Bij de uitvaartviering van oud vicaris-generaal Johan van Laarhoven op vrijdag 4 september 2015 in de kapel van de zusters van de Choorstraat werd de verkondiging verzorgd door diaken Henk Degen.
Hij heeft de tekst die hij heeft uitgesproken aan ons beschikbaar gesteld. De belangrijkste passages geven we hier weer.
Dierbare medegelovige zusters en broeders, chèr(e)s soeurs et frères , en u allen die in groten getale gekomen bent om Vicaris Johan van Laarhoven de laatste eer te bewijzen.
Wie Johan van Laarhoven goed gekend heeft, weet dat hij graag de touwtjes in handen had. Zo ook nu: hij heeft deze afscheidsviering minutieus voorbereid. Hij heeft de lezingen gekozen, de plaats van samenkomen, de voorgangers, kortom alles. De lezingen heeft Johan genomen uit de viering van zijn gouden priesterjubileum ,19 mei 2001, en enkele liederen en gebeden uit de viering van zijn 60-jarig priesterjubileum, in 2011. Hij ziet deze afscheidsviering dus in het verlengde van die feesten, als een afscheidsfeest, en derhalve is de liturgische kleur wit.
Dit past helemaal bij de wapenspreuk die Johan voor zijn 64-jarig priesterschap heeft gekozen: “Spe gaudentes”, “weest blij om de hoop die in u leeft”, genomen uit de Romeinenbrief, het 12e hoofdstuk, waardoor Johan, de moraaltheoloog, begeesterd was. Paulus schrijft in dat twaalfde hoofdstuk zijn moraaltheologie, werkelijk een moraaltheologie van de bovenste plank!
De eerste lezing uit het boek wijsheid. (Wijsheid, 9, 1-6, 10-11)
Twee overwegingen daarbij. De wijsheid, Sofia, de Haya Sofia, is vrouwelijk: “want zij weet en begrijpt alles”. Johan heeft zich in ruim veertig (42?) jaren pastoraat bij de Dochters van Maria en Jozef, (op zijn “Bosch”: de zusters van de Choorstraat), heel gelukkig gevoeld en zich door de vrouwelijke wijsheid van de zusters laten leiden. Hier lag het hart van zijn priesterschap, hier was hij pastor in hart en nieren. Zusters wat zult u hem missen!
Een tweede bemerking, het gaat in deze lezing om de wijsheid van besturen. En Johan was als rasechte bestuurder doordrongen van het feit dat je “niet goed wijs bent” als je meent de wijsheid in pacht te hebben. De ware wijsheid is een geschenk, van boven geschonken. En wie dat beseft is bescheiden, zoals Johan in zijn grootsheid was en bleef. , juist zijn voortdurende bescheidenheid maakte hem zo groots! En een goede vriend voegde mij deze week toe: “hij was volgens de wapenspreuk van Bisschop Zwijsen : fortiter et mansuete, krachtig en mild tegelijk”.
Als bestuurder , in zijn positie van Vicaris-Generaal van Bisschop Jan Bluyssen, 19 jaren lang, wist Johan wat hij wilde, maar bleef bescheiden als tweede man na de Bisschop. Ze hadden een goede taakverdeling: de bisschop als inspirator, de pastor van het bisdom, Johan de –soms strenge-, en steeds doortastende Bestuurder. Het was een goed, een uniek koppel!
Als Curator van de Theologische Faculteit wist hij ook van wanten. Ik citeer nu een tekst van prof. Wim Weren, jarenlang decaan van de TFT, die zich weer baseert op een brief die hij in 1991 ontving van Johan.
“Johan heeft grote verdiensten voor de Theologische Faculteit Tilburg. Als vicaris generaal heeft hij deze faculteit, samen met anderen, opgericht in 1967. In datzelfde jaar sloot het Groot Seminarie van Haaren zijn deuren. Johan was overtuigd van het nut en de noodzaak van een academische ambtsopleiding. Tussen 1967 en 1991 is hij in diverse functies betrokken gebleven bij de nog jonge faculteit, ook toen zij onder invloed van nieuwe ontwikkelingen in kerk en samenleving nieuwe wegen insloeg. Volgens hem bood de TFT een uitstekend theologisch en pastoraal programma en een goed geestelijk klimaat voor wie opteerden voor het ambt. Hij vond dat de bisschoppen aan gezag zouden verliezen als ze de vrijheid van de theologen niet zouden respecteren. Hij verheugde zich erover dat de faculteit binnen haar eigen regio veel werk maakte van kerkelijke en maatschappelijke dienstverlening. De afgestudeerden waren volgens hem onmisbaar voor een verdere professionalisering van het pastorale werk. Hij vond dat de kerk behoefte had aan theologisch geschoolde en pastoraal gemotiveerde mannen en vrouwen die goed kunnen nadenken en toch blijven geloven. (“Die combinatie is dus heel wel mogelijk” HD).Ook na zijn afscheid als voorzitter van het Curatorium bleef hij de faculteit steeds een warm hart toedragen en haar volgen op al haar wegen “ (Einde citaat)
De tweede lezing uit de Galatenbrief (Gal.5, 13-14, 16+22-23) stond op zijn prentje bij de priesterwijding : ”De vrucht van de Geest is liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid, ingetogenheid” Wie herkent hierin niet de mens Johan van Laarhoven? Vriendelijk, goed, trouw, teder en ingetogen? Maar het was ook het profiel van het ware pastoraat zoals Johan dat voor ogen had, en heeft beschreven. In diverse inleidingen heeft hij de zeven kenmerken van pastoraat opgesomd. In telegram-stijl: 1) Pastoraat is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle gelovigen, geen exclusief (voor)recht van de gewijden ; “de sacramenten van doop en vormsel zijn in principe even waardevol als die van de priesterwijding!”( zo omschreef broer pater Sjef die droom van Johan) 2. Pastoraat van de hartelijke uitnodiging, niet van de autoritaire dwingelandij 3. Pastoraat van de dienstbaarheid, niet van de arrogante macht 4. Pastoraat als warme nabijheid aan gewone mensen, niet aan een “elite”: in de kerk is ieder gelijk, en warme nabijheid ,derhalve geen hautaine kille afstandelijkheid van bovenaf 5. Pastoraat steeds gebaseerd op deskundigheid (cfr. Citaat W.Weren), die voortdurend gevoed dient te worden in een “éducation permanente”. 6. Pastoraat dient geïnspireerd te zijn door de Pastor bij uitstek, de Goede Herder, Jezus van Nazareth. 7. De ware pastor kan alleen gedijen wanneer hij de vriendschap in zijn bestaan hooghoudt en viert.
Om op dit laatste aspect nader in te gaan: Zonder vriendschap verkommert de pastor in eenzaamheid. Zelf mocht ik die vriendschap met Johan 51 jaren lang ervaren als een waar Godsgeschenk. Merci, Johan!
En dan de derde lezing uit het Johannes-evangelie. (Joh. 14, 1-11)
Het huis van de Vader, waar wij welkom zijn.
In de Johanneïsche theologie is wat nu al werkelijkheid is, voorteken van wat komen gaat, en omgekeerd: wat straks onze eeuwige toekomst zal zijn, is nu al voorgegeven. Inderdaad, wij beleven al de inwoning van God in ons mensenbestaan, want “het Woord is Vlees geworden en heeft zijn intrek bij ons genomen” “Verbum caro factum est et habitavit in nobis”.
Zoals Han Fortmann zo weergaloos schreef: “wie nu al het Licht ervaart , hoeft niet bang te zijn dat het Licht straks niet meer schijnen zal”
Deze Johanneïsche theologie is vandaag de Theologie des Johan’s. “Weest blij om de hoop die in u leeft”, de ingewortelde hoop die vooruit wijst naar de “spes beata” in en van de Eeuwigheid. “Nu reeds kent gij Hem en ziet gij Hem” ,hoorden we in het Evangelie van vandaag. “Als ziende de Onzienlijke” mogen wij geloven dat er een thuis is voor ons, over de grens van de dood heen. Daar zullen we thuis zijn bij de Vader.
Zoals Hij , de Eeuwige Liefde, nu al thuis is bij ons mensen van goede wil, zo mogen we voorgoed thuis zijn bij Hem.
Ja, Johan, blij was je om deze hoopvolle verwachting, maar ook strikt rechtvaardig!
Toen jij aantrad als Vice – Officiaal van de kerkelijke rechtbank van het bisdom in 1985, en mijn collega werd, zei je in de speech bij de overgang van Diocesaan Administrator, na het aftreden van Bisschop Bluyssen , naar het Officialaat het volgende: “Als ik geen priester was geworden, zou ik Advocaat geworden zijn, ad-vocatus, iemand die erbij geroepen wordt om mensen in de knel te helpen en hun recht te verschaffen.” Onvergetelijke woorden van een onvergetelijke mens en vriend.
Johan, ik wil eindigen met jouw wapenspreuk: “Verheug je om de hoopvolle verwachting ,die in je leeft” “spe gaudentes” en met jouw andere lievelingsteksten: “Vertrouw op God en doe goed.”(ps.37)
En: “Kind, Licht in mij kijk uit mijn ogen, of ergens al de wereld daagt, waar mensen waardig leven mogen en elk zijn naam in vrede draagt”
Johan, bedankt, en leef voorgoed in Licht en Liefde en Vrede.
Amen. Het zij zo. Ainsi -soit-il.
Henk JF Degen, diaken