De komende bisschopssynode werpt zijn schaduw vooruit, de Nederlandse bisschoppen laten zich, voor zover wij weten nog niet horen, anders is dat bij onze zuiderburen en ook paus Franciscus laat zich niet onbetuigd. Frans Wijnands, onze vaste medewerker in Vlaanderen, brengt hun uitspraken in verband met elkaar.

 

–        Frans Wijnands   –

Terwijl de bisschop van Antwerpen, mgr. Johan Bonny, een ongekend openhartige, bijna uitdagende brief schrijft aan zijn mede-bisschoppen die begin oktober in Rome bijeen komen voor de synode over Gezin en Evangelisatie, preekte paus Franciscus afgelopen vrijdagmorgen over vernieuwingen in de kerk: ‘Nieuwe wijn moet in nieuwe zakken. Wees niet bang om dingen naar de wet van het Evangelie te veranderen’.

Toeval? Ongetwijfeld. Maar zowel brief, als preek tonen ’n (grotendeels) eensluidende opvatting. Namelijk dat de kerk (veel) meer mededogen en begrip moet hebben voor groepen gelovigen die door vele wetten, voorschriften en geboden worden buitengesloten, zoals gescheiden mannen/vrouwen die hertrouwen, homo’s en lesbiennes en ouderparen die vanwege de onvruchtbaarheid van de vrouw kiezen voor een in-vitrofertilisatie om een vurig gewenst kind te kunnen krijgen.

De paus preekte over het Evangelie als bron van liefde en nieuwigheid. Ook wie in Jezus’ tijd niet aan de leiband van het hoge priesters liep had volgens Jezus ook recht op de zegeningen van de Blijde Boodschap. ‘Christenen moeten geen slaaf zijn van vele kleine wetten in uitgewoonde structuren’, aldus de paus. Bisschop Bony pleit er nu voor dat de Kerk in deze tijd meer liefde opbrengt voor groepen die worden buitengesloten. Als er in Rome gepraat wordt over gezin en evangelisatie dan moet er óók gepraat kunnen worden over de rol van het pastoraat in die relatie.  

Bisschop Bonny is zeker niet de enige bisschop in de rooms-katholieke kerk die zich afvraagt of de kerk wel voldoende mededogen toont voor deze groepen gelovigen. Hij vervlecht theologische argumenten om wijzigingen aan te brengen met praktijkvoorbeelden en stelt dat er sprake is van scheefgroei. Sinds paus Paulus VI – zonder enig overleg – in 1968 zijn encycliek Humanae Vitae publiceerde en daarmee een dikke streep zette onder de hoopvolle verwachtingen van het Tweede Vaticaans Concilie, hebben zijn opvolgers onverkort aan dat schrijven vastgehouden. Gescheiden en hertrouwde gelovigen bijvoorbeeld mogen nog steeds niet de heilige communie ontvangen. Dat veroorzaakt volgens bisschop Bonny niet alleen verdriet en menselijk leed, maar het creëert ook onbegrip en bitterheid.

Bisschop Bonny weet waarover hij praat. Hij heeft zijn hartenkreet weloverwogen neergeschreven, op grond van zijn jarenlange pastorale ervaring. In België is bijna jubelend gereageerd op de brief; van theologen tot politici en door eenvoudige gelovigen. Eindelijk iemand die het op neemt voor groepen die in de zijbeuken van de kerk worden gehouden. Terwijl toch de paus in een van zijn interviews eens heeft gezegd ‘te streven naar een kerk als een thuis voor iedereen. Geen kleine kapel waarin enkel plaats is voor een kleine groep geselecteerde mensen’.

Bisschop Bonny weet zich geruggesteund door zijn goede vriend, de voormalige  Curiekardinaal Walter Kaspar die in het verleden vaker heeft gezegd dat gescheiden en hertrouwde mensen wel degelijk de eucharistie moeten kunnen ontvangen. Voor die uitspraak werd hij jaren geleden door kardinaal Ratzinger – de latere paus Benedictus XVI – op de vingers getikt. Maar (emeritus)-kardinaal Kaspar is niet van mening veranderd. En zijn woorden wegen nog altijd zwaar. Bovendien heeft hij een uitstekende relatie met de paus.

Het grote knelpunt bij dit soort verschillen van opvatting en inzicht is de enorme kloof tussen maatschappelijke relevantie en theologische onderbouwing. Bisschop Bonny vindt een meer liefdevolle, maatschappelijk aangepaste houding van de kerk nodig, zonder de theologische grondregels geweld aan te willen doen. Voor de meer conservatieven, en met name de prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer, kardinaal Gerhard Müller (een grote vriend van Benedictus XVI), komt die maatschappelijke betrokkenheid op de tweede plaats. Bij hen draait alles uitsluitend om de zuiverheid van de leer.

De aartsbisschop van Boston, kardinaal O’Mally, lid van de pauselijke adviesraad van negen kardinalen, waarschuwde al eerder: ‘Paus Franciscus verandert de leer niet’. O’Mally vindt het niet opzienbarend dat in de enquête die wereldwijd is gehouden ter voorbereiding van de aanstaande synode, als belangrijkste thema’s echtscheiding, anticonceptie en homoseksualiteit worden genoemd. ‘De Kerk moet trouw blijven aan het Evangelie een aan de leer van Christus. Dat is heel moeilijk. Wij moeten navolgen wat Christus wil en erop hopen dat wat Hij vraagt het beste is’. De kunst is derhalve om èlk pleidooi voor om het even wèlke aanpassing van wèlke regel dan ook, waterdicht theologisch te onderbouwen.

 

franswijnands@telenet.be