foto> Tosca Santangelo
De kardinaal-aartsbisschop van Wenen is aan een bijzonder jaar begonnen. Hij is herstellende van een acute ernstige ziekte, maar gaat nu langzaam weer afspraken aan. Op 22 januari wordt hij 75, in oktober heeft bij tijdens de synode zijn ontslag aan de paus aangeboden, zoals dat gebruikelijk is. Of en wanneer de paus die aanvraag zal aanvaarden is nog niet bekend. Op 14 september a.s. is hij 25 jaar aartsbisschop van Wenen. Eind vorig jaar, vlak voordat de ziekte zich openbaarde, gaf de kardinaal een interview aan het katholieke weekblad Die Furche.
La Croix International geeft er een samenvatting van.
Door Christa Pongratz-Lippitt, La Croix
De situatie in het Amazonegebied, het seksueel misbruik van religieuze vrouwen en een controversieel AIDS-liefdadigheidsconcert in de beroemde Stephansdom in Wenen, dit waren slechts enkele van de kwesties die kardinaal Christoph Schönborn openhartig besprak in een eindejaarsgesprek met het Oostenrijkse katholieke weekblad Die Furche .
De kardinaal, die sinds 1995 aartsbisschop van Wenen is, zal op 22 januari 75 jaar worden. Die Furche vroeg hem de balans op te maken van een aantal cruciale en controversiële kwesties waarmee de kerk in 2019 te maken kreeg, te beginnen met de Bijzondere Bisschoppensynode over het Amazonegebied.
“Voor mij is de centrale boodschap zonder twijfel dat het Amazonegebied de hele wereld aangaat – dat zijn wij allemaal,” zei Schönborn.
‘Als je de Amazone vernietigt, vernietig je de wereld’
,,Het kwam als “een donderslag bij heldere hemel” – toen Prof. Hans-Joachim Schellnhuber van het Potsdam Instituut in Berlijn in aanwezigheid van de paus verklaarde: ‘De vernietiging van het Amazonewoud is de vernietiging van de wereld.'”
Dat is nogal een uitspraak voor een Dominicaan die op 46-jarige leeftijd tot bisschop werd gewijd en in 1998 tot kardinaal werd benoemd. Hij werd door de paus uitgenodigd aan de bijzondere synode deel te nemen.
Maar Schönborn verduidelijkte dat bisschoppen uit Europa, Noord-Amerika en andere delen van de wereld in de minderheid waren, de Latijns-Amerikanen vormden de meerderheid. Elke bisschop uit de negen landen in het Amazonegebied was aanwezig bij de synode van 3-28 oktober jl. in Rome.
De kardinaal zei dat bezorgdheid voor het Amazonegebied als een van de meest stabiliserende factoren voor het klimaat in de wereld “zeker” de belangrijkste reden was dat de paus deze bijzondere synode bijeenriep.
Hij zei dat bij de paus ook de zorg een rol speelde hoe de inheemse volkeren van de Amazone, hun cultuur en rechten, beschermd zouden kunnen worden.
De groei van de pinksterbeweging
Een ander groot probleem, zei de kardinaal, was hoe we de uitdagingen en mogelijkheden van het pastoraat in het Amazonegebied konden aanpakken. Hij zei dat hij meestal alleen maar luisterde, omdat hij zich niet gekwalificeerd voelde om suggesties te doen. Hij stelde echter drie of vier vragen.
De eerste vraag van kardinaal Schönborn betrof de snelle uitbreiding van neo-evangelische kerken in de regio, met name de Pinkstergemeenten. Hij wilde weten wat deze sterke groei betekende, erop wijzend dat sommigen schatten dat 60-80% van de christenen in de regio nu tot de neo-evangelische gemeenschappen behoren. “Ik was echt geschokt dat deze kwestie zo weinig werd besproken bij de Synode,” zei de kardinaal, omdat een van de grote pastorale kwesties is hoe priesters in hun parochies aanwezig kunnen zijn en niet alleen maar incidentele bezoekers zijn. “Mijn indruk was dat sommigen deze hele kwestie discreet wilden omzeilen,” zei hij.
Een andere vraag van hem was of er zoiets bestond als Latijns-Amerikaanse solidariteit met het Amazonegebied.
“Als 1200 Colombiaanse priesters werken in de Verenigde Staten en Canada en er tegelijkertijd een dramatisch tekort is aan priesters in het Amazonegebied, dan roept dat op zijn minst vragen op over de onderlinge solidariteit”.
Integratie en inculturatie
Zijn interviewer herinnerde zich vervolgens het debat in de media over inheemse beelden en de vraag of het echt mogelijk was om de inheemse Amazone-cultuur te bevorderen. Conservatieve critici beschuldigden paus Franciscus zelfs van afgoderij omdat hij had toegestaan dat de zogenaamde Pachamama-beelden in de Synodezaal werden geplaatst.
Schönborn wees op een hoofdartikel in L’Osservatore Romano dat de woorden van de onlangs heiligverklaarde John Henry Newman citeerde. Deze Engelse heilige heeft aangetoond hoe de kerk doorheen haar geschiedenis altijd religieuze elementen uit de heidense wereld heeft opgenomen, later blijken die dan vanzelfsprekend. Het was bijvoorbeeld in de vroege kerk onmogelijk om wierook te gebruiken, omdat het in die tijd een heidens gebruik was, later zijn die bezwaren verdampt.
“De controversiële Pachamama is in de eerste plaats een zeer zwangere vrouw,” legde Schönborn uit. “Zoals ik een Amerikaanse journalist vertelde, ‘kwamen jij en ik allebei op deze manier in de wereld … Als Moeder Aarde en de Moeder van het Leven, is ze een archetype en heeft ze zeker een plaats in het christendom.'”
De aanhoudende misbruikcrisis
Een ander dreigend probleem voor de kerk gedurende heel 2019 was natuurlijk het voortdurende schandaal van seksueel misbruik van geestelijken.
De kardinaal wees op een specifiek aspect ervan: namelijk het spiritueel misbruik waarvan vrouwelijke religieuzen het slachtoffer werden.
In een televisie-interview dat Schönborn vorig jaar had met Doris Wagner, een voormalig lid van de gemengde mannelijk-vrouwelijke religieuze gemeenschap ‘Het Werk’, bevestigde de kardinaal uitdrukkelijk dat hij de beschuldiging van Wagner geloofde dat een priester haar had verkracht.
Dat interview is nu als boek gepubliceerd.
Die Furche vroeg de kardinaal waarom hij dit specifieke aspect zo belangrijk vond?
Hij zei dat hij uitgebreid had gesproken met vele religieuze vrouwen die extreem pijnlijke ervaringen hadden gehad met spiritueel misbruik en dat hij “natuurlijk” algemene conclusies wilde trekken uit wat hij had gehoord.
Geestelijk misbruik was een van de factoren die seksueel misbruik mogelijk maakte, benadrukte hij.
“Ik vind het echt alarmerend dat de oprichters van sommige van de Nieuwe Bewegingen zich schuldig hebben gemaakt aan extreem misbruik. Opgeblazen spirituele autoriteit leidde tot spiritueel misbruik, wat vervolgens leidde tot andere vormen van misbruik. Dit is heel duidelijk in de afgelopen jaren een probleem, “zei de kardinaal.
Een barmhartige of homovriendelijke kardinaal?
Schönborn kreeg in november kritiek omdat hij een liefdadigheidsconcert tegen HIV / AIDS in de Stephansdom in Wenen had toegestaan. Het was de derde keer dat hij dat deed en net als de vorige twee evenementen waren er veel prominente homo’s aanwezig.
Die Furche vroeg hem waarom hij de richting opgegaan was om homo’s zichtbaar te maken in de kerk.
De kardinaal zei dat het concert eigenlijk werd gehouden om geld in te zamelen voor een hospice dat de Orde van Malta in Zuid-Afrika op zet voor voornamelijk heteroseksuele AIDS-patiënten.
“Natuurlijk is het onderwerp homoseksualiteit vanwege AIDS prominent op de agenda gekomen”, gaf hij toe. “Ik ben me volledig bewust van het feit dat een juiste benadering van homoseksuelen een groot sociaal en ook kerkelijk probleem is. Ik pleit er sterk voor om niet eerst de kwestie van seksuele geaardheid in het vizier te nemen, maar vooral te kijken naar de menselijke kwaliteiten van een persoon. De eerste vraag moet altijd zijn hoe iemand met haar/zijn medemensen omgaat. Dat zal ook de eerste vraag zijn die God ons zal stellen – niet de enige vraag, maar de eerste. Bij het Laatste Oordeel zal niet gevraagd worden naar onze onze seksuele geaardheid, maar of we de hongerigen hebben gevoed en de naakten hebben gekleed. Dat is hoe ik het AIDS-liefdadigheidsconcert in Stefansdom zie.”
Lees de volledige tekst van het interview (in het Duits) furche.at/religion/ehelosigkeit-bleibt-die-priesterliche-grundform-1892241