– door Frans Wijnands –
Meer dan zevenhonderd snollen op een bevolking van nog geen zesduizend zielen: Konstanz anno 1414. In het Duits-Zwitserse grensstadje begon in dat jaar een opmerkelijk Concilie dat maar liefst vier jaar duurde en pas eindigde in 1418, op 22 april om precies te zijn. De toenmalige stadsschrijver Ulrich von Richental heeft de lichtekooien, die van heinde en verre op het Concilie afkwamen, zorgvuldig, misschien wel gretig geteld. In zijn kronieken noemt hij een aantal ‘van rond zevenhonderd deernen’, zoals de horizontale kostwinnaressen in die tijd werden genoemd.
Ulrich moet een hetero zijn geweest want over schandknapen en lustjongetjes lees je geen woord. Omdat ze hem niet interesseerden?, of niet waren opgevallen? Terwijl Konstanz die vier Concilie-jaren vergeven was van de kardinalen, bisschoppen, paters en kerkelijke klerken die in die tijd ook al hun seksuele voorkeuren hadden.
Allemaal waren ze naar de Bodensee gekomen voor het grootste middeleeuwse en toch tegelijkertijd al het 16e ‘oecumenische’ Concilie waar drie concurrerende (kandidaat)pausen uit Rome, Pisa en Avignon het tegen elkaar moesten opnemen. En waar tevens met een paar, aanvankelijk achtenswaardige maar gaandeweg geminachte andersdenkenden moest worden afgerekend. De kerkvergadering was tenslotte mede belegd om dreigende schisma’s te voorkomen en in samenhang daarmee de eenheid binnen de rooms-katholieke kerk te herstellen en te bewaren.
Het kostte de Boheemse kerkleraren en –hervormers Jan Hus en Hyronimus van Praag het leven. Ze werden – ondanks een pauselijk vrijgeleide – na maandenlange geforceerde debatten op de brandstapel gezet. Niet omdat zij ook maar iets tegen de leer van Christus hadden, maar des te meer tegen de praktijken van ‘Rome’.
De deernen hadden over gebrek aan klandizie niet te klagen. Het groots opzette Concilie trok meer dan 70.000 deelnemers; gasten, handelaars en belangstellenden, ongeveer gelijk aan het huidige inwoneraantal. Het stadje explodeerde. Honderden kappers, schoenlappers, kleermakers, kwakzalvers, brood- en pasteibakkers, artsen, herbergiers, wijnverkopers, dieven en natuurlijk de deernen verdienden er hun geld. De veelal joodse geldwisselaars en bankiers verdienden puur goud. Al werden ze kort nadien – met dank voor bewezen diensten… – uit de stad verbannen.
Waarom in ’s hemelsnaam in Konstanz want behalve doorsnee was (en is) Konstanz niet. Het is vandaag de dag vooral voor zeilers een opwindende uitvalsbasis vanwege de stijve bries die vaak over het gelijknamige meer staat, alias de Bodensee. In Konstanz zelf vertellen ze graag dat hun stad(je) uitgekozen werd omdat er (toen) voldoende kerken en kloosters waren, volop herbergen en omdat de maaltijden er niet te duur waren.
Ook toen gold het (soms) al dat vergaderen mooi is als het maar niet te veel kost. En natuurlijk lag Konstanz politiek strategisch en heerst er een doorgaans aangenaam klimaat.
Aan het haventje van de stad is het monumentale Konzil de grote blikvanger. Oorspronkelijk markthal, koopmansbeurs en pakhuis tegelijk. Het werd niet eens helemaal ontruimd voor de ruim vijftig Concilievaders die op de bovenverdieping ieder een kleine slaap-cel kregen. Hun belangrijkste vergaderingen hielden ze in de grote zaal zonder daglicht, waar altijd kaarsen brandden. De vensters waren dichtgemetseld om de prelaten tot uiterste concentratie en vooral snelle besluitvorming te dwingen.
Het geruchtmakende Concilie gaf Konstanz een onevenredig grote naamsbekendheid. Nadien is er nauwelijks nog iets schokkends voorgevallen. Ook niet in de tweede wereldoorlog toen de Duits-Zwitserse grensstad nadrukkelijk ’s nachts helder verlicht bleef om de geallieerden te waarschuwen dat hun bommen zouden kunnen vallen op het strikt neutrale Zwitserland. Op de kleine havenpier staat een negen meter hoog beeld van de courtisane Imperia. Op haar hoog geheven handen zitten twee naakte figuren: de initiatiefnemer van het Concilie, koning Sigismund van Duitsland en de nieuw gekozen paus Martinus V. Allebei goochelaars, kunstenaars, volgens Imperia…