Vastgoed

Hoe kun je kerken een tweede leven geven nu er steeds minder als gebedshuis gebruikt worden? Hoe de kerk in vastgoed ging.

De leegloop

Het aantal gelovigen neemt al jarenlang af, in hoog tempo. En dus zijn er te veel kerkgebouwen. Alleen al sinds 1 januari van dit jaar registreerde kerkenwebsite Reliwiki veertien kerksluitingen – gemiddeld één per week.

Vooral katholieken sluiten massaal kerken, ruim duizend van de bijna 1.600 in de periode tot 2025. De komende vijftien jaar sluit een op de drie van de 6.500 protestantse en katholieke kerken. En deze ontkerkelijking biedt allerhande mogelijkheden.

Mickey Bosschert, oprichter van adviesbureau Reliplan, dat vandaag in Uithoorn een congres organiseert, zoekt sinds begin jaren 90 een nieuwe bestemming voor kerken en kloosters. Dat begon met de aankoop van het Rosaklooster in Amsterdam-Noord, dat ze onder meer verhuurt aan het Leger des Heils.

„Kerken werden in die tijd veelal gesloopt, maar ik zag enorme potentie”, zegt zij. Inmiddels is zij herbestemmingsspecialist. Reliplan is veruit de grootste makelaar in kerkgebouwen. Geen verkeerde handel: „De prijzen van kerken kunnen uiteenlopen van 250.000 tot 3,5 miljoen euro. In de regel begint het bij 150.000 op het verre platteland.”

Goede boterham

Niet dat haar werk te vergelijken is met dat van een gewone makelaar. Bosschert: „Het is een gat in de markt, maar wel een moeilijke markt. Makelaars zijn snelheid gewend, bij kerken is verkoop een langzaam proces. Veel mensen moeten erg wennen aan het idee.”

Reliplan houdt van de aan- en verkoopsom een percentage over dat begint bij 2 procent, zegt Bosschert. „Het is ook wel eens hoger.” Een gewone makelaar rekent gemiddeld tussen de 1 tot 2 procent. „Ik verdien hier best een goede boterham mee”, zegt Bosschert, „maar de onroerendgoedhausse is aan mij voorbijgegaan. Daar staat tegenover dat ik geen last heb gehad van de recessie.”

Geen disco

Protestantse kerken onderkennen al langer dat ze gebouwen moeten verkopen. Al proberen ze eerst andere inkomsten te zoeken, zegt Peter de Lange, voorzitter van de Vereniging Kerkrentmeesterlijk Beheer: „Met concerten, exposities. Dat kan veel geld opleveren.”

Lukt dat niet, dan staan ze open voor een nieuwe bestemming. „Liefst zo dicht mogelijk bij onze eigen waarden”, zegt De Lange. Een disco is niet de bedoeling.

Waar de opbrengst naartoe gaat, bepalen de kerkgemeenten zelf, zij het onder toezicht. „Het is niet de bedoeling dat er een feestje van wordt gebouwd en dat de rest onder de gemeenteleden wordt verdeeld.”

Ongetrouwd stelletje

Fuseert een gemeente na de verkoop met een andere gemeente, dan gaat het geld mee daarnaartoe. Is dat niet het geval, dan wordt gezocht naar wat De Lange een ‘kerkwaardig doel’ noemt. „Seniorenwoningen, bijvoorbeeld.”

Bij de katholieke kerk, die is verdeeld over zeven bisdommen met ieder een eigen beleid, was verkoop lang taboe. Kerken zijn heilig, daar kom je niet aan. Woordvoerder Hans Zuijdwijk van het aartsbisdom Utrecht: „Ik heb bisschoppen wel eens horen zeggen: ‘Dan komt er een woningcorporatie die een woning in de kerk verkoopt aan een ongetrouwd stelletje. Dat kan niet’.”

Dringende vraag

Nee, dan liever slopen. Bij het bisdom Utrecht zijn ze niet zo kritisch als een kerk eenmaal aan de ‘goddelijke eredienst’ is onttrokken (oftewel: als hij zijn religieuze functie verliest).

Zuijdwijk: „Bijna alles kan. Behalve prostitutie, wapenhandel of een casino. Zolang het daar niet voor gebruikt wordt, zal het ons een worst wezen wat er met de gebouwen gebeurt.”

Inmiddels volgen ook andere bisdommen. De opbrengst van de verkoop gaat naar de parochie. Al komt ook een percentage bij het bisdom terecht. Zuijdwijk: „In ons geval is dat 9 procent van de verkoopprijs.”

Eigenlijk zouden er best meer kerken mogen leeglopen, zegt Bosschert van Reliplan. „Voor ons is het een zorg dat er te weinig gebouwen zijn. Er is namelijk een dringende vraag naar in heel Nederland.”

bron: NRC