In het aartsbisdom Paderborn springt het stoplicht op rood
Het aartsbisdom Paderborn wilde dat leken transparant waren bij de verkiezing van de nieuwe aartsbisschop. Het Vaticaan heeft daar nu een stokje voor gestoken. Dat was niet geheel onverwacht. Rome wil zo een signaal geven aan andere bisdommen.
Het Vaticaan heeft weer eens heel duidelijk laten zien waar precies het einde van de hervormingsvlaggenmast is. Het aartsbisdom Paderborn wilde als eerste een van de centrale hervormingsresoluties van de synodale weg naar de toekomst van de katholieke kerk in Duitsland implementeren: de deelname van leken aan de verkiezing van een nieuwe bisschop als onderdeel van een vastgestelde procedure. Gewoonlijk is dat een zaak uitsluitend voor het kathedraal kapittel. Paderborn had de procedure aangepast overeenkomstig de uitkomst van de Synodale Weg. Maar net Vaticaan laat nu weten dat deze gewijzigde procedure wordt stopgezet. En precies daar waar het kerkelijk recht problematisch wordt.
Geen verdere deelname van leken mogelijk
De 14 mannen en vrouwen die samen met het kathedraalkapittel in het najaar een lijst van geschikte personen hebben opgesteld om aartsbisschop Hans-Josef Becker op te volgen, hebben nu een brief ontvangen van de provoost van de kathedraal: “Om de legitimiteit van de verkiezingen te beschermen , kunnen leken niet blijven deelnemen aan het verkiezingsproces van bisschoppen.” De reden: het kathedraalkapittel kreeg via de ambassadeur van de paus in Duitsland, nuntius Nikola Eterovic, een “duidelijk antwoord uit Rome”. Na onderzoek is nu besloten dat verdere deelname door mensen buiten de leden van het kathedraalkapittel niet mogelijk is.
Dit laat de leken buiten de tweede en beslissende stap – de eigenlijke verkiezing van de bisschop. Want meewerken aan een lijst met voorstellen, die vervolgens via de nuntius – samen met andere voorstellen – naar Rome gaat, is één ding. De andere is echter deelname aan de verkiezing van de toekomstige bisschop uit de zogenaamde lijst van drie, die het kathedraalkapittel op een gegeven moment van Rome ontvangt. Zo regelen de corresponderende staatskerkcontracten, de concordaten, het voor alle Duitse bisdommen – behalve Beieren. Daar bepaalt het concordaat dat voorstellen worden ingediend, maar dat de paus daar vrij en alleen beslist over nieuwe bisschoppen en dit eenvoudig meedeelt.
Hervormingsresolutie van de Synodale Weg
Toen de Synodale Weg in februari 2022 als eerste concrete hervormingsresolutie een nota over de “de gelovigen betrekken bij de benoeming van de diocesane bisschop” goedkeurde, was er sprake van een historisch moment. Maar even later bleek dat het papier halfbakken was qua haalbaarheid. Desondanks probeerde het aartsbisdom Paderborn een nieuwe weg te vinden. Het was het eerste bisdom waarin het bisdom vacant kwam na de synodale resolutie. En dus speelde Paderborn een voortrekkersrol – nauwlettend gevolgd door de andere bisdommen.
Wanneer leken deelnemen aan een lijst van kandidaten voor de opvolging van bisschoppen, laat het canoniek recht enige speelruimte over hoe de mening tot stand komt. En zo is het in veel bisdommen al gebruikelijk om ook naar leken of diocesane commissies te luisteren. Maar er is geen recht op een hoorzitting, noch een wettelijke verplichting om zich aan dergelijke voorstellen te binden, benadrukt kerkelijk recht-expert Helmuth Pree. In dit deel staat het verkeerslicht van het Vaticaan op “Oranje”.
Stopteken vanuit het Vaticaan
Het springt op “rood” op het moment dat het gaat om de eigenlijke verkiezing van de bisschop en het zogenaamde pauselijke geheim wordt aangestipt. Daarin staat dat zowel de Romeinse lijst van drie als het verloop van de verkiezing door alle betrokkenen geheim moet worden gehouden. Het Vaticaan zou het nu formeel moeten uitbreiden tot de betrokken leken. Bovendien, als het kiescollege – tot nu toe alleen het kathedraalkapittel – moet worden uitgebreid, moet het concordaat worden gewijzigd. En het zou een verandering van hart in het Vaticaan vereisen.
Veel kerkrechtdeskundigen beschouwen beide als onwaarschijnlijk. Norbert Lüdecke verwijst bijvoorbeeld naar vergelijkbare pogingen om de verkiezing van bisschoppen in Oostenrijk in de jaren negentig te hervormen. Rome verklaarde destijds dat dit onwettig was. Er zijn geen aanwijzingen voor een verandering in deze houding. “De Heilige Stoel wil niet geconfronteerd worden met groepsstemmen – en zeker niet met stemmen van lekencommissies.”
Probleem met pauselijk geheim geen verrassing
Het kapittel van de kathedraal van Paderborn was zich zeker bewust van het probleem met het pauselijke geheim.. Volgens Domprovst Göbel stelde het de nuntius voor om het uit te breiden tot de groep van 14 leken om de vertrouwelijkheid te waarborgen. Maar nu is het duidelijk: Rome is hiertoe niet bereid. Het stoplicht staat op rood. En dit is een signaal naar andere bisdommen – bijvoorbeeld voor Osnabrück, waar de zetel onlangs ook vacant kwam en waar men openstond voor deelname door leken.
In het Beierse bisdom Bamberg, waar ook een nieuwe bisschop wordt gezocht, heeft het domkapittel de kwestie van lekenparticipatie duidelijk verworpen – met verwijzing naar het concordaat. Opvallend is dat het domkapittel aldaar niet zelf een kandidaat mag kiezen, maar slechts een lijst met suggesties opstelt. Sommige bisdommen zijn roomser dan de paus!
Het aartsbisdom Paderborn is een lokale kerk van de katholieke kerk. In het aartsbisdom Paderborn wonen ongeveer 4,8 miljoen mensen, waarvan er meer dan 1,4 miljoen katholiek zijn. Bijna 3.000 medewerkers werken in de faciliteiten van het aartsbisdom. Zij en vele vrijwilligers werken elke dag om een levend geloof te creëren en de missie van de kerk te vervullen – bij het vieren van kerkdiensten, pastorale zorg, in onderwijsinstellingen en met liefdadigheidsaanbiedingen.
bron: domradio.de