Duitse katholieken hoopvol op weg naar teleurstelling

Afgevaardigden Synodaler Weg tijdens de 3e plenaire bijeenkomst |

De goedlachse paus Johannes XXIII nam in 1962 – tot verbijstering van de Curie – het initiatief tot wat bekend staat als Vaticanum II, het tweede Vaticaans Concilie dat duurde tot 1965. Hij wilde – figuurlijk gesproken – de vensters van de kerk wijd open zetten om een betere kijk op de wereld te krijgen. En dat bracht volgens een aantal Curie-kardinalen grote risico’s met zich mee. Want weten leken nou wat goed is voor de kerk?

De Duitse bisschoppen, door de problematiek van misbruik van minderjarigen wakker geschud, waren al eerder begonnen met wat daar genoemd wordt, de Synodale Weg. Men is er zich van bewust dat er een andere cultuur in de kerk moet komen. 

Naast velerlei lokale bijeenkomsten komen afgevaardigden van leken en bisschoppen ook plenair bijeen, zoals vorige week in Frankfurt, voor de derde keer. (Zie onze krant van afgelopen dinsdag).
Daar werden met meer dan tweederde van de vereiste stemmen documenten aangenomen over thema’s als versoepeling van het celibaat, wijding van vrouwen en een andere benadering van homofilie. Nog meer plenaire bijeenkomsten zijn gepland. 

Los van dit Duitse initiatief heeft paus Franciscus, in de lijn van dat Tweede Vaticaans Concilie, dat sprak over de Kerk ‘als Volk van God’, iedereen uitgenodigd om haar/zijn visie te geven over de Kerk in onze dagen, zonder aan de essentie van de Leer te morrelen of toe te geven aan de waan van de dag.  

Dat wereldwijde proces om tot een synodale kerk te komen is organisatorisch een gigantische onderneming. Sinds afgelopen oktober worden in bisdommen en parochies overal ter wereld bijeenkomsten georganiseerd om over een aantal thema’s naar elkaar te luisteren. De conclusies worden – als een soort verlanglijstje, of advieslijstje – naar het Vaticaan gestuurd. Volgend jaar zal tijdens een bijeenkomst van vertegenwoordigers van de bisschoppen, een Bisschoppensynode, in Rome over die ingediende voorstellen en wensen worden gesproken; er zullen aanbevelingen komen en de paus beslist uiteindelijk of er iets gaat veranderen.   

De Duitse aanpak doet sterk denken aan het Pastoraal Concilie (Noordwijkerhout), van 1966 en 1970, toen de Nederlandse bisschoppen onder leiding van kardinaal Alfrink samen met een groot aantal (veelal progressieve) gelovigen discussieerden wat er in de slipstream van het Tweede Vaticaans Concilie moest of zou kunnen veranderen in de rk-kerk.  

Het buitenland kreeg de indruk dat de Nederlandse katholieken van God los waren. Het Vaticaan maakte al snel onomwonden duidelijk dat het niet gediend was van dat pastoraal concilie en het vrijmoedig meepraten van gewone gelovigen. 

Kardinaal Alfrink werd op het matje geroepen en er werden twee aartsconservatieve bisschoppen benoemd, Simonis en Gijsen. 

Dat was het begin van een dramatische splitsing Nederlandse roomse kringen: orthodox versus progressief, met een massale leegloop als gevolg.  

De Duitse katholieken staat zonder twijfel hetzelfde te wachten: behoudende katholieken willen geen verandering en progressieve katholieken haken af als er geen veranderingen komen…

In Frankfurt was ook de nuntius (Vaticaanse ambassadeur) aanwezig. Mgr. Nikola Eterovic spoorde alle aanwezigen aan om toch vooral de eenheid in de universele kerk te bewaren.  

Die poging tot verzoening deed de toenmalige nuntius in Nederland, mgr. Angelo Felice in 1970 niet eens tijdens de voorlaatste sessie van het Pastoraal Concilie in Noordwijkerhout.  Hij liep demonstratief de zaal uit toen het celibaat in stemming werd gebracht. Een arrogant gebaar van machtsvertoon, in de trant van: jullie praten maar verder, maar wij maken de dienst uit.

We zijn een halve eeuw verder. Er is opnieuw een paus die probeert de kerkbeleving van gelovigen een wezenlijke vernieuwing te geven. In een meer synodale kerk gaat het niet om een democratiseringsslag maar om het luisteren naar elkaar en om met elkaar te overleggen, hij spreekt over het “apostolaat van het oor”. 

De paus ziet dit proces als een nieuwe weg van geloven waarlangs Gods Geest werkt. 

De paus geeft zo een eigen katholieke kleur aan het begrip synode dat anders werkt dan wat de rol van de synode is in de protestantse kerken.

In die wereldwijde katholieke kerk leeft een verscheidenheid van opvattingen.  Westerse katholieken hebben hun eigen kijk op celibaat en homohuwelijk, maar er zijn tientallen miljoenen katholieken in Azië, Afrika en Amerika die daar niet over willen praten en er niet aan willen denken. 

Dat is het probleem van een wereldkerk waarin grote verschillen van mening bestaan; waar aan de ene kant de kerken vol zitten en aan de andere kant leegstaande kerken worden gesloopt of een wereldse bestemming krijgen bij gebrek aan gelovigen. 

De Nederlandse bisschoppen en Vaticaankenners waarschuwen daarom voor overspannen verwachtingen ten aanzien van de resultaten. Eenheid en verscheidenheid, dat levert spanningen op. Dat zullen de progressieve Duitse katholieken ook gaan ontdekken. Met hun hervormingsvoorstellen zijn ze op weg naar teleurstellingen. Die komen er zeker en dat zal andermaal tot een golf kerkverlaters leiden. 

Deze column van onze correspondent Rome, wordt gelijktijdig geplaatst in het Friesch Dagblad.

beeld: © Synodaler Weg/Max von Lachner