door Frans Wijnands –
Paus Franciscus bezoekt komende zaterdag 21 maart Napels, nog steeds een van de belangrijkste maffia-bolwerken in Italië. Het wordt weliswaar geen latertje, maar wel een lange dag. Om zeven uur )s ochtends zal hij in Vaticaanstad in een helikopter stappen. De terugkeer is diezelfde dag rond de klok van zeven voorzien. Het is wel zeker dat de paus in de loop van vandaag fel zal uithalen naar de georganiseerde misdaad, met name de maffia: de opperherder in het wit die zijn zwarte schapen de oren wast. Maffiosi horen niet in de kerk, vindt de paus. Hij stelde eerder maffiaboeven voor de keus: òf je kiest voor Christus, òf voor het kwade. En die twee gaan niet samen.
Kerk en maffia.
Water en vuur, maar tegelijk een buitengewoon complex fenomeen. Je zou cynisch kunnen zeggen dat er geen vromere katholieken zijn dan het maffiavolk: niet alleen de padrones zelf, maar ook hun vrouwen, kinderen en uitgebreide familieclans. In alle schuilplaatsen waar maffiakopstukken zich soms jarenlang verborgen hielden, vond de politie de afgelopen tientallen jaren steevast heiligenbeeldjes, huisaltaartjes, Bijbels, boeken over heiligen en vrome prentjes, vooral van Maria en het Kind Jezus, van pater Pio, Sint Franciscus en zelfs van de Moeder van de Zeven Smarten. Maffiabonzen liepen en lopen mee in processies in hun dorpen, ze lieten en laten hun kinderen dopen en vieren ongegeneerd communiefeesten. Ze stoppen grote bedragen in de offerblokken van hun dorpskerk en meestal wil de pastoor liever niet weten waar dat geld vandaan komt. Dat noemen ze de kerk in het midden laten…
Slechts enkele dappere priesters hebben de moed de maffia vanaf de preekstoel te veroordelen of weigeren om maffiabazen de sacramenten toe te dienen. Sommigen hebben dat met de dood moeten bekopen. Zoals don Pino Puglisi, die in 1993 – op zijn 56ste verjaardag – in zijn pastorie in Palermo op Sicilië werd doodgeschoten. Door een huurmoordenaar, zo bleek later. Puglisi was een van die priesters die met woorden tegen de maffia streed. Maar het blijven eenlingen. Want hoewel ook Johannes Paulus II, Benedictus XVI en nu Franciscus de maffia meermalen hebben veroordeeld, is van een gesloten kerkelijk front tegen de georganiseerde misdaad in de daagse praktijk geen sprake.
Mariaheiligdom en de stad Scampia
Op weg naar Napels maakt de paus eerst een korte tussenstop bij het Mariaheiligdom in Pompei. Aansluitend gaat het rechtstreeks naar het hol van de leeuw, naar de noordelijke voorstad Scampia. Roberto Saviano schreef daar enkele jaren geleden een boek. Gomorra, was de toepasselijke titel. Sindsdien wordt hij dag en nacht vergezeld door veiligheidsagenten want de maffia – in Napels heet die de Camorra – jaagt op hem. In 2008 werd zijn boek verfilmd: een rauw-realistisch geweldsbeeld waarbij het bloed van het filmdoek spat. Scampia heeft nog altijd een angstaanjagend hoog misdaadpercentage. Midden in deze criminele achterstandswoonwijk – op de Piazza Giovanni Paolo II – zal de paus zijn eerste rede houden en het is niet moeilijk te raden wat het hoofdthema zal zijn.
Later op de dag volgen dan de min of meer geijkte onderdelen: een openluchtmis, een bezoek aan de Dom om er de bloedrelikwie van de stadspatroon, de heilige Januarius te vereren en afzonderlijke ontmoetingen met de priesters en religieuzen van het bisdom, met zieken en met Napolitaanse jongeren op een van de brede boulevards langs de zee.
Gevangenis
Aanvankelijk niet geprogrammeerd, maar op uitdrukkelijk verzoek van de paus, alsnog in het dagprogramma opgenomen, is een lunch in de gevangenis van Poggioreale. Daar zitten bijna 2000 gevangenen; een groot deel van hen op een of andere manier gelieerd aan de maffia.
Bij loting zijn 90 gedetineerden geselecteerd om met de paus te lunchen. Tien van hen zijn daarvoor uitgekozen op grond van hun geaardheid: transseksuelen, homoseksuelen en HIV-patiënten. De maaltijd komt uit de gevangeniskeuken. Simpel, is al aangekondigd. Ongetwijfeld een bordje pasta, een stukje pizza Margherita misschien. Wat fruit na en sfogliatelle, envelopjes van zoet bladerdeeg gevuld met ricotta. Espresso en wie weet zelfs een glaasje Christustranen, de beroemde Lacrima Christi-wijn van de Vesuviushellingen. De paus wil al zijn 90 tafelgenoten persoonlijk gedag zeggen. Het is Franciscus wel toevertrouwd om in dit gezelschap de juiste woorden te vinden: vermanend, vergevingsgezind, barmhartig. Tenslotte horen ook zwarte schapen bij zijn kudde…
franswijnands@telenet.be