Katholieke kathedraal van Liverpool |
Engelse katholieken moesten een lange weg gaan |
Meer dan 70 jaar Elizabeth II – dat was een goede tijd voor katholieken in het Verenigd Koninkrijk. Eeuwenlang hadden ze een schimmig bestaan geleid als een verachte minderheid. De koningin opende ramen en deuren.
Katholiek-zijn in Engeland – dat was eeuwenlang een moeilijk bestaan: Onder het 70-jarige bewind van koningin Elizabeth II keerde het ten goede.
Guy Fawkes, een katholieke fanaticus uit York, probeerde in 1605 het Britse parlement en de regering van koning James I op te blazen met twee ton buskruit. Deze zogenaamde kruitvat-samenzwering tegen de onderdrukking van katholieken, mislukte – en had toch ernstige gevolgen: de grootste minderheid van Engeland werd voortaan verdacht van verraad. Pas de laatste decennia is ze erin geslaagd haar plaats in de Britse samenleving terug te winnen.
De kerk was rijk en machtig in de Engelse middeleeuwen, zoals vandaag de dag nog te zien is aan de monumentale kathedraalgebouwen. Maar nog machtiger was koning Hendrik VIII, die in 1533 in Rome brak met de paus omdat deze weigerde het huwelijk van de koning nietig te verklaren.
Akte van schikking
In 1534 stelde Hendrik VIII zichzelf aan als hoofd van een nieuwe staatskerk. Kerk – vanaf dat moment heette dat in Engeland Anglicaans. Tot 2015 verbood een wet uit 1701, bekend als de Act of Settlement, iedereen die ‘de pauselijke religie beleed of met een aanhanger van de paus trouwde’, erfopvolging. Pas sinds de zogenaamde Perth Agreement heeft het huwelijk met een katholiek niet meer geleid tot uitsluiting. De heerser zelf (als seculier hoofd van de kerk) moet echter wel tot de Anglicaanse kerk blijven behoren.
De koningin – gegevens over het leven van de vorst
Koningin Elizabeth II (96) is overleden en nu wordt haar zoon Charles (73), prins van Wales, als Charles III het nieuwe hoofd van het Verenigd Koninkrijk. In veel opzichten zal hij het bewind van zijn moeder echter nauwelijks kunnen evenaren.
Katholieken leiden uiterlijk sinds de 18e eeuw een schimmig bestaan. De meesten van hen waren Ierse immigranten, die in verschillende golven arriveerden als arme, uitgehongerde mensen. Katholieken waren buitenlanders, kansarmen uit de arbeidersklasse. Intellectueel speelde het Britse katholicisme – op enkele voorbeelden na zoals de anglicaanse bekeerlingen kardinaal John Henry Newman (1801-1890) of Gilbert Keith Chesterton (1874-1936) – tot de jaren vijftig nauwelijks een rol.
Vooral de grote toewijding aan liefdadigheid en scholen en de morele geloofwaardigheid van de katholieke kerk hebben het sindsdien mogelijk gemaakt om meer geaccepteerd te worden in de samenleving. Op een gegeven moment waren er katholieke artsen, advocaten, parlementsleden. Het beeld van het katholicisme begon te veranderen in een levendig, geaccepteerd en geïntegreerd kerkgenootschap. De schrijver Evelyn Waugh (1903-1966) herdacht het zeer unieke Engelse katholicisme met zijn roman “Brideshead Revisited” in 1945.
Ook de clichématige waarschuwingen over pauselijke infiltratie behoren tot het verleden. Er zijn de afgelopen jaren veel aanwijzingen dat het katholicisme voor de rechtbank acceptabeler wordt. Zo was er in 2002 de uitnodiging aan de kardinaal van Westminister om in de aanwezigheid van koningin Elizabeth II te prediken. Er was de bekering van ex-premier Tony Blair tot de katholieke kerk in 2007. De duidelijke waarschuwingen van de katholieke kerk voor een ongerechtvaardigde oorlog in Irak en andere publieke verklaringen gaven ook meer moreel gewicht.
Prins Charles stelt huwelijk uit
En toen prins Charles: de gescheiden, toen weduwe, nu hertrouwde troonopvolger, nu het toekomstige hoofd van de Anglicaanse staatskerk in Engeland, stelde zelfs zijn huwelijk uit in het voorjaar van 2005 – vanwege de begrafenis van paus Johannes Paulus II, voor wiens doodskist in Rome ook de Britse kerk- en staatshoofden samenkwamen.
Deskundigen bevestigen het feit dat Engelse katholieken zeer actief zijn in het praktische sociale leven, maar een nogal defensieve, minder missionaire geest hebben – typerend voor een minderheidskerk die al lang gediscrimineerd wordt. Toch waren er volgens de jezuïet Oliver Rafferty in de jaren vijftig nog zo’n 10.000 bekeerlingen per jaar. Uiteindelijk is het aantal te verwaarlozen – waarschijnlijk ook een gevolg van de algemene secularisatie en de misbruikschandalen.
Rafferty: “Met alles wat het katholicisme de afgelopen decennia heeft gewonnen, heeft het veel van zijn zelfvertrouwen verloren. Het is volledig geaccepteerd door de samenleving, maar heeft enkele eigenschappen opgegeven die ooit zijn bijzondere aanwezigheid maakten.”
Anglicaanse Kerk
De Anglicaanse Kerk ontstond in Engeland ten tijde van de Reformatie. Koning Hendrik VIII brak in 1533 met de paus omdat deze weigerde het huwelijk van de koning te ontbinden.
In 1534 stelde Hendrik VIII zichzelf aan als hoofd van een nieuwe staatskerk. In geloofszaken hielden de anglicanen aanvankelijk vast aan de katholieke leer; later kregen protestantse invloeden de overhand. Het eerste anglicaanse geloofsboek, het Book of Common Prayer, werd in 1549 gepubliceerd.
Bron: domradio
beeld: Door Eric Jones, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=13927557