De betekenis van de kerk ter plaatse moet versterkt worden

Zijn conflicten onderdeel van het leven van de kerk?

De paus heeft de kerk in een synodaal proces ondergedompeld. De Linzer pastoraal theoloog Klara Csiszar pleit voor meer synodaliteit en sterkere bevoegdheden van de plaatselijke kerk. Dat is voor de katholieke kerk de enig mogelijke toekomstige weg .
Domradio publiceerde een interview met deze theologe, dat veel gedachten bevat die ook voor de situatie in Nederland tot nadenken stemmen.
(vertaling en bewerking redactie www.deroerom

  • De paus heeft het initiatief genomen voor een synodaal proces voor de wereldkerk. Wat is deze “synodaliteit” die de paus tot een van zijn speerpunten heeft gemaakt?

Prof. Klara Csiszar (pastoraaltheoloog aan de Katholieke Universiteit Linz): Synodaliteit op zich is niets nieuws in de kerk. Denk aan de vele commissies en raden, zoals de parochieraden of de priesterraad van een bisdom. De term ‘synode’ is afgeleid van het Grieks en betekent zoiets als: een weg die gemeenschappelijke weordt begaan.

Bijzondere hoogtepunten zijn bijvoorbeeld de diocesane synodes of de bisschoppensynodes, die al meer dan 50 jaar plaatsvinden. Deze bijeenkomsten houden zich bezig met ‘de tekenen van de tijd’. Ze overleggen hoe ze de boodschap van Jezus kunnen vertalen in de context van onze dagen en dat doen ze allemaal door naar de Heilige Geest te luisteren en samen te bidden.

Wat nieuw is aan het synodale proces van de paus is de gelijktijdigheid en de duur (het proces loopt van 2022 tot eind 2023) – en dat in een wereld waarin de plaatselijke kerken heel gevarieerd hun leven gestalte geven Alle lokale kerken *) hebben de opdracht gekregen om mensen te vragen naar de gegeven, maar zeer algemeen geformuleerde mega-onderwerpen.

KNA: Het Apostel Concilie waarover in de Handelingen van de Apostelen sprake is (Hand. 15) was de eerste synode. Wat kan de kerk vandaag leren van dit begin en van latere synodes en concilies?

Csiszar: Kardinaal Schönborn verwees ooit naar het Apostel Concilie als de oorspronkelijke synode. De architectuur van deze eerste synode is spannend, de uitkomst was buitengewoon succesvol. Zoals je weet, begon het allemaal met een groot conflict. De opwinding was groot, een belangrijke vraag van leven en heil werd daar beslist: moeten heidense christenen de joodse geboden onderhouden en ook besneden worden? 
We leren van de eerste synode dat vragen en onbehagen openlijk geuit kunnen worden en conflicten kunnen worden opgelost. Dat spanningen ook niet erg zijn, maar juist kunnen bijdragen aan het herkennen van nieuwe mogelijkheden in het leven.

Ik heb deelgenomen aan twee diocesane synodes. Uit deze ervaring kan ik zeggen dat verschillen van inzicht hoort bij het leven van de Kerk. De basisvoorwaarden voor synodaliteit zijn openlijk spreken, nederig luisteren en vertrouwen dat iedereen een goede toekomst voor Gods volk wil.

  • Hoewel sommigen hoge verwachtingen hebben van het synodale proces, zijn sommigen ook erg sceptisch. Hoe kijk je als Roemeense docent die in Oostenrijk werkt, aan tegen dit proces?

Csiszar: Ik leef in twee werelden, in Oost-Europa en in West-Europa. Verwachtingen variëren van scepsis tot onverschilligheid, van angst tot hoop. Sommige Oost-Europese bisdommen willen niet eens de moeite nemen om hun eigen proces zo goed mogelijk vorm te geven en geven er de voorkeur aan de Duitse Synodale Weg te bekritiseren, vaak zonder de teksten en de werkdocumenten te kennen.

Dit zorgt voor veel angst in deze Oost-Europese lokale kerken. In West-Europa daarentegen hoor ik steeds weer dat dit proces onze laatste kans is. Ik kan het begrijpen. Ik waardeer de inspanningen van vele toegewijde leken en priesters. En dat de sfeer zo spannend is, hoort daar ook bij.

  • Zelfs vóór het synodale proces van de paus begonnen de Duitse katholieken een Synodale Weg. Een deel ervan stuit in andere landen op felle kritiek. Hoe beoordeelt u deze kritiek?

Csiszar: Ik waardeer het als mensen zich zorgen maken over de kerk in Duitsland – dat toont respect, liefde en broeder- en zusterschap.

Tegelijkertijd zou ik willen dat we erop vertrouwen dat de kerk in Duitsland zich bewust is van de opdracht die zij van Jezus heeft gekregen en handelt vanuit haar gevoel van zending en verantwoordelijkheid. Ze moet de weg zoeken om met het goede nieuws van Jezus mensen te bereiken en niet in strukturen blijft steken, maar die weet te overstijgen.

Samen met Hongaarse theologiestudenten nam ik de Synodale Weg in Duitsland onder de loep. Tot dan toe hadden ze geen idee wat de teksten eigenlijk zeiden. Wel had iedereen gehoord of gelezen dat dit Duitse initiatief gevaarlijk zou zijn: de kerk in Duitsland splitst zich af van de universele kerk en er dreigt een nieuw schisma. Ze raakten echter erg onder de indruk te ontdekken hoe moedig het is om via de Synodale Weg kwesties openlijk aan te pakken, theologisch precies te spreken over de kerk en het evangelie van vandaag, obstakels voor de verkondiging aan te pakken en een uitweg te vinden uit een op het eerste oog doodlopende weg.

Ik heb er daarom moeite mee de bezorgdheid te begrijpen van de Poolse en andere bisschoppen die zij uiten over de Synodale Weg in Duitsland. Zij zouden er goed aan doen in deze eerste fase van de Wereldsynode zich druk te maken over hun eigen plaatselijke kerk. Zij kunnen beter open en moedig proberen te ontdekken hoe het evangelie daar vandaag de dag wordt beleefd, en hoe omgegaan wordt met thema’s als macht, leiderschap, de rol van vrouwen, succesvolle relaties en het leven van de priester. (Dit zijn de hoofdthema’s van de Synodale Weg in Duitsland, red.)

  • Het is te voorzien dat in het synodale proces van de universele kerk heel verschillende kerkbeelden zullen botsen. Staat de katholieke kerk als geheel voor een cruciale test, of geldt dat alleen voor Duitsland?

Csiszar: Zoals bekend spraken de bisschoppen zich tijdens het Tweede Vaticaans Concilie uit voor een decentralisatie van kerkstructuren. Misschien is het nu de tijd om deze gedachte op te frissen en voluit te doordenken. Het is waar dat we in een geglobaliseerde wereld leven, maar juist hier is diversiteit duidelijker dan ooit tevoren.

We zullen meer vertrouwen moeten hebben in de plaatselijke kerken om hun eigen weg te vinden om een ​​missionaire kerk te zijn. Natuurlijk hoort daar ook de strijd voor het juiste handelen volgens het evangelie bij, evenals het behoud van het katholieke geloof. Sommige groepen zijn begiftigd met meer leerstellige gevoeligheid, terwijl andere begaafd zijn met meer gevoeligheid voor de tekenen van de tijd. Deze spanning hoort bij het leven.

We zullen erop moeten vertrouwen dat de lokale kerken de structuren op het spoor komen die ze nodig hebben om de liefde van God tastbaar te maken voor mensen. Deze beleefde steun aan elkaar heeft vertrouwen als basis, en waar vertrouwen groeit, bloeit ook solidariteit.

Dat zie ik als de enig mogelijke toekomstige weg voor de katholieke kerk, gegeven de bestaande puriformiteit.

Het interview werd afgenomen door Simon Kajan.

*) Onder ‘lokale kerk’ wordt in het algemeen een bisdom verstaan.
Met plaatselijke geloofsgemeenschap wordt als regel een parochie aangeduid, of een deel daarvan. (red.)