jeruzalem. De stroom kerkliederen van katholieke zijde moest nog op gang komen.

Willem Vogel heeft wel enkele jaren in­tens samengewerkt met Open Kerk Hel­voirt, een kleine ‘eigengereide’ gemeen­schap van katholieke afkomst. In 1995  belden we de grote Willem Vogel – we kenden hem alleen van naam – onver

hoeds op met het verzoek de muziek te schrijven bij teksten over geboorte en groei. Wij hadden een lauwe reactie en al­lerlei bedenkingen verwacht of dat hij de boot zou afhouden. Maar Willem Vogel reageerde heel welwillend, vriendelijk en

bleek heel benieuwd naar de teksten. Dat het koor van Open Kerk Helvoirt voor het merendeel bestaat uit nauwelijks gevormde zangers schrikte hem niet af. ‘Zo is de praktijk in het veld’ zei hij en dit zou hij nog vaak herhalen. Het was bemoedigend om een dergelijk groot musicus en com­ponist zó te horen spreken. Hij bleek ook zeer geïnteresseerd in de geloofsvisie die uit de vieringen van Open Kerk spreekt. Hij merkte een keer op: ‘Jullie zegt niet Jezus is de zoon van God maar Hij is God een zoon gewórden … Het duurt nog vijf­entwintig jaar voordat de kerk dit accepteert: Deze termijn blijkt inmiddels wat te optimistisch gesteld!

De liederen ‘bij geboorte en groei’ zijn in 1996 opgenomen. In dat jaar kwamen de cd en de bladmuziek onder de titel Jij Leve Lang uit. Tijdens de twee dagen durende opname was Willem steeds present. Hij gaf adviezen, ging in discussie, maar was geen moment negatief over koor, directie of be­geleiders. Hij stond, hoewel grootmeester, niet op z’n strepen maar stimuleerde al die goedwillende, begeesterde zanglustigen. ‘Met hem erbij komt er méér uit dan erin zit’ was de overtuiging van het koor.

Jij leve lang was het begin van een trio. In 1998 verschenen onder de titel Rondom de beker een boek en cd met dertig nieu­we liederen voor ‘dodenwake, afscheid en gedachtenis’ op muziek van Willem Vogel. Deze liederen worden in avondwa­ken en bij afscheidsvieringen veelvuldig live of mechanisch ten gehore gebracht. Ze voorzien in een grote behoefte. In 2001 waagde Open Kerk Helvoirt zich met Wil­lem Vogel aan een serie nieuwe liederen voor Advent en Kerstmis: Een ster gezien. Enkele liederen werden door Willem Vo­gel zowel vierstemmig als voor drie gelij­ke stemmen getoonzet. Hij was inmiddels namelijk een beetje verkikkerd geraakt op het frisse geluid dat de ‘jongerengroep’ ­vijf jongedames – voortbracht. De inschat­ting dat koren uitzagen naar een nieuw kerstrepertoire is niet juist gebleken. De verkoop viel tegen. ‘Op den duur raak je alles kwijt’ sprak Willem ons moed in. En het begint erop te lijken!

Tot in 2008 is Willem Vogel muziek blij­ven schrijven voor Open Kerk Helvoirt. Deze worden nog steeds in de vieringen van deze oprecht katholieke gemeenschap gezongen. Ze mogen niet onder Brabants zand bedolven worden. Dit is temeer een zorg omdat Open kerk Helvoirt zichzelf een tijdelijk bestaan heeft toebedacht en dan ook bezig is te inventariseren wat er de laatste jaren vanuit Amstelveen alle­maal naar Helvoirt is gestuurd. Nagegaan wordt of hij deze liederen ook elders heeft ondergebracht.

Twee liederen van de laatste jaren – op tekst van Adema van Schelterna – lagen Willem na aan het hart. Van Er ging iets moois voorbij (De Roerom november 2007) zei hij: ‘Het doet me deugd dat jul­lie dit zingen: Min de stilte is het laatste lied dat hij ons heeft toegezonden. Aan­vankelijk vierstemmig gezet (De Roerom juni 2009), verzorgde Willem ook een tweestemmige zetting, die onlangs ge­zongen door vier jongeren iedereen ont­roerde. De laatste zending aan ons liet hij vergezeld gaan van een kort briefje dat hem met al zijn unieke kwaliteiten tekent als een dienstbaar en bescheiden man. ‘Beste Peer. Ben ik zo op de goede weg naar uw bedoeling? Sorry dat ik zo slecht schrijf. Mijn handschrift is met de narcose verdwenen. Graag uw bericht terug. Met vriendelijke groet. Willem: Willem Vogel, een groot mens en musicus met wie wij bijna bij toeval kennis hebben gemaakt, heerlijk mochten samenwerken, aan wie we gehecht zijn geraakt en die ons niet meer zal ontgaan. Houdt dan de lof­zang gaande (Psalm 107) staat boven zijn rouwbrief. Hij zij in licht en vrede.

Peer Verhoeven