door Frans Wijnands –
Luisterend en kijkend naar paus Franciscus tijdens zijn recente Azië-reis en lezend wat hij allemaal zei, drong zich – bij mij althans – een vergelijking op: alsof ik monseigneur Bekkers hoorde praten. Ik ben van de leeftijd dat ik de Bossche bisschop (van 1960 tot 1966) heb gekend. En ik was op de leeftijd dat zijn uitspraken over geboortebeperking en het vrije geweten van katholieken grote indruk op me maakten. En niet op mij alleen!
luisteren naar gelovigen
Mgr. Bekkers was op de allereerste, en misschien wel enige plaats een herder, een begripvolle pastor die met zevenmijlslaarzen voor zijn confraters uitliep als het ging over sommige morele kwesties, maar tegelijk heel dicht bij zijn kudde bleef. Bijna vijftig jaar later doet Franciscus hetzelfde.
Mgr. Bekkers zei in 1963 hardop, tot opluchting en verbazing van veel katholieken en niet-roomsen, dat de volwassen gelovigen naar eer en geweten zelf beslissingen moesten (kunnen) nemen over hun kindertal. Hij noemde het woordje anti-conceptiepil niet. Net als paus Franciscus vorige week. Maar ‘voortplanten als konijnen’ noemde hij niet de juiste methode. Ook hij wees de gelovigen op hun gezonde verstand en eigen geweten, maar hij morrelt (nog) niet aan de kerkelijke afwijzing van allerlei kunstmatige geboortebeperkingsmiddelen.
Het is voor een parochiepastoor niet zo riskant om een dierbare parochiaan soms een hint te geven; met ’n knipoog: luister naar je hart en lees er de kleine Vaticaanse lettertjes niet bij. Als een recept zonder doktersvoorschrift. Voor een paus is zo’n houding uiterst riskant. Want het zou uitgelegd kunnen worden als ‘jullie gaan je gang maar en trek je van ons niks aan’. Bekkers vond dat de kerk de gelovigen geen starre moraal moest voorschrijven, maar meer rekening moest houden met de rondom verander(en)de samenleving en met de wensen van de gelovigen. Toegegeven: het was en is meer pastoraal dan theologisch wetenschappelijk, maar wat is er verkeerd aan om te luisteren naar de problemen, de gewetensnood van gelovigen? Is dat niet de hoofdtaak van elke pastor? Paus Franciscus is zijn hele leven zo’n type geweest: barmhartig zonder de leer opzij te schuiven.
Paus en pastor
Maar als paus moet hij ervoor waken dat er door zijn begripvolle uitspraken geen kloven in de top en aan de basis van zijn kerk ontstaan. Want elke uitspraak wordt tegelijk toegejuicht en bekritiseerd. Het is maar net waar je als katholiek opgroeit. In de westerse samenlevingen krijgt hij enthousiaste bijval voor sommige van zijn standpunten, maar in andere delen van de wereldkerk worden ze met onbegrip en grote scepsis beluisterd. Om nog maar te zwijgen van de ongetwijfeld zeer kritische reacties in de Vaticaanse wandelgangen. Paus en pastor: het is niet altijd een synoniem.