Kan de paus bemiddelen in de oorlog in Oekraïne?
Oekraïne hoopt op een pausbezoek. In diplomatie vertrouwt Franciscus op bemiddeling en gaat hij omzichtig om met Poetin. En dan wijdt hij Rusland en Oekraïne toe aan de Maagd Maria. Wat wil de paus, wat kan hij doen?
Zou Franciscus nu naar Oekraïne reizen? Niet alleen Italiaanse media debatteren momenteel intensief over de kwestie nadat president Volodymyr Zelenskyj het hoofd van de katholieke kerk opnieuw in zijn land had uitgenodigd. De meeste waarnemers beschouwen de reis van de paus naar Kiev als zeer onwaarschijnlijk, terwijl anderen het niet uitsluiten.
Sommigen wijzen op de volharding van Franciscus tijdens zijn reis naar de Centraal-Afrikaanse Republiek in november 2015, hij negeerde gewoon de veiligheidsproblemen. Na het indrukwekkende solidariteitsbezoek van de regeringsleiders uit Polen, Tsjechië en Slovenië aan Kiev, zou een bezoek van de paus een sensatie zijn.
Kiev is niet Bangui
Echter: Kiev is geen Bangui. Daar was een beperkte burgeroorlog, daar was geen nucleaire supermacht die een ander land binnenviel en zich isoleerde van de rest van de wereld. De militaire en diplomatieke explosiviteit was veel minder.
Franciscus reisde pas naar Irak, een ander voorbeeld, nadat internationale veiligheidsexperts hun goedkeuring hadden gegeven. Om soortgelijke redenen is het bezoek aan Libanon nog steeds in behandeling. En dus stuurt Franciscus kardinalen het liefst naar Oekraïne of buurlanden.
Overigens zou een reis van de paus – of het nu naar Kiev, Lviv of in ieder geval naar de Oekraïense grens is – de kans op officiële bemiddeling door het Vaticaan aanzienlijk verkleinen. De Heilige Stoel is nog ver verwijderd van zo’n visie.
Desalniettemin tweette Zelenskyj hoopvol na het hernieuwde telefoongesprek met Franciscus: “Een intermediaire rol van de Heilige Stoel bij het beëindigen van menselijk lijden zou welkom zijn.” Het valt nog te bezien of het Vaticaan dit officieel kan en wil doen. Maar in ieder geval had de Russische kant eerder aangekondigd kennis te hebben genomen van de diplomatieke signalen van het Vaticaan.
Kardinaal Pietro Parolin heeft als pauselijke hoofddiplomaat deze bereidheid meermaals bevestigd. In diplomatieke kringen bestaat echter scepsis of Moskou dit zou toestaan. Vooral de Russisch-Orthodoxe Kerk zou het moeilijk vinden om de paus, die in rechtse traditionalistische kringen als een ‘ketter’ wordt beschouwd, de patriarch te laten negeren. Zelfs Cyril I moest zich tegenover zijn eigen volk verantwoorden voor het voeren van videogesprekken met de ‘Romeinse paus’ en de anglicaanse aartsbisschop van Canterbury.
Diplomatiek-pastorale evenwichtsoefening
En dus zal Franciscus zijn diplomatiek-pastorale evenwichtsoefening moeten voortzetten: solidariteit en compassie met de mensen in Oekraïne plus veroordeling van het geweld enerzijds – en anderzijds bereidheid om te praten en de deuren naar Moskou open te houden. Tot nu toe lijkt hij daarin te zijn geslaagd – zo blijkt uit de reacties uit Kiev en Moskou.
Zelfs voordat het Russische leger Oekraïne binnenviel, waarschuwde Franciscus al voor oorlog en de opmars langs de grens. Sindsdien heeft hij zijn woorden aangescherpt. De afgelopen weken heeft de paus van tijd tot tijd het geweld, de onrechtvaardigheid van de aanslag en het lijden van de mensen duidelijker en drastischer benoemd. Wie hij niet noemt – als onderdeel van zijn evenwichtsoefening – zijn Rusland en president Poetin. Toch is het duidelijk over wie hij het heeft.
Tegelijkertijd zijn diplomatieke en oecumenische experts van het Vaticaan al weken actief. Rome had al aan het begin van de oorlog persoonlijk en via de nuntiatuur in Moskou contact opgenomen met het patriarchaat. Enige tijd later ging Kyrill op het aanbod in; het kwam een week geleden tot het verrassende videogesprek. Franciscus sprak duidelijk en memoreerde ook het lijden van de Russische soldaten.
Penitentiaire dienst in de Sint-Pietersbasiliek
Een soort pauselijke bemiddeling is ook de boetedienst op vrijdag in de Sint-Pietersbasiliek. Het hoofd van de katholieke kerk wil een beroep doen op hemelse bemiddeling in de oorlog in Oekraïne. In een plechtige daad wil hij “de mensheid, vooral Rusland en Oekraïne, toewijden aan het Onbevlekt Hart van Maria”.
In de kern is dit een gebed van berouw en voorbede tot de Heilige Moeder Maria. Moge de mensheid als geheel berouw hebben omdat ze niet van de geschiedenis heeft geleerd. Tegelijkertijd wil de paus aan Maria vragen: “Bevrijd ons van oorlog, red de wereld van de nucleaire dreiging.”
Anders dan aan het begin van de pandemie, toen Franciscus in maart 2020 alleen in de regen bad op het Sint-Pietersplein, moeten dit keer zoveel mogelijk gelovigen meedoen. Daarom vraagt hij in een brief alle bisschoppen wereldwijd om mee te doen aan deze “act van de universele kerk”.
In de aangrijpende tekst van het speciaal voor dit doel geschreven “toewijdingsgebed” vermijdt de paus het toewijzen van schuld. Eerder denkt hij, net als de Oekraïense bisschoppen, al aan de tijd na de oorlog, wanneer Oekraïners en Russen weer als buren samen zullen leven.
bron: domradio.de
beeld: printerest