Brief uit Rome door Robert Mickens voor La Croix International |
Bijna negen jaar geleden gaf ik een inleiding voor een groep in Cleveland, Ohio. Ik sprak over de ‘implosie van het Vaticaan’ en, als gevolg daarvan, over de lange en geleidelijke ineenstorting van de monarchale structuur van bestuur en ambtelijke bedieningen in de katholieke kerk.
Ik betoogde dat de structuur van de Roomse Kerk als de laatste absolute monarchie in het Westen (en bijna overal in de wereld) een anachronisme is geworden.
In de tijd dat monarchieën een fundamenteel kenmerk van de menselijke samenleving waren voelde zo’n organisatievorm als vanzelfsprekend aan, maar dat gaat nu niet meer op. Dit verouderde model van de katholieke kerk strookt niet meer met de werkelijkheid van de ervaring van gelovigen. Meer en meer zien we samenlevingen ontstaan, die zich in verschillende mate, ontwikkelen tot participatieve en representatieve democratieën.
Een kerk waar de belangrijkste beslissingen bijna uitsluitend worden genomen door een celibataire mannelijke geestelijkheid, en waar bisschoppen weinig of geen verantwoordelijkheid hebben, is onhoudbaar in een wereld waar patriarchale en monarchale samenlevingen – met tegenzin maar gestaag – rechten en plichten afstaan aan degenen die geen deel uitmaken van de adel, de geestelijkheid of een bepaald geslacht.
Mijn toespraak in november 2012 gaf ik op het hoogtepunt van het zogenaamde VatiLeaks-schandaal. Meer dan een jaar lang had het lekken van gevoelige Vaticaanse documenten en de privépapieren van Benedictus XVI de Duitse paus en zijn topassistenten in grote verlegenheid gebracht – vooral Tarcisio Bertone SDB, de toenmalige kardinaal staatssecretaris.
Paus Franciscus versnelt een onvermijdelijke ineenstorting
Het was een troep. En met de kennis van nu zou je kunnen zeggen: “Natuurlijk, het was toen gemakkelijk om over een vermeende Vaticaanse implosie te spreken.” Inderdaad, sommige mensen hebben me sindsdien voorgehouden dat de verkiezing van paus Franciscus heeft onthuld dat mijn analyse er ver naast zat. Maar nu, bijna tien jaar later, ben ik ervan overtuigd dat mijn stellingname toen, nog steeds geldt.
Mijn positiebepaling was niet gebaseerd op wat er wel of niet gebeurde in het pontificaat van Benedictus. Zelfs ondanks de kairos – het speciale, voorzienige moment – dat naar veel katholieken geloven we hebben meegemaakt sinds de verkiezing van de allereerste jezuïetenpaus, blijft de kerk imploderen. In sommige opzichten lijkt Franciscus opzettelijk de ineenstorting te bespoedigen door principes en methoden toe te passen die hij uiteen zet in Evangelii gaudium (EG), zijn visie en blauwdruk voor vernieuwing en hervorming van de kerk.
Voor alle duidelijkheid: ik heb het niet over de ondergang van de katholieke kerk. God is niet dood en de Heilige Geest zal het trouwe volk van Christus nooit verlaten. Dit geloven we allemaal.
Veranderende structuren en mentaliteiten door synodaliteit
Nee, het gaat over het afbrokkelen van de huidige bestuurs- en organisatiestructuur, die meer kenmerken van het Romeinse Rijk weerspiegelt dan het model van het kerkelijk leven dat uit het Nieuwe Testament oplicht of wat in de eerste eeuwen werd ervaren.
Franciscus legt in feite de basis voor de “deconstructie” van het geldende model door geduldig de zaden te planten voor de structurele bekering van de kerk door te “dopen” en vier, sociologische sleutelprincipes toe te passen (EG 222-237):
– Tijd is groter dan ruimte
– Eenheid prevaleert boven conflict
– Realiteiten zijn belangrijker dan ideeën
– Het geheel is groter dan de delen
Uiteindelijk is het doel van de paus om de structuren en mentaliteit van de Kerk meer een afspiegeling te laten zijn van het evangelie en de persoon van Jezus Christus en haar te bevrijden van een in vaste wetten verankerd systeem van regels en filosofische ideeën die in wezen teruggaan op de cultuur van de oude Grieks-Romeinse wereld.
Door het proces van synodaliteit opent hij ruimte voor dialoog en discussie waarbij het hele Heilige Volk van God betrokken is en niet alleen de mannelijke geestelijken. Hij democratiseert de kerk niet, maar hij creëert een groot en onmisbaar forum waar alle stemmen kunnen worden gehoord via het klassieke, maar al te vaak vergeten proces van onderscheiding.
Het meeste van wat ik tot nu toe heb geschreven, is gepubliceerd in een column van juli 2017 met de titel: “ De rooms-katholieke kerk blijft imploderen “.
Ruimtes vrijmaken voor vrouwen
Sindsdien zijn er twee vergaderingen van de Bisschoppensynode geweest – een over jongeren en het geloof (2018) en een andere over het Amazonegebied (2019). Elke bijeenkomst riep nieuwe vragen op, ook al was het niet expliciet, over de duurzaamheid van het huidige vorm van bestuurs- en ambt in de Roomse Kerk. En sinds die bijeenkomsten heeft de paus, nu 84, een vrouw (een religieuze) aangesteld als topfunctionaris op het synodesecretariaat. Blijkbaar zal hij haar toestaan te stemmen op synodevergaderingen. Wie had dat kunnen bedenken? We hebben het niet alleen over een leek – maar een leek, vrouw (ja, die religieuze geloften heeft afgelegd) – die mag stemmen op een vergadering van de katholieke bisschoppen. Dit is het begin van een proces dat waarschijnlijk belangrijke besluitvormingsposities voor vrouwen in het bestuur en de bediening van de kerk verder zal openstellen.
We zien nu al bewegingen in die richting. De katholieke bisschoppen van Oostenrijk hebben afgelopen week 14 vrouwelijke functionarissen van verschillende bisdommen uitgenodigd voor de plenaire vergadering van de nationale bisschoppenconferentie. En afgelopen mei benoemde een bisschop in Zwitserland vijf leken — waaronder twee vrouwen — als zijn persoonlijke vertegenwoordigers ter vervanging van de priesters die eerder bisschoppelijke vicarissen waren. (En in verschillende Duitse bisdommen zijn vrouwen aangesteld om de parochie te leiden. lees ons eerder bericht red. )
Een getrouwd presbyteraat herstellen
Ondertussen gaan katholieken in Duitsland met volle kracht vooruit, op het nationale synodale pad. Deze voortdurende vergadering van geestelijken en niet-gewijde gedoopten opent discussies over kwesties die rechtstreeks van invloed kunnen zijn op de huidige anachronistische vorm en structuur van de kerk. Er zijn bijvoorbeeld oproepen voor de priesterwijding van getrouwde mannen ( niet de regelrechte afschaffing van het celibaat, zoals sommigen beweren). Sommige kerktraditionalisten (en degenen die louter nostalgisch zijn) hebben dat idee als ketters veroordeeld en zeggen dat het een schending is van de katholieke doctrine en traditie. Totale onzin! Getrouwde geestelijken maken deel uit van onze oudste traditie. De katholieke kerk heeft altijd getrouwde priesters gehad, een gewoonte die haar oosterse gemeenschappen hebben bewaard. En er waren zelfs eeuwenlang getrouwde bisschoppen. Een aantal pausen (te beginnen met St. Petrus!) was ook wettig getrouwd tot aan het einde van het eerste millennium. Een van de meest opvallende was Hadrianus II (867-872) wiens vrouw en dochter bij hem bleven wonen in het Lateraans paleis nadat hij tot bisschop van Rome was gekozen. Het herstel van getrouwde priesters – en uiteindelijk getrouwde bisschoppen – is slechts een kwestie van tijd. En de toelating van vrouwen tot heilige wijdingen zal op een dag volgen.
Een ondiepe en weinig indrukwekkende pool van celibataire mannelijke kandidaten
In feite springt de implosie van de kerk het meest in het oog op het vlak van bestuur en ambtelijke bediening. Het geheel mannelijke, celibataire episcopaat heeft geweigerd serieus in te gaan op de gestage en alarmerende daling van de roepingen tot het priesterambt. In plaats daarvan hebben de bisschoppen hun toevlucht genomen tot het wijden van mannen die beloven gehoorzaam te zijn aan het kerkelijk gezag en het celibaat in acht te nemen. Zo hebben ze de normen van intellectueel, psychologisch en persoonlijk inzicht bij in aanmerking komende kandidaten drastisch verlaagd. Dit heeft geleid tot de ene ramp na de andere. Een van de meer catastrofale gevolgen is geweest dat dit een nog ondiepere vijver van talent heeft opgeleverd waaruit mannen kunnen worden geselecteerd voor het ambt van bisschop (opziener). Geen wonder dat paus Franciscus weigert toe te staan dat bisschoppen als kardinaal Reinhard Marx ontslag nemen en waarom veel bisdommen over de hele wereld momenteel geen bisschop hebben of worden geleid door iemand die de pensioengerechtigde leeftijd heeft overschreden. Wie zijn geschikt om ze te vervangen? Inderdaad, de theologische en pastorale kwaliteiten van veel van de bisschoppen die momenteel in functie zijn, zijn beschamend mager. De online plenaire vergadering van deze week van de Amerikaanse Conferentie van Katholieke Bisschoppen was een buitengewoon verontrustend vertoon van middelmatigheid. Dat is ongeveer de meest liefdadige manier om het te zeggen.
“Neem God mee op reis in deze snel veranderende wereld”
Simpel gezegd, de hele onderneming valt uit elkaar. En dat moet ook. De wereld verandert vandaag in een sneller tempo dan op enig ander moment in de menselijke geschiedenis. Vrouwen worden snel gelijkwaardige partners van mannen in bijna alle beroepen en in een toenemend aantal landen. Dit zal de Kerk dwingen haar seksistische en vrouwvijandige structuren en “leer” te her-evalueren, al was het maar om te voorkomen dat het een kleine, volledig mannelijke sekte wordt.
Dan is er de digitale revolutie (waardoor de Amerikaanse bisschoppen elkaar elektronisch konden ‘ontmoeten’), die ook de bewegingen naar gendergelijkheid en andere nog onvoorziene ontwikkelingen in de samenleving versnelt. Dit is nog maar net begonnen en zal vorm blijven geven aan de manier waarop we met elkaar omgaan en maatschappelijke veranderingen inluiden die niemand kan voorspellen. Indrukwekkend genoeg lijkt de paus dit beter te begrijpen – of in ieder geval intuïtief aan te voelen- dan de meeste mannen in gezagsposities in de kerk. En zijn doel lijkt te zijn om katholieken, ja alle christenen, te helpen bij het navigeren door deze voortdurende kolossale overgang met grote spirituele/religieuze behendigheid. Zijn aandringen dat de kerk zich primair richt op het prediken en naleven van het kerygma – dat basisgeloof dat Christus is verrezen – is alsof hij zegt: “Niemand weet waar deze verandering heen gaat, maar laten we ervoor zorgen dat we God meenemen op deze reis.” Andere kerkleiders maken zich daarentegen zorgen over het overeind houden van de oude, afbrokkelende structuren. Als het geheel groter is dan de delen, zal de Kerk niet verder versplinteren als een deel ervan zou besluiten om de oude traditie van getrouwde priesters nieuw leven in te blazen – of om vrouwelijke diakens te wijden of andere pastorale / leerstellige oplossingen te vinden voor bepaalde problemen.
Het belangrijkste is dat deze ‘creatieve’ oplossingen, zoals de paus ze graag noemt, niet afwijken van het kerygma – de essentiële kern van het christelijk geloof. En dat zal de plaats zijn waar de wederopbouw begint zodra het huidige gebouw van de kerk uiteindelijk instort… zoals het op een dag zeker zal gebeuren.
Volg mij op Twitter @robinrome
Read more at: https://international.la-croix.com/news/letter-from-rome/church-implosion-right-on-schedule/14500
beeldhttps://encrypted-tbn0.gstatic.com/