door Hans van de Ven
Op de vierde zondag van de veertigdagentijd staat dit jaar het verhaal van de echtbreekster centraal: een actueel, maar complex thema (Joh 8:1-11).
Er is met dit verhaal uit het Johannesevangelie van alles aan de hand. Er zijn tal van hedendaagse commentatoren op het Johannesevangelie die het overslaan en het domweg niet behandelen. Ze laten het weg. Ze zijn van opvatting dat het verhaal enkele eeuwen later in het evangelie is gevoegd en er dus niet thuishoort. In de oudste manuscripten in het Oosten, die van Byzantium (nu Istanbul) en Alexandrië in Egypte, komt het verhaal niet voor, terwijl het in de jongere manuscripten in het Westen wel voorkomt. Het is het later onderhands ingevoegd.
Maar dat is niet alles. Het verhaal over de echtbreekster zelf laat ons lelijk in de steek. Want er rijzen twee nijpende vragen uit op die niet worden beantwoord −afgezien van de vraag waarom Jezus met zijn vinger in het zand schrijft, waarom hij dat twee keer doet, en wat hij schrijft, voordat hij de vrouw vergeving schenkt. We kunnen er alleen maar over speculeren. Maar dat doen we niet en dus laten we het zo.
Maar er zijn twee nijpende vragen: een over straf en een over vergeving. Wat vindt Jezus van het straffen van een misdrijf? En wat houdt de vergeving in die Jezus de vrouw aanbiedt? Moeten we straffen, moeten we vergeven?
Met zo’n lezing kunnen we niet om hét thema van de actualiteit van vandaag heen: het misbruik in kerkelijke internaten.
Om te beginnen met wat de vrouw fout deed, ze heeft echtbreuk gepleegd en is op heterdaad betrapt. Is dat ernstig? Toen: ja. En nu? Je kunt dat niet beoordelen zonder kennis van toedracht, intentie, omstandigheden en gevolgen.
Is misbruik in de kerk ernstig? Er zijn vier soorten misbruik. Er is machtmisbruik en lichamelijk misbruik, en bij lichamelijk misbruik kan het gaan om misplaatste erotische genegenheid, seksuele aanranding en verkrachting. Aan het maken van zo’n onderscheid valt niet te ontkomen. Het belangrijkste is dat het om minderjarigen gaat, waarbij machtsmisbruik en lichamelijk misbruik samengaan.