Er bestaat geen relatie tussen homoseksualiteit en pedofilie, noch tussen celibaat en misbruik. Een ongezonde opvatting over seksualiteit in de kerk is de oorzaak van veel problemen, aldus abt Ward Cortvriendt. Hij is abt van de bekende abdij Berne in Heeswijk-Dinther in Noord Brabant.
Wat met carnaval als een incident in een klein dorp begon – de weigering van de communie aan een openlijk homoseksuele prins carnaval- dreigde uit te groeien tot een demonstratie binnen de hele kerkprovincie.
Een onverstandige beslissing van een dorpspastoor, die door dubieuze ingevingen wordt geïnspireerd, escaleerde door een inadequate reactie van de kerkleiding. Het had niet zo ver hoeven komen. Voor iedere mens is het belangrijk in zijn wezen begrepen en aanvaard te worden, zich bevestigd en erkend te weten als de mens die hij of zij is.
Deze zaak wordt nu totaal overschaduwd door recent in de openbaarheid gekomen gevallen van misbruik binnen kerkelijke en religieuze omgeving. Ook hiervan is niet goed te begrijpen waarom het nu juist escaleert. Verschillende discussiepunten worden hierdoor opgerakeld. Die over de niet bestaande relatie tussen homoseksualiteit en pedofilie bijvoorbeeld. En die over de relatie tussen celibaat en misbruik, waartussen ook geen direct verband aantoonbaar is.
Terwijl er wel een relatie is tussen de ongezonde opvatting binnen de kerk over seksualiteit en de mogelijkheid van misbruik door mensen die niet uitgegroeid zijn tot personen met een evenwichtige en volwassen seksualiteitsbeleving. Niet homofilie, maar een fixatie in een onvolwassen seksualiteitsbeleving ligt aan de wortel van misbruik, alsmede volstrekt verkeerde opvattingen over macht en intimiteit.
Ongezond lijkt me in ieder geval de scheiding tussen lichaam en geest waarbij het één een bron van kwaad en het ander bron van zuiverheid is. Het lichaam dient bedwongen, de geest gedisciplineerd door een zuiver geweten. Dit levert een problematische verhouding op binnen de persoonlijkheid. Het terugdringen van de in principe ‘zondige’ seksualiteit binnen de ‘zuiverheid’ van de huwelijkse relatie zorgt voor problemen in de ontwikkeling van de seksualiteitsbeleving, die ook effect kunnen hebben op de beleving van de huwelijksrelatie, maar ook in de affectieve relatie naar anderen. Het levert ook een dubbelzinnigheid op in wat wel en niet als ‘seks’ gezien wordt.
Heel veel misbruik, en in ieder geval ook het misbruik waarvan sprake is, vindt plaats in gesloten systemen. Gesloten dorpsgemeenschappen, geïsoleerde gezinnen, maar ook kazernes, internaten, seminaries. De geslotenheid van die systemen wordt in stand gehouden en versterkt door codes voor gedrag en omgang met situaties. Ook door een scheiding tussen ‘wij’ en de ‘wereld’, ‘elite’ en ‘andere mensen’. Dientengevolge ook het zwijgen tegenover de ‘buitenwacht’.
Binnen zo’n gesloten systeem wordt voortdurend gebalanceerd op de grens van gezag en intimiteit, de behoefte aan positie en affectie. Intimiteit en seksualiteit komen daarmee ook binnen in de context van machtsuitoefening, affectie wordt ingezet als ruilmiddel.
Tenslotte speelt de verwerking van de eigen levens- en ontwikkelingsgeschiedenis van de daders een belangrijke rol. We moeten niet vergeten dat veel van de daders zelf in zo’n omgeving zijn grootgebracht. De meesten zullen zich redelijk gezond ontwikkelen, maar een (groot) aantal ook niet. Bovendien wordt het systeem niet alleen hierdoor bepaald. Er waren ook heel goede dingen en velen die in een dergelijke omgeving zijn opgegroeid hebben alleen maar positieve ervaringen.
Misschien verklaart de jarenlange dubbelzinnige houding van de kerk jegens enerzijds de seksualiteit die als vrije liefdesuiting tussen volwassenen wordt beleefd, en anderzijds de gevallen van misbruik die werden verdoezeld, de verontwaardiging en escalatie van dit moment.
Hoe het ook zij. Verklaren is niet goedpraten en begrijpen niet accepteren. Welke de omstandigheden ook waren, de dader blijft verantwoordelijk. Immers in dezelfde omstandigheden waren er gelukkig ook velen die heel zuiver, gezond en liefdevol handelden. De dader heeft altijd een keuze, een keuze die het slachtoffer niet heeft. Daarom zal ik altijd voor het slachtoffer kiezen.
God is liefde. In oprechte, onbaatzuchtige en verantwoorde liefde komt iets van God aan het licht. Dat geldt voor de relatie van ouder(e) en kind, van man en vrouw, tussen mensen van gelijk geslacht, tussen priester en pastorant. Het geldt voor elke menselijke relatie waarin mensen met liefde en respect voor de integriteit van de naaste omgaan.
Ward Cortvriendt