Mijn hele jeugd heb ik, samen met mijn ouders, jongere broer en zus, naast een leuk gezin
gewoond, met kinderen van onze leeftijd. Prima buren.
Maar in tegenstelling tot ons moeder zei de goeiige buurman regelmatig tegen zijn kinderen
dat ze hun tijd niet moesten verlummelen door te gaan zitten lezen: ‘Doe iets nuttigs. Ga toch
lekker buiten spelen’.
Dat laatste is op zich natuurlijk een goed advies. Dat zouden meer ouders vandaag de dag
tegen hun kinderen kunnen zeggen. Buiten spelen en sporten in plaats van uren op een
schermpje turen. Al is de straat vandaag de dag geen echte speelplaats meer.
Maar spelen in plaats van lezen? Alsof lezen niet nuttig zou zijn. Bovendien sluit het ene het
andere niet uit.
Is het erg om opgroeiende kinderen alleen maar te laten lezen wat je zèlf nodig, nuttig en
mooi vindt?, heb ik me de laatste tijd wel eens afgevraagd.
Erg, erg…? Wat is erg. Misschien is het niet verstandig, want je stelt paal en perk aan een
onbelemmerde ontdekkingsreis van jeugd naar volwassenheid.
Ik pleit er niet voor om ‘Mieke Maaike’s obscene jeugd’ van de Vlaamse schrijver Louis Paul
Boon (1912-1979) met de soft-erotische tekeningen van Peter van Straaten op de
kinderslaapkamer te leggen.
Maar ik ben een vurig voorstander van een zo groot mogelijke leesvrijheid voor kinderen.
Belangstelling tonen voor wat je kinderen lezen – àls ze al lezen… – is een normaal onderdeel
van opvoeding. Maar het moet geen censuur worden.
Kinderen iets verbieden werkt meestal averechts. Je kunt ze beter op boeken wijzen waar ze
wijzer van worden.
Leer kinderen denken. Of nog beter: leer ze dùrven denken.
Voorlezen is het begin van alles. En zelfs kinderen die al (een beetje) kunnen lezen, vinden
het vaak heerlijk om te luisteren naar vertellers en voorlezers. Terwijl ze luisteren kunnen ze
hun fantasie de vrije loop laten.
De dichteres Neeltje Maria Min heeft er een ontroerend gedichtje over geschreven; over twee
zusjes:
Twee zusjes zitten voor het raam.
Eén leest. De ander luistert.
Haar handje schuifelt door het haar.
Er is nog even samenhang
maar dan ontgaat haar het verhaal.
De duim blijft steken tussen mond en kin.
De oudste leidt met zachte dwang
haar zusje weer het sprookje in.
Overal in de wereld worden boeken verboden, uit de rekken van bibliotheken en scholen
gehaald. Lectuur die volgens overheden, maar ook professionele opvoeders en overbezorgde
ouders, schadelijk is voor kinderen. En natuurlijk gaat het dan over andere religies, de Islam;
over gender, homo’s, seksualiteit, discriminatie en geweld.
Ik las dat in sommige Amerikaanse scholen boeken verboden worden omdat er dat soort
woorden in staan. Maar de gruwelijkheden van de Amerikaanse pioniers ten opzichte van de
indianen-bevolking valt onder de categorie heldenlectuur…
We zitten in een tijd van taalverloedering, taalmisbruik, ont-lezing en aan een alarmerend
tekort aan gekwalificeerd onderwijspersoneel. Tel je verlies.
De Kinderboekenweek is pas in het najaar. Maar nu al heeft de beoogde schrijver van het
Boekenweekgeschenkje, Pim Lammers, zich terug getrokken.
Enfin, we kennen dat verhaal: hij heeft jaren geleden een boek geschreven (voor volwassenen,
geen kinderboek) over de sterk seksueel-getinte relatie tussen een minderjarig voetballertje en
zijn volwassen trainer.
Ja, dat riekt naar pedofilie. En dus vindt een aantal mensen Pim Lammers een goedprater van
pedofilie; ‘een viespeuk’, zoals de Volendamse zangeres Monique Smit hem op Instagram
noemde.
Ze moet er niet aan denken dat haar kinderen een gedicht van Lammers zouden lezen…, maar
daarom hoeft ze de auteur nog niet voor rotte vis uit te schelden.
Het is de gebruikelijke overtreffende trap: bezorgd, overbezorgd, hysterie.
Het is even zorgelijk als verwerpelijk dat complotdenkers en extreem rechtse figuren de
auteur met dood en verdoemenis bedreigden. Uiteraard veelal via die oncontroleerbare sociale
media. En natuurlijk voor het merendeel anoniem.
Anonimiteit is in dit verband het toppunt van lafheid en van laffe mensen valt doorgaans
weinig of geen goeds te verwachten.
Frans Wijnands