Mgr. Pargev Martirosjian, de Armeens-apostolische aartsbisschop van Artsakh, tussen het puin © Jakob Kürüm
Een tiental dagen geleden maakten Armenië en Azerbeidzjan na bemiddeling – of was het na druk? – van de Russische president Vladimir Poetin met een bestand een einde aan hun onderlinge militaire confrontatie om Nagorno-Kharabach. Die militaire operaties waren eind september begonnen, toen de Azeri’s gebieden met een eeuwenoude Armeense meerderheid aanvielen, maar die sinds de val van het Sovjetbewind echter op het grondgebied van Azerbeidzjan liggen.
Voor Sovjetdictator Jozef Stalin deze gebieden begin 20ste eeuw aan Azerbeidzjan toewees, waren zij altijd al vrij autonoom door Armeniërs bestuurd geweest. Ook tussen 1923 en de oorlog na de val van de Sovjetunie, had Artsakh – zoals de Armeniërs zelf het gebied noemen – een autonoom statuut. Intussen beschouwen de Armeniërs dat als een autonome republiek, maar de internationale gemeenschap heeft na de implosie van de Sovjet-Unie alleen vroegere Sovjetrepublieken als nieuw naties erkend.
Dit conflict is geen religieus conflict. Mgr. Pargev Martirosjian, aartsbisschop van Artsakh
Begin november – dus in het heetste van de strijd – was Jakob Kürüm nog in Artsakh. De Aramees-talige Mechelaar Kürüm is zelf Chaldeeuws-katholiek, maar hij had de gelegenheid Pargev Martirosjian te spreken, de Armeens-apostolische aartsbisschop van Artsakh. Nu zou dat niet meer kunnen: aartsbisschop Martirosjian is na het bestand door een hartaanval geveld en werd in een ziekenhuis in de Armeens hoofdstad Jerevan opgenomen. Eerstdaags wordt de aartsbisschop naar de VS overgevlogen voor verdere behandeling.
Net voor het bestand was mgr. Martirosjian nog hoopvol dat de internationale gemeenschap het geweld zou stoppen. Wij horen her en der wat verklaringen, maar voorlopig blijft het allemaal bij woorden, zei hij. Ja, misschien zal de nieuwe Amerikaanse president ons wel steunen. Maar waarom komen er intussen geen sancties tegen wie het geweld hier uitgelokt heeft en in stand houdt? En dat is? Turkije natuurlijk! De Azeri’s worden gesteund door Turkse troepen, met Turks wapens, door Turkse veiligheidsdiensten en …
De Turken hebben ook zowat vierduizend internationale jihadisten naar onze grenzen gebracht. Mgr. Pargev Martirosjian
Turks-Russische competitie
Vorige conflicten in de regio gingen tussen Armeniërs en Azeri’s, maar de aartsbisschop ziet vier nieuwe elementen in het recentste conflict. Aanvankelijk ging het om mensenrechten, legt mgr. Martirosjian uit. Het gaat niet om christendom versus islam: wij hebben Armeense gemeenschappen in islamitische landen als Egypte, Irak, Iran, Jordanië, noem maar op. Maar de Azeri’s respecteerden de rechten van Armeniërs die hier al eeuwenlang leven en willen blijven leven niet.
De Armeense aanwezigheid in de Kaukasus is inderdaad ouder dan de islamitische; Artsakh is relatief autonoom geweest van de late vijfde eeuw tot de ingreep van Stalin. Maar nu is er ten eerste de inmenging van Turkije en zijn er ten tweede de terroristen uit Libië, Syrië, Afghanistan en Pakistan die Turkije naar de Kaukasus heeft gebracht. Het probleem is niet dat zij moslims zijn, wel dat zij terroristen zijn. Ten derde speelt Rusland een dubbele rol, want er is Russische competitie met Turkije ontstaan om de Kaukasus.
Rusland was traditioneel bondgenoot van Armenië, maar met het bestand toont Poetin weer eens hoe goed hij kan schaken.
Etnische zuivering
Vierde en laatste element waarop de aartsbisschop nog voor zijn ziekenhuisopname op wees, wordt in het Westen onvoldoende onder ogen gezien: de droom van de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan om het Ottomaanse rijk oostwaarts te herstellen, over Azerbeidzjan, Turkmenië, Kazachstan en Oezbekistan. Erdoğan gebruikt nu de Azeri’s en internationale jihadisten om af te werken wat honderd jaar met de Armeense Genocide geleden begonnen werd: de Kaukasus zuiveren van wat niet Turks is, zodat hij zijn invloed kan uitbreiden ver in Midden-Azië.
En dat zuiveren mag je helaas opnieuw letterlijk nemen. Er circuleren gruwelijke video’s op het internet waarop te zien is hoe Azerbeidzjaanse soldaten de oudere Armeniërs, die niet snel genoeg vertrekken uit de gebieden die in het bestand aan Azerbeidzjan werden toegewezen, letterlijk de oren afsnijden. Er worden Armeniërs levend gevild, er worden Armeniërs de botten gebroken. En op andere video’s is te zien hoe eeuwenoude christelijke heiligdommen vernield worden door mannen die Allahoe akbar! schreeuwen.
De Armeense Genocide wordt nu voortgezet, maar de westerse partners van Turkije halen onverschillig de schouders op.