Door Tim Schilling
Omdat alles van God komt, kan alles verwijzen naar God (zie Vaticanum II: Lumen gentium, 16-17). Dit principe zag ik op een dag bevestigd, terwijl ik naar huis fietste in Utrecht. Bij het horen van de gebedsoproep van een moskee, dacht ik: Ook ík moet bidden. Toen ik omhoog keek, zag ik een kruisteken in de lucht, gemaakt door een straaljager. Ik moest er inwendig om lachen. Mijn christelijke geloof werd geholpen door een islamitische gebedsoproep en een oorlogsvoertuig!
Maar je moet ervoor openstaan, om zulke tekens op te kunnen vangen. Toen President Obama zei dat hij dat geluid vanaf een moskee mooi vond – het deed hem denken aan zijn jeugdige jaren in Indonesië – werd dat voor sommige christenen in Amerika het bewijs dat hij geen christen was. Wat voor de een verrijking is en voor de ander een verschrikking. Natuurlijk hebben we allemaal onze vooroordelen en blinde vlekken. Voor bepaalde mensen, ideeën en ervaringen sta ook ik helaas gewoon niet open; dat weet ik maar al te goed van mezelf. Vaak voelt het veiliger vertrouwde mensen en meningen te omarmen.
Elkaar nodig
Toch is het niet de bedoeling, zegt paus Franciscus, dat we allemaal langs elkaar heen leven, of -erger nog- continu met elkaar botsen door gebrek aan wederzijds begrip. In zijn encycliek Fratelli Tutti (32) stelt hij dat “problemen van één mens de problemen van ons allemaal zijn,” en “niemand wordt in zijn eentje gered”. We hebben elkaar nodig en we zijn elkaar iets verschuldigd. De crises van onze tijd -rond klimaat, corona, migratie en meer- laten duidelijk zien hoe afhankelijk we van elkaar zijn als mensen en hoe gemakkelijk we tegenóver elkaar kunnen komen te staan. ‘Maar hoop leeft nog altijd,’ zegt Franciscus. ‘De Schepper laat ons niet in de steek, Hij komt nooit terug op zijn liefdesproject, Hij heeft er geen spijt van ons geschapen te hebben. De mensheid beschikt nog over de capaciteit om samen ons gemeenschappelijke huis op te bouwen’ (Laudato sí, nr. 13). “Ziehier,” zegt hij, “een urgente opdracht voor de Kerk in de wereld: om verzoening en sociale vriendschap te bevorderen.”
Inzet van de kerk
Hoe de kerk zich hiervoor moet inzetten, blijft de vraag. Want ook binnen die kerk is verdeeldheid en ellende. Daar moeten we dus beginnen, constateert de paus: met goed kijken naar onszelf en met goed luisteren naar elkaar en naar God. Daarom heeft hij een bisschoppensynode afgekondigd, met als thema ‘synodaliteit,’ wat betekent ‘samen onderweg zijn.’ Deze synode zal worden gehouden in oktober 2023 in Rome, maar daarvóór zou wereldwijd een synodaal proces plaatsvinden in elk bisdom. Dit proces op lokaal niveau is op 17 oktober jl. begonnen. De bedoeling voor het komende jaar is dat gelovigen geraadpleegd worden: wat gaat er goed en wat gaat niet goed in ons ‘samen onderweg zijn’ met Jezus? Tegelijkertijd moet men zich ook openstellen voor wat de Heilige Geest hier en nu wil zeggen.
Geestelijke onderneming
Het voorbereidend document en het vademecum voor het proces (https://www.synod.va/en.html) benadrukken dat dit geen onderzoek of referendum is, maar vooral een geestelijke onderneming. Om die reden moeten de (hopelijk openhartige) gesprekken met speciale aandacht voor mensen in de marge van de samenleving gegrondvest worden in liturgie, gebed en het luisteren naar de Heilige Schrift. Het doel van de synode is niet om “documenten op te stellen, maar om dromen te laten ontluiken, profetieën en visioenen op te wekken, hoop te laten bloeien, vertrouwen te wekken, wonden te verbinden, relaties te smeden, een dageraad van hoop te doen ontwaken, van elkaar te leren en een positieve dynamiek in gang te zetten die de geesten zal verlichten, harten zal verwarmen en de handen kracht zal geven.” (Voor een synodale Kerk: gemeenschap, participatie en zending, nr. 31). Ik zou zeggen: Laat maar komen!
Praktijk
Rondbellen met mensen in verschillende bisdommen bevestigt mijn indruk dat het proces traag en stroef is begonnen. Hoe moet dit, vraagt men zich af. Maar dat is te verwachten. Het vademecum (nr. 1.1) erkent dat zo’n synode voor menig bisdom “uncharted territory” -onbekend terrrein is. Maar ook onbekend terrein moet worden verkend.
Dr. Timothy P. (Tim) Schilling is theoloog en stafmedewerker van het Centrum voor Parochiespiritualiteit.
beeld: www.americamagazine.org/photo/schilling.png.