door: Frans Wijnands
‘De paus vroeg me, en dan zeg je geen nee’. Prof. Gian Maria Vian is de enige journalist ter wereld die door de paus gevraagd werd om hoofdredacteur te worden. Dat was in 2007. Toen kreeg hij de leiding over ‘de Osservatore Romano’, nu al 150 jaar de krant van paus en Vaticaan. Het jubileum (op 1 juli jl) is bescheiden gevierd, want de krant is er tenslotte niet voor eigen eer en glorie, maar werkt in dienst van de Heer om diens woord uit te dragen en waar nodig toe te lichten.
De Osservatore Romano is geen vroom missieblaadje, maar een journalistiek product van hoge kwaliteit. Zij het onvermijdelijk eenzijdig in die zin, dat het een dagblad is dat vrijwel alles vanuit kerkelijk standpunt bekijkt. Of – waar maar mogelijk is – de verbinding met het Evangelie en de geloofsbeleving legt.
Geen gewone krant
Maar een gewone krant is het Vaticaanse dagblad ook weer niet. De oplage is verrassend laag. Hoofdredacteur Vian houdt het niet eens exact bij. De schattingen zweven rond de 20.000 exemplaren. En minstens het dubbele voor de goedlopende weekedities. Die verschijnen in het Frans, Engels, Spaans, Portugees, Duits en (door toedoen van paus Johannes Paulus II) in het Pools. Sinds kort is er een editie in het Malayam (Indiaas). De krant heeft geen ‘werelds-commerciële’ advertenties, maar hoeft niet bang te zijn voor rode cijfers of een bankroet. Geen angst voor fusies of overnames; nooit problemen met journalistenvakbonden. Maar anderzijds ook niet echt objectief en onafhankelijk, want het blijft een krant die keurig in de pauselijke voetsporen en de Vaticaanse pas loopt. Wel kampt de Osservatore, meer nog dan andere kranten, met het distributiesysteem. Vandaar de droom van Vian om het blad ooit integraal op het internet te krijgen.
Geschiedenis
Paus Pius IX stichtte in 1861 de krant, op eigen houtje. Hij vond dat noodzakelijk, als tegenwicht voor de in opkomst zijnde ‘wereldse’ kranten; toen en nog steeds een vertrouwd baken in een zee van informatie. De krant werd ‘overgenomen’ door het Vaticaan en behield decennia lang het karakter van een soort ‘Staatscourant’, met voornamelijk mededelingen, officiële stukken en stichtende verhalen over heiligenlevens.
Na de Tweede Wereldoorlog is de krant stilaan veranderd. Maar pas bij het aantreden van Vian kreeg de krant een ander gezicht, ook typografisch. Vian is een geboren Romein (1952). Hij is kerkhistoricus, gespecialiseerd in de leer van de Kerkvaders. In 1976 stapte hij in de journalistiek en werkte bij diverse Italiaanse kranten.
Meer internationaal
‘De paus vroeg me bij mijn aantreden om drie dingen: meer internationale oriëntatie, meer aandacht voor het Midden-Oosten zowel voor de christenen daar als de andersgelovigen, en meer aandacht en ruimte voor de vrouw’. Hij stelde de eerste (en nog enige) vrouwelijke redacteur aan (op een totaal van 26 redacteuren) en trok een reeks van deskundige en gespecialiseerde vrouwelijke medewerkers en columnisten aan.
De krant werd ‘wereldser’. Vian schrapte de pagina’s met Italiaans en Romeins nieuws en verving die door algemene pagina’s met internationaal nieuws. Er kwamen twee vaste cultuurpagina’s en twee pagina’s kerkelijk nieuws. Er verschenen kleurenfoto’s, ook op de voorpagina. De opmaak werd lichter, losser; er is aandacht voor de sport (met regelmatige bijdragen van befaamde ex-voetballers als Rivera en Mazzola) en de krant ging berichten over eigentijdse ‘frivole’ zaken. Zo verscheen er een lovende beschouwingen over de Harry Potterfilms en Michael Jackson, en staan de Beatles op nummer één van de Vaticaanse hitparade, ook al beweerde John Lennon in 1966 dat de Beatles bekender waren dan Jezus Christus.
Middagkrant
De Osservatore is een middagkrant en verschijnt met de datum van de volgende dag! Het blad heeft twee motto’s: Unicuique suum, stammend uit het Romeins recht. Het betekent: ieder het zijne, wat de nazi’s helaas ook als ‘groet’ boven de toegangspoort van het concentratiekamp in Buchenwald plaatsten…, maar daar kon de Osservatore niets aan doen. En een tweede, bijbels geinspireerd motto: ‘De poorten van de hel zullen niet winnen’ (Matth. 16, 18).
Gezaghebbend?
Hoe gezaghebbend is de krant? Moeilijk te zeggen. Als hoofdredacteur Vian zegt dat hij Barack Obama ‘geen pro-abortus-president vindt’, wordt dat wereldwijd geciteerd en uitgelegd als een officieel Vaticaans standpunt. Maar de meeste standpunten die het Vaticaan – en dus ook de Osservatore – inneemt zijn voorspelbaar: anti-oorlog, anti-geweld, eerbied voor de mensenrechten en het menselijk leven, vrijheid van godsdienst, wereldwijde verdraagzaamheid en actieve armoedebestrijding.
De echte invloed van de Osservatore is vooral binnenlands. Al 150 jaar lang bemoeit de krant zich met de Italiaanse politiek met soms uitgesproken voorkeuren voor bepaalde (katholieke) politici. Het blad geeft momenteel een bedenkelijke gedoogsteun aan premier Berlusconi. Niet dat ze het in het Vaticaan met diens levenswandel eens zijn, maar omdat hij het land kan behoeden voor vrijere abortus- en euthanasiewetten.
Want ook na 150 jaar blijft de Osservatore Romano onmiskenbaar ‘de spreekbuis van de paus’.
franswijands@telenet.be