Belang van christenen staat doorgaans voorop
– door Frans Wijnands –
Pausen zijn – soms tegen wil en dank – diplomaten. Ze moeten althans doorgaans diplomatiek te werk gaan, zonder zich evenwel te verliezen in gratuite uitspraken en onwerkzame neutraliteit. Er wordt van een paus immers duidelijke taal verwacht.
Iedere paus heeft zijn eigen stijl, zijn eigen vocabulaire. Misschien zelfs wel zijn eigen persoonlijke prioriteitenlijstje.
Dat het Vaticaan een doorslaggevende rol heeft gespeeld bij de verrassende toenadering tussen de Verenigde Staten en Cuba is eigenlijk niet eens zo verbazingwekkend. De rol van de paus – en zijn naaste medewerkers – is typerend voor de zogenaamde stille diplomatie waarvan het Vaticaan zich al sinds jaar en dag bedient.
Naarmate er meer bijzonderheden bekend worden over het akkoord dat de presidenten Barack Obama en Raoul Castro hebben gesloten, blijkt des te duidelijker hoe geduldig, omzichtig, subtiel en tegelijk doortastend paus Franciscus, zijn ‘minister’ van buitenlandse zaken mgr. Parolin en de kardinalen Ortega van Havana en O’Malley van Boston, al maandenlang bezig zijn geweest om de twee landen, na meer dan een halve eeuw, met elkaar te verzoenen.
Natuurlijk: er zijn nu andere personen aan het bewind dan in de afgelopen veertig jaar.
Amerika heeft in Obama een president die al van meet af aan van plan was de Cubaanse ‘kwestie’ op te lossen. En Raoul Castro is minder star en beladen dan zijn broer zijn hele leven is geweest.
Paus Franciscus komt uit de regio. Hij kent de mentaliteit van de Latijns-Amerikanen en zijn staatssecretaris kardinaal Parolin is een diplomaat van extreem hoog gehalte. In tegenstelling tot zijn voorganger die geen enkele buitenlandse ervaring had, heeft mgr. Parolin veel verder gekeken dan het Sint Pietersplein. Hij was onder meer enkele jaren pauselijk gezant in Venezuela en kent dus uit ervaring de complexe problematiek in Midden- en Zuid Amerika.
Het is niet toevallig dat de VS en Cuba elkaar de hand reiken mede door toedoen van een Zuidamerikaanse paus. Zoals het indertijd ook niet toevallig was dat een Poolse paus – Johannes Paulus II – achter de schermen cruciaal bijdroeg aan de verkruimeling van de Sovjet Unie en de daaruit voortvloeiende onafhankelijkheid van een aantal Midden-Europese landen, waaronder ‘zijn’ Polen.
Hoewel Cuba in politiek en economisch opzicht decennia lang geisoleerd was, is er al die tijd een opmerkelijke relatie tussen het Castro-regime en het Vaticaan geweest. Fidel Castro bezocht het Vaticaan in 1996 en de toenmalige paus Johannes Paulus II reisde twee jaar later naar het ‘vermaledijde’, atheïstische Cuba waar hij president Fidel Castro openlijk de Levieten las en om meer aandacht voor de sappelende en hongerende bevolking vroeg. Maar tegelijk Amerika kapittelde vanwege de wurgende economische sancties. Ook paus Benedictus XVI bezocht Cuba.
Met die aanpak van lange adem bereikte het Vaticaan, stapje voor stapje, waar het om begonnen was: meer godsdienstvrijheid. Ruim 60% van de elf miljoen Cubanen is christen; het grootste deel rooms-katholiek.
Want uiteindelijk staat bij alle bemiddelingspogingen van het Vaticaan in internationale conflicten het belang van de christenen voorop.
Dat bleek onlangs nog eens heel duidelijk toen de paus de Dalai Lama niet in audiëntie wilde ontvangen. Geen botte weigering, maar een weloverwogen besluit in het belang van de onderdrukte, christelijke minderheid in China. De Dalai Lama zei er alle begrip voor te hebben. Hij is in de loop der jaren meermalen in het Vaticaan geweest. Paus Johannes Pauslus II ontmoette hem zelfs acht keer. Wel een bewijs hoezeer de Tibetaanse geestelijke leider in de top van de rk-kerk op waarde wordt schat.
Maar nu kwam een audiëntie even ongelegen. Juist op een moment dat China en het Vaticaan heel voorzichtigjes met elkaar in gesprek raken zou een bezoek van de Dalai Lama de voortgang van die opbloeiende betrekkingen weer voor onbepaalde tijd kunnen stagneren.
De Vaticaanse (stille) diplomatie heeft nu tot een doorbraak gezorgd in de onderhandelingen tussen de VS en Cuba. Het Vaticaan hoopt datzelfde ooit eens te kunnen bereiken in de vooralsnog uitzichtloze patstelling tussen Israel en de Palestijnen. Hoop doet tenslotte leven.