door Frans Wijnands –
Er wordt vaak beweerd dat de stem van de gewone, eenvoudige gelovige in het Vaticaan niet wordt gehoord. Dat is niet (helemaal) waar. Het hangt er van af wat je de kerkleiding wilt vertellen. Er is een simpele vuistregel: als je roomser bent dan de paus krijg je een willig oor. Als je daarentegen wat kritisch, wat minder goedgelovig bent, dan praat je tegen dovemansoren.
Paus en Curie horen natuurlijk veel progressieve geluiden, uit alle hoeken van de wereldkerk, maar die wegen niet of nauwelijks mee in de Vaticaanse besluitvorming. Veel liever luistert de top van de rk-kerk naar (groepen) gelovigen die hun beklag doen over alle soorten van ‘nieuwlichterij’ in hun parochie of diocees.
Nederlandse ervaring
Daar kunnen we in Nederland over meepraten. Wat er gebeurde in ‘de periode-Alfrink’ sprak een deel van de toenmalige katholieken absoluut niet aan en dus deden ze hun beklag: bij de nuntius, bij invloedrijke behoudende katholieken in Nederland en Rome en tenslotte bij de Curie. Dat heeft geholpen. Er kwam een einde aan de reeks van kerkbestuurlijke en liturgische veranderingen die in Nederland gaande waren.
De Nederlandse bisschoppen kregen tijdens hun vijfjaarlijkse ad limina-bezoek aan de paus en Rome de wind van voren. Het was gedaan met alle vernieuwende voornemens. De benoeming van de uiterst rechtlijnige mgr. Gijsen in Roermond was het aller duidelijkste signaal. Het Nederlandse episcopaat begreep dat, en trad gehoorzaam – maar niet deemoedig – terug in het eeuwenoude Vaticaanse spoor.
Natuurlijk zijn er nadien mondige bisschoppen geweest die wel eens afwijkende meningen durfden ventileren; zelfs over het celibaat. Maar ‘Rome’ heeft sindsdien eigenlijk geen problemen meer met de Nederlandse kerkprovincie, afgezien dan van de leegloop van de kerken. Maar ja, dat is kennelijk niet te vermijden in het razendsnel seculariserende westen van Europa.
Gaillot krijgt een lotgenoot
Zo af en toe zet het Vaticaan een ‘andersdenkende’ bisschop aan de kant. Zoals mgr. Jacques Gaillot (1935), onder meer bisschop van Evreux. Op tal van terreinen hield hij er afwijkende meningen op na; over kerkelijke, maatschappelijke en zelfs politieke thema’s. In 1988 beging hij een ‘doodzonde’ toen hij – nota bene in Lourdes – pleitte voor priesterwijding voor gehuwde mannen. Hij deed dat weliswaar achter de gesloten deuren van de daar gehouden Franse bisschoppenconferentie, maar zijn pleidooi werd wereldkundig. Terwijl hij met zijn betoog bijval van ontelbare katholieken kreeg, raakte hij bij het Vaticaan meteen (en voorgoed) in ongenade.
Hij werd in 1995 ontheven van zijn bisschoppelijke taak in Evreux. Het Vaticaan verbande hem – want promoveren kun je het met de beste wil van de wereld niet noemen – naar het godvergeten bisdom Partenia, op de Algerijnse hoogvlakte van Setif. Daar wordt hij een roepende in de woestijn, die tot op de dag van vandaag opkomt voor de mensenrechten, het lot van immigranten en de armen. Dat zijn ook voor paus en Curie ook wezenlijke zaken, maar mgr. Gaillot is kennelijk te werelds, niet volgzaam genoeg, te modern.
Nu is een andere bisschop in een uithoek van de roomse wereldkerk aan de beurt: mgr. William Morris, (oud)bisschop van Toowoomba. Morris was bij zijn aantreden anders dan zijn voorgangers met name in zijn stijl van leidinggeven. Dat zou ze in het Vaticaan niet zijn opgevallen als er vanuit het bisdom geen klachten waren gekomen. Niet van de clerus, van de religieuzen, maar van een kleine groep conservatieve katholieken die het allemaal maar niks vonden…
Als je op die manier in het Vaticaan in de boeken komt, dan kun je nauwelijks nog iets goed doen. Dan wordt op elke slak zout gelegd, dan is de Curie een club van muggenzifters die niet naar de geest, maar uitsluitend naar de letter van de kerkelijke leer en voorschriften kijkt. Mgr. Morris ging in 2006 één stap te ver toen hij in een pastorale brief de wijding van vrouwen tot priester ter discussie stelde; vooral gelet op het schrijnende tekort aan priesters en priesterroepingen. Het was vloeken in de kerk. Over het afschaffen van het verplichte celibaat mag je (binnenskamers) nog wel eens hardop iets zeggen, maar vrouwen op het altaar is een ultiem taboe.
Protestpetitie
Mgr. Morris weigerde zijn ontslag in te dienen maar bood aan om in de loop van dit jaar met vervroegd emeritaat te gaan. Die eervolle oplossing werd hem ontnomen. Het Vaticaan, althans de betreffende Congregatie en dus met instemming van de paus, liet onlangs weten dat mgr. Morris was verwijderd. Afgezet. Het zoveelste bewijs dat het Vaticaan liever naar een orthodoxe minderheid, dan naar een progressief gelovige meerderheid luistert. Hoe noem je zoiets? , de dwingelandij van de minderheid? Het gros van de priesters en gelovigen in het bisdom Toowoomba en de organisatie van religieuzen in Australië staan achter de ontslagen bisschop, maar dat helpt natuurlijk niets. Er is nu een protestpetitie aan het Vaticaan in de maak. Daarvoor zijn 50.000 handtekeningen nodig op de website www.thepetitionsite.com/5/letter-to-the-pope/ . De teller stond gisteren op 1813, mijn handtekening meegeteld…
franswijnands@telenet.be