de Curie en de Vaticaanse geldstromen
– door onze correspondent Rome, Frans Wijnands –
Sinds zijn aantreden, alweer zeven jaar geleden, worstelt paus Franciscus met twee aangekondigde hervormingen die maar niet willen vlotten. De ene betreft zijn voornemen om de Curie – het hoogste Vaticaanse bestuursorgaan – af te slanken en overzichtelijker te maken, met als einddoel een homogeen, collegiaal en transparant bestuursapparaat. Maar dat is een gebed zonder einde. In de Curie zitten klaarblijkelijk nog te veel kardinalen van de oude stempel die niets willen weten van veranderingen. Want dat bedreigt hun macht en invloed.
De andere hervorming betreft duidelijkheid inzake de ingewikkelde Vaticaanse financiën. In het recente verleden waren er meerdere departementen verantwoordelijk voor onderdelen van het financiële beleid: van het beheer van bijdragen van de bisdommen uit de hele wereld tot internationale beleggingen en de onderhoudskosten van alles wat in Vaticaanstad aan onroerend goed staat. Omdat paus Johannes Paulus II en zijn opvolger Benedictus XVI meer bezig waren met de verkondiging en de zuiverheid van de Leer dan met de financiën, hadden degenen die de penningen beheerden, min of meer vrij spel. Wat corruptie en gesjoemel in de hand werkte.
Paus Franciscus, die vanaf zijn eerste stappen als paus in het Vaticaan, soberheid predikte en aandacht vroeg voor de armen, wilde meer inzicht in die geldstromen en hij wilde vooral een fatsoenlijk beheer over al dat geld. Maar daarvoor heb je deskundige en betrouwbare medewerkers nodig, om het even of dat kardinalen of klerken zijn.
In de loop der jaren heeft de paus ontdekt dat in het verleden een netwerk van ‘jongens-onder-mekaar’ is opgebouwd: kardinalen, priesters, accountants, beleggingsexperts, bankiers die het er allemaal ging, elkaar een plezier te doen en er – en passant – zelf rijker van te worden. Het meest sombere scenario voorspelt zelfs een bankroet van de kerkelijke staat.
Het Vaticaan, de rk-kerk is schatrijk. Maar heeft (bijna) geen cent te makken. De onschatbare rijkdom zit in gebouwen, kerken, paleizen en andersoortig onroerend goed, in kunst en in allerlei soorten beleggingen. Maar er komt de laatste jaren – vooral door het misbruikschandaal – aanmerkelijk minder contact geld binnen. Voor de zoveelste keer zoekt de paus daarom steun bij betrouwbare deskundigen. Zeer recent benoemde hij kardinaal Kevin Farrell als voorzitter van een vijfkoppige (controle)commissie die bijzondere financiële transacties moet onderzoeken die buiten de normale accountants-onderzoeken vallen.
Kort geleden zette de paus de Curie-kardinaal Angelo Becciu aan de deur. Becciu was prefect van de Congregatie (ministerie ) voor Heilig- en Zaligverklaringen, maar was daarvoor jarenlang een machtig man in het Vaticaanse Staatssecretariaat. De paus had gaandeweg alle vertrouwen in hem verloren en wrijft hem verduistering, fraude en nepotisme aan. In zijn vorige functie keurde de kardinaal een vastgoed-investering van 150 miljoen euro goed in de dure Londense wijk Chelsea.
De betreffende projectontwikkelaar is een goede vriend van de kardinaal. Ook zou hij 100.000 euro Vaticaans geld hebben laten overmaken naar een bisdom op Sardinië waar zijn broer een liefdadigheidsorganisatie leidt en zou hij andere familieleden hebben geholpen om financieel gunstige contracten met het Vaticaan te sluiten.
De kardinaal ontkent en deed dat op een persconferentie, vooruitlopend op het justitiële onderzoek; een hoogst ongewone handelwijze. De inmiddels 72-jarige Becciu mag kardinaal blijven, maar heeft de daaraan verbonden rechten moeten inleveren, dus ook niet meer deelnemen aan het eerstvolgende Conclaaf waarin de opvolger van paus Franciscus wordt gekozen.
In een interview met de Keulse zender Domradio antwoordde de Italiaanse journalist Gianluigi Nuzzi of hij een kop koffie met kardinaal Becciu zou willen drinken: ’Met hem? Nog geen glas water!’. Nuzzi heeft in tal van artikelen en boeken zeer gedetailleerd en controleerbaar correct malversaties in het Vaticaan blootgelegd, inclusief de tegenwerkingen die de paus nog steeds ondervindt bij zijn reorganisaties.
De kardinaal die een aantal jaren geleden de reconstructie van de Vaticaanse geldstromen aanpakte was de Australische kardinaal George Pell. Deskundig en doortastend, al snel een vertrouweling van de paus. Totdat hij twee jaar geleden werd beschuldigd van kindermisbruik en het verzwijgen van misbruikgevallen in de jaren dat hij (aarts)bisschop was in Australië. Pell legde zijn functie neer, keerde terug naar Australië om er de rechtszaken tegen hem bij te wonen, zat in afwachting van de eindoordeel bijna een jaar lang vast maar werd onlangs vrijgesproken.
Kardinaal Pell is sinds een paar weken weer in Rome. De vraag is of de paus hem op enigerlei wijze opnieuw gaat betrekken bij de financiële hervormingen. Hij zou dat kunnen doen: Pell is nog altijd kardinaal èn vrijgesproken. Het zou een opzienbarend besluit van de paus zijn, maar het is niet helemaal uitgesloten. Kardinaal Pell is in alle betekenissen van het woord een breekijzer om orde op zaken te stellen in de Vaticaanse financiële chaos.
Frans Wijnands
Deze column verschijnt gelijktijdig in het Friesch Dagblad