– door Frans Wijnands –
Is paus Franciscus moe? Heeft hij nog de energie en de zin om bestuurlijke hervormingen door te zetten? Of heeft ‘ie andere prioriteiten?, zoals een meer synodale kerk waar gelijkwaardigheid en luisteren naar elkaar wezenlijk zijn.
De teleurstelling bij veel gelovigen (en buitenstaanders) over het slotdocument van de recente Amazone-synode is nog niet verwerkt. In weerwil van de breed ondersteunde voorstellen van de synodedeelnemers om bij hoge uitzondering en in speciale gevallen oudere, wijze getrouwde mannen tot priester te wijden en vrouwelijke diakens toe te laten, besliste de paus anders.
Zijn nee tegen beide voorstellen was voor velen een teleurstelling. Er werd zelfs over gemiste kansen gesproken. De paus trok zich die negatieve reacties aan. In een ontmoeting in het Vaticaan met een aantal Amerikaanse bisschoppen kapittelde hij diegenen en ‘de media’ die het hele Amazone-thema weg schoffelden en alleen maar spraken over ‘het gebrek aan moed van de paus om het celibaat aan te pakken’. Alsof het daar in de Amazone-synode om ging. De synode wilde aandacht voor het wereldwijde schandaal van roofbouw, milieuverpesting en uitbuiting over de rug van de zwaksten in de samenleving. Afschaffing van het celibaat stond niet op de synode-agenda…
Het gezaghebbende Franse blad La Croix publiceerde de afgelopen dagen artikelen waarin – met oprecht respect voor Franciscus – de vraag wordt gesteld of er nog wel enige vooruitgang verwacht mag worden van de hervormingen die de paus bij zijn aantreden beloofde, zoals bestuurlijk-organisatorische veranderingen van het Vaticaanse bestuurscentrum (de Curie) en schoonschip maken in de financiële chaos van het Vaticaan.
De Curie hervormen, omvormen, inkrimpen is een heksentoer. Vooral als dat moet gebeuren zonder banenverlies. Het is een proces van lange adem, voor iedere paus. Benedictus XVI ging er – bij wijze van spreken – aan onder door en trad terug. In de Curie zitten nu eenmaal kardinalen en klerken die het om een of andere reden niet met de paus eens zijn. En omdat zij doorlopend de publiciteit zoeken met hun kritiek op de paus krijgen ze een sliert aan conservatieve gelovigen achter zich. Wat uiteraard nadelig is voor de eenheid binnen de rk-kerk,.
Het celibaat met één pennenstreek afschaffen is geen moedige daad. Het onbevangen bespreekbaar stellen ervan vergt al moed genoeg. Franciscus heeft zich tot nu toe niet laten verleiden tot doldrieste ingrepen. De een vindt dat jammer, de ander prijst hem ervoor. Iedere paus staat voor het dilemma of hij – en zo ja, hoeveel – moet toegeven aan de roep tot hervormingen. Het deels uitblijven ervan was mede oorzaak van de leegloop van de kerken in de afgelopen decennia. Je zou cynisch kunnen opmerken dat het priestertekort zich vanzelf oplost omdat er straks toch geen gelovigen meer zijn…
Het moet in de afgelopen jaren voor iedereen duidelijk zijn geworden dat ook paus Franciscus niet aan de leer wil(de) frutselen; geen baanbrekende veranderingen zal doorvoeren. Dat laat onverlet dat de rk-kerk zich gelukkig mag prijzen met deze paus; een pastoor in het wit. Een man die gelovigen en buitenstaanders keer op keer met de neus op de feiten drukt: de zorg voor de zieke, arme, onderdrukte, gefolterde, vernederde medemens is de belangrijkste taak van de kerk.
Niet met regeltjes en voorschriften, maar door zijn manier van doen heeft Franciscus de deur naar een synodale kerk open gezet. Hij wil een kerk waarin het naar elkaar luisteren en gedeelde verantwoordelijkheid op de eerste plaats komen. Een kerk waarin ‘Rome’ niet in alles en altijd het laatste woord heeft; een kerk waar bisschoppen als gelijken onder elkaar praten over evangelisatie en daadwerkelijke naastenliefde. Een kerk met zoveel mogelijk pastoors, herders en met zo weinig mogelijk regelaars en opzichters.
Oprechte conservatieven willen niet praten over, of luisteren naar afwijkende standpunten; goedwillende progressieven doen niets liever doen dan hun ideeën aan de man brengen. Franciscus vraagt al jarenlang om naar elkaar te luisteren en de kerk vorm en inhoud te geven aan de basis, niet aan de top. Maar dan moet hij die bestuurlijke top wel zodanig (re)organiseren dat er niet vrijblijvend, maar serieus naar de basis wordt geluisterd. En dat de stem vanaf de achterste kerkbank even belangrijk is als de stem vanaf de preekstoel.