In Duitsland komt (opnieuw) een discussie op gang over de (on)zinnigheid van de ‘Kirchensteuer’, de verplichte afdracht voor de kerk die via de belastingdienst wordt geïnd.
Geen belasting? Excommunicatie?
Zoals Trouw vandaag schrijft is de aanleiding een proces dat de kerkjurist Hartmut Zapp heeft aangespannen. Hij wil geen kerkbelasting meer betalen maar toch lid blijven van zijn geloofsgemeenschap. Zapp wilde een duidelijke stap zetten en zich publiekelijk distantiëren van een kerkelijk instituut, dat zich zo nauw met de staat verbindt. Financiële motieven of geloofstwijfel zijn bij hem niet aan de orde. Hij protesteert er in het bijzonder tegen dat wanneer iemand geen kerkbelasting meer wil betalen, automatische excommunicatie volgt. Waarom zou op grond van de doop een verplichting ontstaan tot het betalen van belasting vraagt hij zich af.
Ongehoorzame bisschoppen?
Zapp verwijt de Duitse bisschoppen ongehoorzaamheid aan de paus (jawel Benedictus XVI) die begin 2006 heeft aangegeven onder welke voorwaarden iemand uit de kerk kan treden:
het moet gaan om geloofsredenen, het moet schriftelijk worden aangegeven en door de bevoegde autoriteit worden getoetst. In het Vaticaanse document staat: ‘de verklaring tot uittrede voor een staatsorgaan is geen kerkuittreding in kerkrechtelijke zin en heeft dus geen rechtsgevolgen voor de kerk’. Het enige gevolg is einde betaling belasting… Deze verklaring hebben de Duitse bisschoppen naast zich neergelegd, zij blijven op hun oude standpunt: geen kerkbelasting betalen is uit de kerk als geloofsgemeenschap gaan en geëxcommuniceerd worden.
Verschil in situatie
Het is een interessant debat dat zich in Duitsland ontwikkelt. De situatie is niet te vergelijken met die in ons land, waar de kerken zich helemaal moeten verlaten op de vrijwillige bijdragen van de gelovigen. Hoe belangrijk dat voor de kerken is blijkt wel uit het feit dat dit een van de weinige activiteiten is waarin de belangrijkste kerken in ons land heel broederlijk en zusterlijk samenwerken, biedt dat geen inspiratie voor andere belangrijke terreinen? Een mooi voorbeeld was: de intercity op weg naar Pasen, maar dat initiatief is voorbij en heeft geen vervolg gekregen.
Het Duitse systeem brengt zeker het gevaar met zich mee dat de kerken een prikkel verliezen om kritisch te blijven op wat de staat doet omdat ze via die kerkbelasting een gezamenlijk belang hebben. Immers vanuit de kerkbelasting verzorgen de kerken ook kinderopvang, sociale dienstverlening in brede zin, dat alles heeft algemeen maatschappelijke betekenis. Maar het maakt de leiding van de kerk ook lui. Het geld komt toch wel binnen.
Voordeel kerkbijdrage
Het grote voordeel van ons systeem is dat het de gelovigen een middel in handen geeft om duidelijk te maken wat ze vinden van de koers die kerk vaart. De ervaring leert dat katholieken daar heel spaarzaam gebruik van maken Het aantal mensen die bijdragen aan de actie kerkbalans ligt hoger dan het wekelijkse kerkbezoek zou doen vermoeden.Gelovigen zijn trouw aan hun kerk. Alleen wanneer het water hen tot de lippen stijgt, trekken zij hun bijdrage in en dan meestal alleen aan het bisdom en niet de eigen geloofsgemeenschap. Het is een thema dat in ons land actueel is nu grootscheepse parochiële reorganisatie over de gelovigen heenrollen. Kerkbijdrage stimuleert de leiding van de kerk om ook te luisteren naar wat de gelovigen te melden hebben en zich ook tegenover hen te verantwoorden.
zie ook: Süd Deutsche Zeitung