Theoloog Rikko Voorberg organiseert op 4 mei a.s. – o.a. geïnspireerd door Idomeni – een alternatieve dodenherdenking in de Hoftuin in Amsterdam. Wat moeten we ons daarbij voorstellen en waarom eigenlijk?

Door: Greco Idema

Je bent eerder dit jaar naar Idomeni geweest. Wat is Idomeni?
“Idomeni is een gehuchtje op de grens van Griekenland en Macedonië met trainrails die daar de grens oversteken. Voor veel vluchtelingen was dit het afgelopen jaar het punt waar men de grens overstak. Veelal lopend, in kleine groepjes. Soms moesten ze een paar dagen wachten. Er ontstond zo een kampement.
Sinds de Turkije-deal is de grens echter hermetisch afgesloten met een dubbel hek van 22 kilometer lengte, een meter of 4 hoog. Tussen de hekken is een weg waar Macedonische militairen patrouilleren, voor het hek liggen grote rollen prikkeldraad. Er zijn zo’n 12.000 vluchtelingen in dat provisorische kamp nu. Grote hulporganisaties als UNHCR en Artsen zonder Grenzen zijn aanwezig, maar kunnen er nog weinig doen. Ook zijn er aardig wat activisten en vrijwilligers uit Europa aanwezig met een soepbus, een thee-caravan en tentjes waar de kinderen kunnen spelen. Maar dat verandert nog niets aan het feit dat gezinnen, ouden van dagen, enorm veel kinderen en ook baby’s in van die kleine festivaltentjes in de modder slapen. De paardendekens die worden uitgedeeld zijn vaak doorweekt. Zeker als het lang regent, liggen daar kinderen onder te hoesten in de walmende rook van vuurtjes die niet echt aan willen en de kou die overal doorheen dringt.”

Waarom ging je die kant op met Pasen?
“We zijn als PopUpKerk – ik ben initiatiefnemer van die kerk – vrij gefrustreerd over de situatie aan onze grenzen. Net als tienduizenden andere Nederlanders, die zich verbijten over de ellende van de vluchtelingen aan ónze grenzen. En de politiek die er enkel op uit lijkt om zo weinig mogelijk mensen binnen te laten én om te winnen van de smokkelaars. Het laatste plan resulteerde in Griekenland als een openluchtgevangenis voor meer dan 50.000 vluchtelingen waarvan er door Nederland welgeteld 30 Syriërs zijn ingevlogen vanuit Turkije als tegenprestatie.”

Maar waarom dan helemaal naar Idomeni? 
“Iemand appte me de beelden van het kamp en zei: we moeten erheen. Één van onze PopUpKerk-werkregels is dat een idee in principe altijd wordt uitgevoerd. En zeker deze. Dus ik vroeg of ze een idee had. Ze moest er even over nadenken en appte die nacht: ‘Pasen in Idomeni’. Drie woorden. En ik dacht: ‘Shit, dit klopt’. Pasen, het feest dat teruggrijpt op het Pesach-maal, haastig gegeten omdat de volgende dag de grenzen open zouden gaan en het slavenvolkje in het verdomhoekje van het rijke Egypte zou mogen vertrekken. Als er ergens een uittocht nodig is, dan daar in Idomeni.

Dus op Goede Vrijdag vlogen we en zetten onze tentjes op daar. Om er te zijn, te gast te zijn en aan de goede kant van de grens. Want paaseieren eten met Halbe Zijlstra die het paaselement in de eieren verdedigd omdat we anders zouden toegeven aan de ‘vreemdelingen’, is wel een van de meest kromme, blasfemisch manieren om de joods-christelijke traditie te gebruiken die ik me kan voorstellen. Liever daar zijn, met hen praten, iets ervaren van hoe het daar is en bewijzen aan onszelf en anderen dat dit níet ver van ons bed is maar echt om de hoek. Onze grens, ons Europa, onze modder en ons prikkeldraad tegen mensen die de hete adem van de moordende partijen in Syrië, Irak en Afghanistan nog in hun rug voelen.

Het was een zware Paasmorgen. Er ging een gerucht door het kamp dat de grens open zou gaan. Even dachten we: ‘Wow! Met Pasen’. Maar al snel werd duidelijk dat er niets van die aard waar was. En aan het eind van de dag trok men zich totaal gedesillusioneerd terug in de tentjes. Na de hele dag klaar te hebben gezeten, slaapmatjes onder de arm, kinderen met rugtasjes op aan de hand. En hopen maar. Sinds die dag is het gedoe in het kamp. Stenen gooien naar de grenswachten, proberen uit te breken, traangasgranaten terugkrijgen en rubber kogels waar je open wonden aan over houdt.”

Aanstaande woensdag is er dus een alternatieve Dodenherdenking in Amsterdam. Vertel…
“Nu ik iets ervaren heb, aan den lijve, van de ellende achter ons prikkeldraad, kan ik niet meer gewoon Dodenherdenking houden of Bevrijdingsdag vieren. Ik vind het onverteerbaar dat we ons opmaken om de ellende van de Tweede Wereldoorlog te herdenken, terwijl de situatie aan onze grenzen voortbestaat. We herdenken dat we het slachtoffer werden van een bewind datLebensraum wenste voor de eigen mensen en welvaart. En dat terwijl we nu mensen buiten houden uit angst voor een mogelijk gebruik aan leefruimte voor onszelf en onze welvaart. Vluchtelingen, kinderen, met trauma’s in hun ogen en enkel de vraag of we voor ze willen zorgen.

In de Hoftuin van Amsterdam, een grote chique binnentuin naast de Hermitage, organiseer ik daarom een alternatieve herdenking. Middenin de tuin staat een lange witte tafel met daarachter twaalf mensen. Zo eentje uit die bejubelde en beschermde joods-christelijke traditie. De twaalf zijn herkenbaar als politici, kerkleiders, machtigen, gewone Nederlanders en kijken naar de herdenking op de Dam op hun tv. Rondom deze mensen liggen lange rollen officieel NATO scheermes-prikkeldraad. Hermetisch afgesloten. Daarachter staan Syriërs, Irakezen, Somaliërs, Soedanezen uit de noodopvang, van We Are Here en jij en ik. Tenminste als jij wilt. We kijken toe. Van achter prikkeldraad. Om ons heen staan tentjes, er roken vuurtjes, er is wat eten.