‘Zelden zijn onze politici het zo eens geweest. We staan voor ingrijpende keuzes, zeggen zij eensgezind. Wij beslissen nu hoe wij willen dat ons land er in de toekomst uitziet, spreken zij in koor.’ Een column van theoloog en lekendominicaan Erik Borgman.
Deze column werd op zondag 6 juni uitgesproken op Radio 5, in het IKON-programma Ruis, waar Erik Borgman deze maand gastcolumnist is. Klik hier om het te beluisteren.
We hebben geen behoefte aan kortetermijndenken, maar hebben perspectief en visie nodig, klinkt het iedere keer weer. Toch gaat het in de verkiezingsdebatten, als vanouds, over tot op vijf cijfers achter de komma uitgerekende inkomensontwikkelingen. Of over de volgens een bepaald rekenmodel te verwachten effecten van bepaalde maatregelen voor de werkgelegenheid over dertig jaar. Iedereen begrijpt dat wij over dergelijke zaken maar weinig met zekerheid kunnen zeggen. Maar als er cijfers beschikbaar zijn, slaat iedereen de ander ermee om de oren.
Onze politici willen het over principiële zaken hebben, maar zij slagen daar niet echt in. Zij willen naar de toekomst kijken, naar het grote geheel, naar het verder liggende perspectief. Zij spreken echter over het heden en hoe de onmiddellijke bedreigingen die daar opdoemen tegen te gaan. We moeten veranderen, zeggen zij, maar ze proberen ons tegelijkertijd gerust te stellen dat we van die veranderingen weinig zullen merken.
Dit geeft niet heel veel vertrouwen. Als politici al niet kunnen realiseren wat ze allemaal gezamenlijk willen, hoe kunnen ze dan iets realiseren van wat ze willen als ze dat niet bij voorbaat met anderen delen. Geven en nemen waarschijnlijk opnieuw. Uitruilen: als jij dit accepteert, zal ik hierover niet zeuren. Maar zo blijven zij, en zo blijven wij als de samenleving die zij moeten leiden en helpen opbouwen, kruidenieren.
Het nu demissionaire kabinet ging, toen het net was aangetreden, honderd dagen de samenleving in. Om te zien wat de problemen waren. Er werd nogal lacherig over gedaan en het heeft inderdaad niet veel opgeleverd. Blijkbaar is het moeilijk de samenleving te zien als plaats waar mensen al bezig zijn de wereld te scheppen waarop ze hopen. Het zou wel eens kunnen zijn dat onze politici er slecht in slagen visionair te zijn niet omdat ze geen visioenen hebben, maar omdat ze geen visioenen zien. Ze zien op zichzelf betrokken burgers die zich zorgen maken over hun eigen portemonnee. Ze proberen hen naar de mond te praten, en daarbij haast ongemerkt een toekomstperspectief toe te voegen.
Wat we nodig hebben zijn politici die visionair genoeg zijn om te geloven dat burgers wel degelijk visies en visioenen, dromen en verlangens hebben, en die opnieuw naar boven weten te halen. Zo kan er een samenleving met visie ontstaan die zich niet laat vormgeven, maar die zichzelf vormgeeft.
Erik Borgman