een ‘vreemdelingenlegioen’
Frans Wijnands neemt ons mee naar een Vreemdelingenlegioen in het Vaticaan.
Zwitserse Garde: géén Heidi’s met ‘n paardenstaartje…
Al meer dan 500 jaar bewaakt een handjevol Zwitsers de paus. Allemaal begonnen toen Zwitsers nog echte vechtersbazen waren. Vijf eeuwen geleden waren opeenvolgende pausen hun hachje nooit helemaal zeker. Het waren militair-politiek turbulente tijden waarin pausen een dikke vinger in de Europese pap hadden, met alle risico’s van dien. Vandaar dat paus Julius II in 1506 een beroep deed op een paar honderd Zwitserse huurlingen. Die zeiden ja, marcheerden over de Alpen naar Rome en zijn er sindsdien gebleven. Nou ja, hun opvolgers dan. Nog steeds onvoorwaardelijk trouw aan de paus. Maar vechten hoeft niet meer.
Dat deden hun voorgangers wèl. In 1527 bijvoorbeeld toen paus Clemens VII hals over kop moest vluchten voor de plunderende troepen van keizer Karel V. Zijn Zwitsers hielpen hem de vluchtgang in die nog steeds bestaat: de holle muur van het Vaticaans Paleis naar de Engelenburcht. De paus kwam veilig over, maar 147 van zijn beschermers werden voor in de Sint Pieter gedood. Later, in 1798, moesten de Zwitsers andermaal – net als de paus overigens – capituleren voor Napoleon. Dat was hun laatste gevechtsactie. Sindsdien beperkt de Garde zich tot een scherp oogje in het zeil houden bij de ingangen van Vaticaanstad, en tot veel ceremonieel vertoon. Ook al zijn het achter die folkloristische façade getrainde bodyguards die uitstekend om kunnen gaan met messen, traangas, pepperspray en moderne wapens. De hellebaarden zijn er enkel nog voor de show.
De Garde telt gemiddeld tussen de 100 en 120 man, inclusief de ongeveer 30 officieren en onderofficieren. De nieuwkomers – hooguit vijftig per jaar – tekenen voor twee jaar. Dan kunnen ze bijtekenen en als ze na verloop van tijd een hogere rang krijgen, te beginnen met korporaal, mogen ze trouwen en desgewenst met hun gezin binnen de Vaticaanse muren blijven wonen. Gardisten zijn tussen de 19 en 30 jaar. Ze moeten de Zwitserse nationaliteit hebben en in Zwitserland hun dienstplicht hebben vervuld. Ze moeten vrijgezel en natuurlijk katholiek zijn, of omgekeerd. In elk geval allebei. Niet kleiner dan 1 meter 75, graag meertalig en van onbesproken gedrag. Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Garde is het drama van 1999. Een jonge gardist schoot toen zijn commandant, diens vrouw en vervolgens zichzelf dood, vermoedelijk uit boosheid over een niet gekregen promotie, al gelooft zijn vrome moeder dat nog steeds niet. Sindsdien moeten de rekruten ook een psychologische test afleggen.
Vrouwen? Nee! Natuurlijk moet je nooit tot in de eeuwigheid nee zeggen, maar vooralsnog ziet het er niet naar uit dat er binnenkort een Heidi-met-paardenstaartje naast de paus zal staan. Het was al heel bijzonder dat enkele jaren geleden een zwarte gardist de eed van trouw aan de paus aflegde: Dhani Bachmann, die als kind door zijn Zwitserse ouders werd geadopteerd en in Zwitserland opgroeide.
De gardisten wonen in een doorsnee-kazerne in Vaticaanstad, links van de Sint Annapoort, de werkingang van Vaticaanstad. Alleen (onder)officieren hebben eigen appartementen. Een ‘Zwitser” verdient 1100 euro per maand netto, kost en inwoning vrij. Het lijkt geen vetpot maar de belangstelling om ingelijfd te worden neemt toe. Er is meer aanbod dan er plaatsen zijn. Want de paus heeft natuurlijk geen legermacht nodig.
Iedereen wil wel met ze op de foto. Niet zozeer met de gardisten die in blauwzwarte uniformen met cape en baret de werkingang van Vaticaanstad bewaken, maar wél met de collega’s in hun geel, blauw en oranjerood gestreepte uniform; de huiskleuren van de familie de Medici. Helemaal onweerstaanbaar zijn de Zwitsers als ze in ceremonieel tenue zijn, compleet met slobkousen, plooikraag, blinkende helm met pluimen en hellebaard. Dat het uniform ontworpen zou zijn door Michelangelo is onzin. In 1914 liet de toenmalige commandant zich inspireren door schilderijen van Rafael toen hij het huidige uniform tekende en met toestemming van de paus invoerde.
De échte bewakers van Vaticaanstad zijn overigens de leden van de Vaticaanse Gendarmerie die nauw samenwerkt met de Italiaanse politie. De gendarmes kijken wat neer op de ceremoniële gardisten. Maar die hebben op hun beurt weinig op met de doorgaans onvriendelijke, autoritaire gendarmes. Zelfs in Vaticaanstad is het niet altijd pais en vree…