Onlnags kwam in het nieuws dat het Vaticaan verscherpte richtlijnen voor het erkennen van Mariaverschijningen en andere goddelijke openbaringen heeft gepubliceerd. Het gaat in feite om een Engelse vertaling van een document uit 1978 dat tot nu toe alleen in het Latijn circuleerde. Het document draagt de titel ‘Norms regarding the manner of proceeding in the discernment of presumed appartitions or revelations.’
Vooral vanaf de 19e eeuw werden honderden Mariaverschijningen en bijbehorende zogenaamde particuliere openbaringen gerapporteerd. De bekendste goedgekeurde verschijingen zijn die van Rue du Bac (Parijs, 1830), La Salette (Frankrijk, 1846), Lourdes (Frankrijk, 1858), Fatima (Portugal, 1917), Beauraing (België, 1932) en Banneaux (België, 1933).
De exacte reden om deze vertaling te publiceren, is niet gegeven. Mogelijk heeft het te maken met in 2010 opnieuw gestart onderzoek naar de vermeende verschijningen in de Bosnische plaats Medjugorje. Vanaf 1981 zou de Maagd Maria daar dagelijks verschijnen. De verschijningen gaan niet zonder wereldlijke slag of stoot: de lokale bisschop is zeer tegen de verschijningen, de boodschappen soms opmerkelijk en tegenstrijdig met de leer, en Maria zou volgens critici voor het karretje van de lokale Franciscanen worden gespannen. Tegelijkertijd bezoeken miljoenen mensen jaarlijks het kleine dorp, die vanuit een oprechte devotiepraktijk naar Bosnië pelgrimeren. Vrucht of bedrog?
De invloed op de persoonlijke piëteit en spiritualiteit van miljoenen katholieken is navenant groot. Het Vaticaan is zeer terughoudend in uitspraken van goedkeuring over Mariaverschijningen. De verschijningen en bijbehorende private openbaringen onttrekken zich grotendeels aan de invloed en controle van het Romeins bestuursapparaat. Het zijn zogenaamde ‘wilde verschijningen’ die niet zelden inhoudelijk in conflict staan met de leer van Rome. Om die reden hoeft volgens de officiële kerkelijke leer een rooms-katholiek niet te geloven in Mariaverschijningen, hoezeer het religieus aanzien van dergelijke plekken enorm is.
Zo heeft Rome tot de dag van vandaag de officiële erkenning van de beroemde Mariabedevaartsoorden van Amsterdam (Vrouwe van Alle Volkeren, dat dit Pinksterweekend wordt gevierd) en Medjugorje (Bosnië-Herzegovina) tot nu toe tegengehouden. Het Vaticaan zegt niet snel officieel ‘nee’.
In de Vaticaanse instructie van 1978 wordt duidelijk uitgelegd aan bisschoppen wereldwijd wat te doen als ze geconfronteerd worden met berichten over (Maria)verschijningen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen positieve en negatieve criteria. Positieve criteria zijn: ‘morele zekerheid’ (Vaticaanse taal voor bijna zeker-weten), de deugdzaamheid van de ‘ziener’, in lijn met de leer van de katholieke kerk en uitbundige spirituele vruchten. Negatieve criteria zijn: de morele en geestelijke gesteldheid van de ‘ziener’, de inconsistente van diens verhalen, doctrinaire dwalingen, en aanwijzingen van persoonlijk gewin.
In een tweede fase wordt een oordeel uitgesproken. Dit kan een ‘constat de non supernaturalite’ (er is geen sprake van een bovennatuurlijke gebeurtenis) of een constat de supernaturalite’ zijn. Op Katholiek.nl staan alle verschijningen, waarbij wordt aangegeven of er een volledige kerkelijke goedkeuring is, een goedkeuring van de lokale bisschop of er geen volledige goedkeuring is, danwel een volledige afwijzing.
Al met al blijft Rome bij haar al reeds eeuwenoude standpunt, al eerder verdedigd door onder andere Thomas van Aquino. Het is zeer zelden met zekerheid te zeggen of een verschijning of een openbaring een daadwerkelijk wonder is, of dat het ons slechts ‘wonderlijk’ toeschijnt. Zo is het gegaan met veel natuurverschijnselen als bliksem en aardbevingen: vroeger gezien als wonderen van God (door God veroorzaakt), maar later bleken ze natuurlijke oorzaken te hebben. De Vaticaanse afhoudeenheid is dus begrijpelijk.
Frank G. Bosman
Cultuurtheoloog, verbonden aan de Tilburg School of Catholic Theology
Zie ook zijn blog www.goedgezelschap.eu