Meer context inzake beschuldigingen JPII (update)

Het Katholiek Nieuwsblad zet de beschuldigingen die aan het adres van JP II worden geuit, verder in een context en schrijft: Heeft Johannes Paulus II inderdaad misbruikplegers de hand boven het hoofd gehouden? Het is goed mogelijk, maar de NOS-verslaggeving hierover verdient wel wat kritische kanttekeningen.

Hier volgen de belangrijkste citaten uit het bericht van het Katholiek Nieuwsblad

“Menigmaal is er al op gewezen dat Johannes Paulus II de reikwijdte van de misbruikschandalen lange tijd onderschat heeft”

Op zichzelf is die kritiek niet nieuw: menigmaal is er al op gewezen dat de in 2014 heilig verklaarde Johannes Paulus II de reikwijdte van de misbruikschandalen lange tijd onderschat heeft.

Berucht is zijn opstelling als paus tegenover de notoire misbruikpleger Marcial Maciel, stichter van de Legionairs van Christus, die hij ondanks decennialange signalen van wangedrag lang de hand boven het hoofd hield. Pas zijn opvolger, paus Benedictus XVI, trad stevig tegen Maciel op….

Het is naar verluidt ook Benedictus geweest – toen nog kardinaal Ratzinger – die in de nadagen van het pontificaat van zijn voorganger in het Vaticaan heeft aangedrongen op een strengere aanpak van misbruik door geestelijken.

Dat Johannes Paulus II aanvankelijk sceptisch reageerde, had alles te maken met zijn ervaringen in zijn thuisland Polen, waar de communistische geheime dienst erom bekend stond verhalen over perverse priesters te fabriceren om de katholieke Kerk in diskrediet te brengen.

Aan deze context gaat de verslaggeving van de NOS wel erg gemakkelijk voorbij. Overbeek baseert zijn beschuldigingen geheel op (nota bene indirect) archiefmateriaal van de Poolse geheime dienst over Wojtyla, die destijds een van hun belangrijkste politieke tegenstanders was.

“Is deze kritiek op Johannes Paulus nu ook niet in hoge mate ideologisch gemotiveerd?”

Zogenaamd omdat er “een slot (zit) op alle kerkelijke archieven” van de rooms-katholieke Kerk, aldus de NOS, wat echter aantoonbaar onjuist is. Wat lang enigszins misleidend het ‘Geheime Archief’ van het Vaticaan heette, is bijvoorbeeld al sinds 1881 voor onderzoekers toegankelijk, en paus Franciscus heeft die openbaarheid in 2019 nog verder verruimd. Dat archieven pas na een x-aantal jaren toegankelijk worden voor onderzoekers, is bijvoorbeeld ook bij overheden heel gebruikelijk.

Eventuele kritische kanttekeningen bij de betrouwbaarheid van archiefmateriaal van de Poolse geheime dienst, worden in het NOS-bericht bij voorbaat gepareerd door een Poolse hoogleraar culturele antropologie, die stelt: “Dit soort materiaal, dezelfde bronnen, worden ook nu nog gebruikt in de Poolse politiek. Niemand verwerpt dit soort bewijzen, integendeel.”

Ten eerste: wat zegt het dat dergelijke archieven kennelijk serieus worden genomen “in de Poolse politiek”? Laten we wel wezen: in ideologische debatten wordt alles serieus genomen zolang het in het eigen straatje past, dat is toch in Polen niet anders. Is deze kritiek op Johannes Paulus nu ook niet in hoge mate ideologisch gemotiveerd? Hoe dan ook: opvallend genoeg zegt deze hoogleraar niet of de archieven ook serieus geworden in zijn eigen academische kringen, terwijl dat toch vele malen relevanter is.

Maar ten tweede: zelfs al is het archiefmateriaal van de Poolse geheime dienst geheel waarheidsgetrouw, dan nog dienen we er rekening mee te houden dat Wojtyla er indertijd van overtuigd was (en vermoedelijk niet zonder reden) dat het valse aantijgingen waren bedoeld om staatsvijand nummer één, de katholieke Kerk, te belasteren.

Dus als hij inderdaad misbruik plegende priesters overgeplaatst heeft, was dat vermoedelijk primair omdat hij (terecht of onterecht) meende dat ze vals beschuldigd waren en ze wilde beschermen tegen het communistische regime.

Dit pleit Wojtyla heus niet vrij, er is voldoende kritiek te leveren op zijn opstelling ten aanzien van misbruikschandalen. Ook in katholieke kringen leidde dat al eerder tot kritiek op de wel erg snelle heiligverklaring van Johannes Paulus II – al is het een misvatting, nu ook weer door de bronnen van de NOS geuit, om te denken dat iemand pas heilig genoemd mag worden wanneer die een volledig smetteloos leven heeft geleid.

Maar bovendien: als de kritiek op Johannes Paulus geen rekening houdt met de historische context waarin zijn houding in misbruikdossiers kon ontstaan, is ze oneerlijk en onredelijk.

Voor het volledige artikel klik hier

bron: Katholiek Nieuwsblad

Beluister ook de aflevering van de Trouw podcast De Roomse Loper, over de vraag of de heiligverklaring ongedaan kan worden gemaakt.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *