Het coronaviruscrisis zou een ‘katholiek leermoment’ kunnen zijn, maar de scholen zijn op het ogenblik gesloten.
Door Robert Mickens voor La Croix International
Het coronavirus heeft ons leven totaal verstoord. Voor christenen was het een kruis en vastentijd die we niet hadden verwacht. En zeker een die we nooit zouden hebben gekozen. Dat leek me bijna vijf weken geleden duidelijk genoeg toen Italië de eerste van een reeks steeds strengere maatregelen uitvaardigde om te proberen de verspreiding van COVID-19 in te dammen.
Heel Italië werd op 9 maart gedwongen gesloten en openbare bijeenkomsten, waaronder kerkdiensten, werden als onveilig aangemerkt. De mis in het openbaar werd geschrapt, zelfs in het Vaticaan. Dit was een enorme dolkstoot op de rug van praktiserende katholieken. En ze zijn onder het gewicht bezweken.
Sommigen hebben geprobeerd eronder vandaan te komen en het leven te hervatten – in het bijzonder het ‘liturgische’ leven, als dat zo mag worden genoemd – zoals het was vóór de pandemie. De bisschoppen en de priesters bleven hun dagelijkse mis grotendeels alleen ‘zeggen’ en spoorden hun volk aan om hen te volgen via tv of internet.
Eucharistie, openbare liturgie en privégebed
Hun antwoord roept serieuze vragen op over de aard van de eucharistie, openbare liturgie en persoonlijk gebed, zoals ik vorige week schreef . Die column trok verhitte en gepassioneerde reacties. Een persoon beschuldigde me van een slecht beoordelingsvermogen, hoewel hij niet zei waarom.
Een ander zei dat hij “onaangenaam getroffen was” was door de suggestie dat virtuele mis analoog was aan een virtueel Thanksgiving-diner. Hij zei dat het een “oppervlakkige analogie” was omdat “God buiten onze structuren kan werken”. Bovendien heeft zijn parochie “honderden reacties ontvangen die zeggen hoeveel spiritueel voordeel de live gestreamde mis mensen heeft gebracht”.
Beide mannen zijn katholieke priesters en ik vermoed dat ze voor veel, veel collega’s spreken. Maar zeker niet allemaal.
Sommige andere priesters en leken zeiden dat ze dankbaar waren voor de observaties en kritiek in het artikel, omdat ze graag soortgelijke gevoelens hadden willen uiten, maar hebben niet het gevoel dat ze (vooral de priesters) vrij zijn om dit te doen, bang voor de negatieve gevolgen.
In ieder geval zullen de problemen die we hebben besproken niet verdwijnen zodra de pandemie voorbij is en de openbare eredienst en bijeenkomsten weer mogelijk zijn. Integendeel, de omschakeling is nog maar net begonnen.
‘School van het kruis’
We hebben de afgelopen weken talloze artikelen gepubliceerd in La Croix International van vaste en gastbijdragers – leken en geestelijken, mannen en vrouwen – die dat gesprek openen. En dat blijven we doen.
Er zijn zeker enkele duidelijke en pijnlijke lessen die kunnen en moeten worden geleerd van de huidige liturgische lockdown. Maar degenen die de kerk beschouwt als de “authentieke leraren van het geloof” – de bisschoppen – zijn op dit moment zelf in de situatie van studenten gekomen.
De hele katholieke gemeenschap is plotseling ingeschreven in een of andere onvoorziene ‘school van het kruis’, iets wat we ons nooit hadden kunnen voorstellen. Bijna iedereen behalve degenen die gewijd zijn, is de mogelijkheid ontzegd om bijeen te komen voor liturgische vieringen en de eucharistische gaven te ontvangen. En dat betekent natuurlijk dat de op televisie uitgezonden of live gestreamde mis bijna altijd een mannelijke, aangelegenheid is die exact volgens het boekjes verloopt.
Paus Franciscus heeft tenminste het goede pastorale gevoel gehad om een vrouwelijke religieuze uit te nodigen om lezingen te doen tijdens zij dagelijkse eucharistie. Hij zorgde er ook voor dat leken de eerste twee lezingen verkondigden tijdens de eucharistie van Palmzondag.
Aan de andere kant was er geen vrouw te zien tijdens zijn dramatische Urbi et Orbi- smeekbede en -zegen een paar weken geleden op het Sint-Pietersplein.
De eerste getuigen van de opstanding, nergens te bekennen
Vrouwen lijken over het algemeen te ontbreken in de initiatieven die bisschoppen en priesters hebben genomen naar aanleiding van het verbod op openbare liturgie. Dit zou diepe bezorgdheid moeten veroorzaken en tot serieuze vraagstelling moeten leiden.
Vrouwen waren de eerste getuigen van de opstanding van Jezus. Zij waren de eersten die verkondigden dat hij uit de dood was opgestaan. Toch blijven de mannen de herdenking van Christus ‘dood en opstanding elke dag tijdens de mis vieren, meestal zonder dat vrouwen een rol spelen.
Het uitsluiten van vrouwen van elke prominente liturgische rol – vooral de verkondiging van het Woord – is een eeuwenoud probleem. Maar dit is nog duidelijker geworden tijdens de huidige liturgische lockdown. Het is een van de lessen uit de crisis die we moeten leren, en theologen en bisschoppen moeten de eerste studenten zijn.
Toch zijn de tekenen niet bemoedigend. Afgelopen week kondigde het persbureau van de Heilige Stoel aan dat de paus had besloten “een nieuwe studiecommissie voor het vrouwelijk diaconaat in te stellen”.
De commissie bestaat uit zeven mannen (waaronder een kardinaal-president en een priester-secretaris) en vijf vrouwen. Maar geen van deze personen heeft enig significant onderzoek naar de kwestie gedaan. Wel zijn er verscheidenen die tegen de wijding van vrouwelijke diakenen zijn.
Van Spy Wednesday tot de opstanding
Onheilspellend werd de nieuwe studiecommissie aangekondigd op wat vroeger algemeen bekend stond als ‘Spy Wednesday’ – de dag voor het Pascha toen Judas Iskariot Jezus ging verraden.
Alles is echter niet verloren. We weten dat na opstanding en kruisiging de opstanding kwam. Maar er komt geen nieuw leven, zonder eerst te sterven aan hoe men vroeger leefde.
Christenen in het Westen vieren de dood en opstanding van Jezus in deze dagen (en die in de oosterse traditie zullen dit een week later doen). Onze paasvieringen betekenen het einde aan de vastentijd.
Maar dit jaar zal het anders zijn. We kunnen Alleluia zingen! Maar de waarheid is dat we gedwongen blijven tot boete en vasten totdat we ons weer samen kunnen verzamelen voor de eucharistie.
Dit is het vastenkruis dat de kerk niet heeft gekozen. En het is waarschijnlijk authentieker, met meer existentieel dan dat van eerste veertigdagen. Maar het is het kruis dat God ons heeft gegeven.
Of de kerk haar nu vrijwillig omarmt of niet, het kruis zal een dodelijke slag toebrengen. Alleen degenen die niet echt in de kracht van de opstanding geloven, zouden serieus denken dat de kerk precies zo zou kunnen blijven als vóór COVID-19.
Volg mij op Twitter @robinrome
bron: La Croix International
vertaling en bewerking: redactie www.deroerom.nl
Onderkant formulier