Het zal nog wel even duren voordat een Nederlandse vertaling beschikbaar is van de nieuwe encycliek. De redactie is wel in staat u een samenvatting van de encycliek aan te bieden. We maken daarbij dankbaar gebruik van een artikel van de Amerikaanse Rome-kenner John Allen. Jarenlang heeft hij in Rome gewoond en gewerkt en is buitengewoon goed ingevoerd in het Vaticaan. Thans is hij als journalist verbonden aan de National Catholic Reporter in de VS.
De Duitse versie van de encycliek kunt u hier lezen
De Engelse versie vindt u hier
Nieuwe encycliek: christelijk humanisme voor de wereldeconomie
In zijn jongste encycliek: Caritas in Veritate, gedateerd 29 juni 2009, liefde in waarheid stelt de paus dat een christelijke humanisme de aangewezen benadering is voor de wereldeconomie.
Economische politiek kan alleen maar werkelijk duurzaam zijn, als ze haar basis vindt in een samenhangende visie op menselijk welzijn, spiritualiteit daarbij inbegrepen. De paus , die het begrip kapitalisme overigens niet gebruikt, verwerpt het vrije markt-denken. In het bijzonder de opvatting dat de economie noodzakelijk een zekere mate van armoede en onderontwikkeling nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Hij wijst eveneens af dat de economie een terrein is dat moet worden vrijgehouden van moreel denken. Waar dat gebeurt gaan mensen de economie misbruiken, schrijft de paus.
Politici van links en van rechts zullen in deze encycliek opvattingen vinden die ze toejuichen, maar evengoed ideeën die zij niet onderschrijven. ‘Links’ zal het appel van de paus toejuichen voor een stevige greep van de overheid op de economie en de ondersteuning van de vakbonden. ‘Rechts’ zal het onwrikbaar verzet tegen abortus, geboorteregeling en homohuwelijk op prijs stellen.
De encycliek die 30000 woorden telt, werd bijna twee jaar later uitgegeven dan gepland vanwege het uitbarsten van de economische crisis. Aan de vooravond van de G8top in l’Aquila in Italië, die gewijd zal zijn aan het opzetten van een nieuwe aanpak van de wereldeconomie, zegt de paus dat de kerk geen ‘technische oplossingen’ kan bieden, maar wel een serie specifieke aanbevelingen wil doen. We geven er hier enkele.
– Nu het economisch slechter gaat, is de neiging sterk om de sociale zekerheid te gaan terugdringen. De paus verzet zich hiertegen. Hij ondersteunt het werk van de vakbonden en wijst op ‘de rechten van de arbeider’ in een wereldeconomie die gekenmerkt wordt door arbeidsmobiliteit
– Honger moet worden bestreden door te investeren in agrarische infrastructuren, irrigatieprojecten, transport, en in de ontwikkeling en verbreiding van agrarische technologie
– Blijvende werkgelegenheid voor ieder als een kerndoelstelling van alle economische beleid
– Beschermen van de ecologische gezondheid van de aarde
– Openheid voor het leven, als uitgangspunt voor economisch beleid op de lange termijn. Daarom verzet tegen abortus en geboorteregeling -niet alleen op grond van morele verplichtingen- maar ook op grond van de negatieve economische implicaties, zoals vergrijzing en bevolkingsafname.
– In de ontwikkelde landen moet het energieverbruik verminderen. Investeren in groene energie is noodzakelijk, meer aandacht voor een manier van leven die door duurzaamheid wordt gekenmerkt
– Rijke landen schermen hun kennis dikwijls af. Maar in het bijzonder op het vlak van de gezondheidszorg moet deze gedeeld worden.
– De wereldmarkt openstellen voor, (bijzonder de landbouw)producten van de ontwikkelingslanden
– Groter percentage van het BNP aan ontwikkelingsamenwerking besteden
– Meer investeren in onderwijs
– Ruimhartiger immigratiepolitiek, die de bijdragen van de migranten aan de economie erkent zowel in de gastlanden als in de thuislanden
– Hervorming van de VN en andere internationale economische en financiële organisaties tot instellingen die werkelijk iets te zeggen hebben en die het subsidiariteitsbeginsel serieus neemt. (d.w.z. respect voor de vrijheid van de individuele persoon, families en in de gewone maatschappij)
– Geen gebruik van de biotechnologie voor genetische manipulatie
De paus houdt een pleidooi voor een mensvisie die gebaseerd is op geloof in God en die open staat voor spiritualiteit in plaats van kijk op de mens die puur gebaseerd is het meetbare en tastbare. ‘Zonder het perspectief op eeuwig leven, zal de menselijke vooruitgang in de wereld in ademnood raken,’ zegt de paus. ‘Een authentieke ontwikkeling is alleen mogelijk op basis van een visie die ruimte laat voor het transcendente en heeft God nodig’. Benedictus ziet in de samenleving een belangrijke rol weggelegd ‘voor de religie, als tegenwicht voor een kijk op mens en wereld die militant staat voor het puur binnenwereldse.’
In zekere zin is Caritas in Veritate een update van de encycliek van Paulus VI, Populorum Progressio (1967), toen een nieuwe wereldorde zich aandiende na het verdwijnen van de kolonisatie. Op veel punten herneemt de encycliek belangrijke thema’s die sinds Pacem in Terris van Johannes XXIII in 1963 aan de orde werden gesteld.
Wat is echt nieuw in deze encycliek?
1. Benedictus XVI ziet de katholieke sociale leer als een groot geheel die de economische rechtvaardigheid verbindt met verzet tegen abortus en geboorteregeling, homohuwelijk en andere ‘hot issues’ van de seksuele moraal.
Voor het eerst komt in een sociale encycliek het argument naar voren, dat de huidige demografische ontwikkelingen laten zien hoe wijs de katholieke seksuele moraal is. Daarbij wijst de paus op de terugloop van het aantal inwoners en de toenemende vergrijzing in de rijke landen.
2. Een tweede origineel punt van Benedictus is dat hij de aandacht vraagt voor het middenveld dat zich aan het ontwikkelen is tussen privé ondernemingen en non-profit organisaties (dat zijn ondernemingen die niet uitsluitend zich laten leiden door het profijtbeginsel maar ook werken vanuit het besef van een sociale verantwoordelijkheid.)
De paus citeert daarbij de ‘economie van de gemeenschap’, een idee dat is verbonden met de Foculare-beweging van wijlen Chiara Lubich. Bijna 800 bedrijven brengen een deel van hun winst in een pool bijeen om zo ontwikkelings- en vormingprojecten mogelijk te maken.
De paus spreekt de hoop uit ‘dat deze nieuwe vormen van ondernemen erin zullen slagen passende structuren te creëren in ieder land. De veelvormigheid van de betrokken ondernemingen kan niet alleen een meer beschaafde maar ook een meer concurrerende markt tot stand brengen.’
3. Een derde specifiek punt van Benedictus is dat hij, in tegenstelling tot sommige sociale wetenschappers, ervoor waarschuwt niet al te snel het einde van de nationale staat aan te kondigen of na te streven. Het zou wel eens kunnen zijn zegt de paus dat de huidige crisis de nationale staat versterkt te voorschijn doet komen, als publieke overheden weer controle krijgen over het economische leven.
Deze encycliek is de derde van deze paus na: Deus Caritas est (2005), en Spe Salvi in 2007