Gedurende de synode hield de theoloog prof. dr. Thomas Söding, die als adviseur aanwezig was, een dagb0ek bij. Söding is vicevoorzitter van het Duitse ZdK, de vereniging van Duitse katholieken.
Synode met Söding – Dag 1
op 4 oktober 2023
De synode begint: helderblauwe luchten, zoals het hoort. Zelfs de start op het Sint-Pietersplein is een klein teken: niet alleen de kardinalen, de bisschoppen en de priesters komen binnen, maar alle afgevaardigden en iedereen die aan het werk is. Echter, in de “prachtige volgorde” van traditionele Corpus Christi-processies, gescheiden door status. In de zaal is dat anders: mooi gemengd, gerangschikt volgens taalgroepen. En de “theologie” aan de kattentafel – zeer bevoorrecht, namelijk met een volledig overzicht vanuit de periferie.
Vandaag is de feestdag van Sint Franciscus. Het is de naamdag van de paus. En de liturgie levert de teksten die voor de synode van belang zijn: uit het evangelie van Matteüs, de gejuich van Jezus en zijn uitnodiging aan hen die zwoegen en belast zijn (Mt 11,25-30). In zijn homilie besteedt de paus aandacht aan de context. De Doper Johannes vraagt: “Bent u degene die komt, of moeten we op een ander wachten?” En Jezus kon antwoorden door zijn genezende woorden en daden te beschrijven in het licht van de profeet Jesaja.
De onuitgesproken vraag ligt in de kamer: “Bent u de kerk die Jezus wilde?” Of moeten we op een volgende wachten?” En hoe zou de Kerk vandaag kunnen reageren?
De paus stelt de vraag niet direct, maar indirect. Ja, de synode is geen parlement waarin om meerderheden wordt gestreden. Ja, het gaat niet om het volgen van een hervormingsagenda. Maar de synode is een gesprek op weg van navolging van Jezus. Er moet en zal dus iets veranderen. De opties, zei Franciscus, moeten duidelijk zijn: voor de armen, voor de gemarginaliseerden. Zij kunnen het antwoord geven op de vraag wie de kerk is. De kerk moet zegenen, niet vervloeken. De kerk bestaat uit zondaars die vergeving hebben ervaren. Ze moet gastvrij zijn. De kerk moet waarnemen waar en hoe de Heilige Geest werkt. “De Heilige Geest verbreekt dan vaak onze verwachtingen om iets nieuws te creëren dat onze voorspellingen en onze negativiteit overtreft.”
De motieven zijn niet nieuw; ze werken hier motiverend. De paus stelt vragen en schetst een breed kader. Hij geeft geen antwoorden. Dat is niet slecht. Maar er zullen antwoorden nodig zijn.
Maar vandaag is niet alleen het begin van de synode. De onderwijsbrief van de paus over het behoud van de schepping wordt gepresenteerd, de voortzetting van “Laudato Si” – met kernachtige boodschappen: Ecologie is verankerd in de christologie.
Is dat teveel in één keer? Ik denk dat het een goed teken is: de kerk is niet alleen met zichzelf bezig, ze ziet zichzelf als een mondiale kracht die pleit voor vrede, gerechtigheid en de integriteit van de schepping. Dit is een goede boodschap: de katholieke kerk sluit geen overeenkomsten met autoritaire regeringen, niet met ontkenners van de klimaatcrisis, en zeker niet met complottheoretici. Ze wil de stem van de rede zijn.
Binnenlands en buitenlands beleid horen bij elkaar. De Kerk moet ook overnemen wat de paus eist op het gebied van verantwoordelijkheid en duurzaamheid van de wereldeconomie.
Aan het einde van het eerste bericht moet ik duidelijk maken: ik houd mij strikt aan de communicatieregels die hier worden uitgevaardigd – ook als ik op mijn eigen manier denk. Ik praat nergens over, maar ik praat ook niet alleen maar. Discretie is een gegeven. Maar waar de synode publiekelijk zichtbaar en hoorbaar wordt, daar wil ik proberen te analyseren, contextualiseren en interpreteren.
En nog één ding: niet elke blog is zo lang als deze.
Synode met Söding – Dag 2
op 5 oktober 2023
Vandaag kwamen de meer dan 30 kleine groepen voor het eerst bijeen, die gemengd zijn op basis van interessegebieden en taalvaardigheden: religieus, “leken”, kardinalen, bisschoppen, elk geleid door mensen geselecteerd door het Synodesecretariaat.
De taak van de kleine groepen: De leden moeten vanuit hun ervaringen in hun eigen land inbrengen wat voor de synode van belang kan zijn. Ze zijn bedoeld om weer te geven wat er wel of niet in het instrumentum laboris is opgenomen. Ze moeten praten over bestaande spanningen. Je moet nog geen oplossingen bespreken, maar je moet er wel achter komen waar het probleem ligt en waar de weg naar de openheid kan liggen.
Het is een tour d’horizon: als opmaat naar een betere oriëntatie. Vanaf morgen zijn er verslagen van deze groepen in de Synodezaal.
De theologiegroep “esperti” neemt niet deel aan deze eerste discussies van de kleine groepen, maar zal alle resultaten analyseren en terugkoppelen naar de groepen. Daar kunnen dan verdere verduidelijkingen worden aangebracht voordat er suggesties worden gedaan over de taal en de onderwerpen waarin deel A van het Instrumentum laboris – de algemene opening – een gemeenschappelijke tekst voor de synode kan worden.
Wat zal belangrijk zijn in de kleine groepen?
Ik ben enthousiast. Een pijnlijk punt is het misbruik van geestelijke macht in de kerk: geseksualiseerd, vergeestelijkt, geïdealiseerd – vaak verborgen. Iedereen die de rapporten van de continentale assemblees en het Instrumentum laboris leest, zal erkennen dat het onderwerp aanwezig is, maar niet benadrukt. Een cruciale bevinding uit alle wetenschappelijke studies, en niet alleen in Duitsland, is dat er veel te veel individueel wangedrag bestaat dat bestraft moet worden onder het strafrecht en het kerkelijk recht. Maar er is ook een systemisch probleem dat wandaden aanmoedigt, de slachtoffers bespot en de daders beschermt om de kerk als instituut niet te beschadigen.
Een blik op de VS, Ierland, Frankrijk en Duitsland, Zwitserland, binnenkort ook Polen en vele andere landen leert ons: juist door deze tactiek wordt de bijl aan de wortel van de kerk geslagen. Het geloof zelf wordt aangevallen. Het moet worden gezien door mensen die geloofwaardig zijn. Als de leidende ambtsdragers in de kerk niet te vertrouwen zijn, is het resultaat voorspelbaar: nog een schuldgevoel bovenop alle andere mislukkingen.
Degenen die getroffen zijn door kerkelijk misbruik zijn niet officieel vertegenwoordigd in de Wereldsynode. Het zal belangrijk zijn om morgen te horen hoe belangrijk het onderwerp was in de kleine groepen – en hoe duidelijk het ter sprake kwam tijdens de bijeenkomst.
Vandaag heb ik de vrije tijd die ik had als “expert” gebruikt om pater Hans Zollner van het Gregoriana te ontmoeten , hij leidt het Instituut voor Antropologie aan de Pauselijke Universiteit. Hij is een van de pioniers die de analyse van misbruik, vooral tegen kinderen, heeft aangescherpt vanuit het perspectief van de getroffenen, door de ogen van de psychologie maar ook van de theologie. Hij heeft trainingen ontwikkeld om de verantwoordelijken in de kerken in staat te stellen het fenomeen goed in te schatten, de waarheid aan het licht te brengen in juridische procedures en de getroffenen te helpen in het reine te komen met wat hen is aangedaan.
Op het Synodale Pad in Duitsland moest een manier worden gevonden om de stem van de getroffenen hoorbaar te maken. Bij deze deze Wereldsynode is het nog niet zover. Het zal des te belangrijker zijn om de zere plek niet te herstellen, maar eerder een genezingsproces op gang te brengen dat mensen niet instrumentaliseert en de kerkconstellatie vernieuwt.
Synode met Söding – Dag 3
op 6 oktober 2023
Vandaag is de hele dag gereserveerd voor de Synodezaal. De rapporten komen van de kleine groepen die gisteren in twee golven bijeenkwamen, ‘s ochtends en ‘s middags. Ze zijn bedoeld om de situatie weer te geven waarin de katholieke Kerk zich bevindt. En er zijn twee tijdvensters voor gratis discussiebijdragen. De verklaringen mogen niet langer duren dan 3 minuten. De klok blijft lopen. 30 seconden voor het einde klinkt een elektronische bel, 15 seconden eerder gevolgd door een dubbele bel. Dan springt de klok op rood – niet iedereen merkt het, maar tot nu toe is niemand zo lang aan het woord gebleven dat de microfoon werd uitgezet, zoals ik weet van eerdere synodes.
Zoals vastgelegd in het reglement worden de bijdragen niet gepubliceerd. Dit is jammer. Ze geven goed inzicht in wat de synodeleden bezighoudt. Ook tijdens de koffiepauzes worden veel zaken besproken, wat zeer belangrijke communicatiepunten zijn. (De espresso is lekker – iedereen neemtvan de zoetigheden (Dolci) maar ik laat ze maar liggen om niet met te veel bagage weer op mijn plaats te komen.. Wat in de foyer voor de zaal wordt besproken, uit vele landen over de hele wereld, komt grotendeels overeen met de onderwerpen in de zaal. Small talk valt niet onder het pauselijke geheim – en dat geldt ook voor de synode als geheel, hoewel velen daar bang voor waren.
De stemming is goed. De overgrote meerderheid van de bijdragen is constructief, maar ook vrij open. Wat besproken wordt, kan onomstotelijk worden afgeleid uit het Instrumentum laboris. Synodaliteit versterkt de waardigheid en roeping van alle gedoopte mensen. De overgrote meerderheid van de leden van de synode zijn bisschoppen. Uiteraard rijst de vraag hoe de roeping van iedereen om het geloof te beleven en de kerk midden in de wereld op te bouwen zich verhoudt tot de competentie van de ambtsdrager.
De relatie wordt niet al te probleemgericht besproken. Een centraal trefwoord in de Duitse simultaanvertaling is ‘educatie’. Maar in de andere talen staat er: “formation”, “formazione”, “formación”. Dat is niet hetzelfde. Het verschil laat de uitdaging zien.
Het woord ‘onderwijs’ bestaat alleen in het Duits. Het gaat terug op de middeleeuwse mysticus Meister Eckhart, die de apostel Paulus interpreteerde. Onderwijs is een vaardige creatie, als een ambacht dat goed wordt beoefend. Sinds Humboldt vormt de clou de verbinding tussen de verwijzing naar de wereld en het zelf. “Formatie”, “formazione”, “formación” is daarentegen meer training dan opleiding: iemand vertelt je waar de reis heen moet; het doel is duidelijk: alleen de manier van communiceren en het bereiken ervan staat ter discussie.
De taalkundige vraag onthult de fundamentele vraag: hoe worden en moeten de waardigheid van de doop en de daarmee samenhangende roeping in de katholieke kerk worden ontwikkeld en ontwikkeld? Via mensen die weten wat goed is voor anderen en hen ‘op het goede pad’ begeleiden? Of via een pad van zelfbeschikking, oftewel vrijheid, samen met anderen: Jezus volgen? Bestaat er een kerk waarin sommigen onderwijzen en anderen leren? Of is er een kerk waarin iedereen samen, zij het met verschillende snelheden en taken, op pad gaat om de bevrijdende waarheid van het evangelie te ontdekken? Alleen in het tweede geval is de kerk synodaal. Zal dit een probleem worden? Het gesprek gaat verder.
Morgen, zaterdag, zal de synode in de ochtend werken. Degenen die tot de groep theologie behoren, hoeven voor de rest van de dag en zondag niets anders te plannen: zij zijn gereserveerd voor het achtergrondwerk: reflecteren op wat er is gezegd, het document voorbereiden waarover gezamenlijk moet worden beslist.
Synode met Söding – Dag 4
op 7 oktober 2023
De eerste fase van de Romeinse Wereldsynode is voltooid. In het begin ging het erom te bepalen waar we staan (Deel A van het Instrumentum laboris): werd de situatie van de kerk correct beschreven in het voorbereidende document? Is de ontwikkeling van “synodaliteit” een passend antwoord op de crisis? Welke ideeën over synodaliteit zijn er in de zaal, welke verwachtingen en welke angsten? Mijn indruk: de start was succesvol.
Mijn reflectie vandaag: Wie heeft er gesproken?
Vanuit de kleine groepen werden verslagen gegeven en er waren gratis bijdragen. Met opvallende verschillen als het gaat om de verdeling van spreekrollen.
Paus Franciscus heeft niet alleen bisschoppen, maar ook 80 andere mensen benoemd tot volwaardige leden van de synode. 1/7 van de leden is vrouw – het hele beeld van de synode verandert aanzienlijk als gevolg van deze benoemingen, ongetwijfeld in het voordeel.
De wind van verandering was al goed voelbaar in de verslagen van de 36 kleine groepen. Slechts iets minder dan de helft van de meldingen kwam van bisschoppen, maar iets meer dan de helft van priesters, religieuzen en leken (zoals ze hier worden genoemd). Opmerkelijk: elf keer nam een vrouw het woord als spreker. U kunt glimlachen of uw schouders ophalen: dit is nieuws in Rome.
Ik schrijf “slechts” en “minstens” en “aanzienlijk” omdat het in voorgaande synodes ondenkbaar zou zijn geweest dat iemand anders dan bisschoppen de algehele verantwoordelijkheid voor een kleine groep van de synode op zich zou hebben genomen. Het aandeel vrouwen moet in de toekomst zeker aanzienlijk worden vergroot. Het was echter aanzienlijk hoger voor de “sprekers” dan voor de hele vergadering. Laten we kijken of dat zo blijft.
Bij de vrije interventies was de verdeling significant verschillend. Bijna uitsluitend degenen die routinematig synodes bijwonen, namen het woord: curialeden, kardinalen, bisschoppen met Romeinse ervaring. Van de ruim vijftig verklaringen kwamen niet tien spreekverzoeken van ‘leken’ en niet vijf van vrouwen. Om de discussies echt “vrij” te laten zijn, moet er nog veel gebeuren – en hopelijk zal dat ook gebeuren.
De taak van de ‘expert’: alles beluisteren, de belangrijkste zaken noteren, alles nog eens doorlezen – en dan in de theologiegroep suggesties doen voor sjablonen over de onderwerpen die de hele synode kan overnemen.
Daarover morgen meer.
Synode met Söding – Dag 5
van 8 oktober 2023
Vandaag is het zondag. Voor de afgevaardigden naar de synode heet het: “vacanza”. Maar de theologiegroep werkt. De eucharistieviering vond plaats om 9.00 uur in het Secretariaat van de Bisschoppensynode, Via Conciliazone 34. Vervolgens begon het werkprogramma: algemene discussie, verdeling van onderwerpen, productie van teksten. Deadline: middernacht.
Er zijn 27 “esperti”, allemaal benoemd door de paus (via het synodesecretariaat). Van afgelopen zondag tot dinsdag ging het team naar het trainingskamp hier in Rome om zich vertrouwd te maken met de teksten en thema’s die naar voren zijn gekomen in de voorgaande fasen van het mondiale synodale proces. De taak van de groep hier ter plaatse: Ze moeten goed luisteren naar wat er in de plenaire vergadering wordt gezegd; Zij zou alle teksten uit de groepen moeten lezen, en indien mogelijk ook de individuele bijdragen van alle synodeleden die in de groepen zijn gebracht; het moet alles zorgvuldig weerspiegelen om overeenkomsten en verschillen te herkennen; Het zou bijzonder benadrukte maar ook verwaarloosde onderwerpen moeten belichten – en dan zou het een tekst moeten voorbereiden waarmee de synode als geheel zich kan identificeren.
De groep van deskundigen is internationaal. Myriam Wijlens, van Nederlandse afkomst en doceert kerkelijk recht in Erfurt, komt eveneens uit Duitsland. De overige leden komen uit Argentinië, Australië, Burkina Faso, België, Brazilië, Frankrijk, Groot-Brittannië, Ierland, Italië, Canada, Libanon, Oostenrijk/Hongarije/Roemenië, Spanje, Venezuela. De belangrijkste talen zijn Italiaans en Engels. Bijna alle theologische disciplines zijn vertegenwoordigd, van het Oude en Nieuwe Testament tot het kerkelijk recht, van de kerkgeschiedenis tot de pastoraaltheologie, en uiteraard ook voldoende systematische theologie, vooral de dogmatiek. De gemiddelde leeftijd: tamelijk hoog (waaraan ik ook bijdraag).
Bijna alle leden zijn hoogleraar. Theologische ervaringen zijn heel verschillend. De leden komen uit verschillende culturen; Ze werken bij staats- en kerkelijke faculteiten, bij instituten en op seminars. Velen hebben ervaringen opgedaan in de continentale gemeenten. Velen hebben al nagedacht en gepubliceerd over synodaliteit. Iedereen is positief over het project van de paus om synodaliteit in katholieke termen te omschrijven. Zullen er interpretatieconflicten ontstaan? Ik ben enthousiast en denk: het kan wat zijn.
Wetenschappelijke theologie moet altijd kritisch zijn; ze moet altijd alternatieven bedenken. Maar zij is niet l’art pour l’art. Zij heeft ook de taak om de kerk te helpen zich te uiten te maken.
Synode met Söding – Dag 6
van 9 oktober 2023
De wereld staat in brand. Nu is er ook oorlog in Israël. De Synode hier in Rome kan voor sommigen lijken op een eiland van de gezegenden. Maar dat is ze niet. Aan de ene kant moeten zij de crisis in de kerk aanpakken. Aan de andere kant zijn er vensters naar de ‘buitenwereld’, zoals sommige mensen hier eigenlijk zeggen.
Gisteren, tijdens het zondagse Angelus op het Sint-Pietersplein, vond de paus duidelijke kritiek op religieus geladen geweld. Vandaag begon de synodevergadering met een gebed voor vrede in het Heilige Land. Maar er was al een teken vooraf gezet: door de viering van de eucharistie in de ochtend in de Sint-Pietersbasiliek.
Deze viering is gepland aan het begin van elk van de belangrijkste hoofdstukken van de beraadslagingen. Vandaag was het weer zo ver. De eerste dagen van de synode dienden als algemene oriëntatie: wat wordt in de katholieke wereld als synodaliteit ervaren, begrepen en vormgegeven? Nu wordt het stap voor stap concreter. Het grote tweede deel begint (Instrumentum Laboris B): Hoe kan de katholieke Kerk een gemeenschap zijn die God uitstraalt? Alles wat er tegen spreekt, wordt snel opgesomd -. Zijn er ook positieve signalen?
De dienst werd gevierd in de Byzantijnse katholieke ritus – de goddelijke liturgie van Johannes Chrysostomus. Het hoofd was de patriarch van de Melkieten, Joseph Absi, gevestigd in Damascus. De homilie werd gehouden door kardinaal Béchara Pierre Raï van Beiroet, de maronitische patriarch ‘van Antiochië en het hele Oosten’. Melkieten en Maronieten zagen elkaar vroeger als concurrenten, vandaag vieren ze samen de liturgie. Beiden zijn thuis in Libanon – in een verscheurd land vlak naast Israël. Beiden zijn verenigd met Rome – en handhaven zowel hun eigen liturgie als hun eigen wettelijke code.
De geschiedenis van de Kerk in het Oosten en het Westen wordt al meer dan duizend jaar gekenmerkt door misverstanden en wantrouwen, inclusief geweld en oorlog. Het is des te belangrijker dat kerken in het Oosten kerken van vrede zijn geworden, gebaseerd op pijnlijke ervaringen. Het zijn bruggen naar de orthodoxie; zij vertegenwoordigen minderheden die onder druk staan; ze brengen de Semitische cultuur over met het Latijn, of ze nu Grieks-katholiek of Syrisch-katholiek zijn.
Ja, de Goddelijke Liturgie kan vreemd lijken voor velen die de Eucharistie alleen kennen in de stijl van het Tweede Vaticaans Concilie (en waar ik ook bijzonder van houd). De zitplaatsen in de kerk, georganiseerd door de ceremoniële functionarissen van het Vaticaan, zijn administratief en niet synodaal. In de Byzantijnse ritus wordt hetzelfde geloofsmysterie gevierd, maar op een andere manier. De Griekse taal herleeft, vandaag gekoppeld aan Italiaans en Frans. Het koor zit vol met mannen in de prachtige geestelijke gewaden van het Oosten. Kronen sieren de hoofden van de belangrijkste feestvierders. Het koor – allemaal mannen – herhaalt keer op keer de bekende geloofsformules: geruststelling van de eigen identiteit, verkondiging van de drie-enige God, toejuiching van de dogma’s van oecumenische concilies. Er zijn processies en gebeden door de geestelijkheid. Er wordt met het wierookvat gezwaaid en er klinken belletjes. Kaarsen gloeien, iconen staan in het koor: een beeld van de hemel op aarde – dat is het idee.
Deze taal is ook katholiek. Wie het niet begrijpt, wie er de voorkeur aan geeft een andere taal te spreken: het belangrijkste is dat de stem van het Oosten wordt gehoord. Belangrijk is dat er geen oorlogsliederen werden gehoord, maar vredesmelodieën. Wat belangrijk is, is dat liturgie Oost en West, Rome en Israël, het Heilige Land in de tijd van Jezus en de wereld van vandaag verbindt. En: De preek van de patriarch was veelzeggend: iedereen die nog steeds zegt dat “de Duitsers” een andere weg zijn ingeslagen als het gaat om vrouwenrechten, inclusie en participatie, zal ongelijk krijgen.
De dienst werd gevierd bij het altaar van de Sint-Pietersbasiliek, in de enorme apsis van de Sint-Pietersbasiliek, achter het hoofdaltaar: een bevoorrechte plek. Maar gedurende de hele liturgie klonk vanuit het schip als een zwerm bijen het gezoem van de stemmen van de mensen die de kathedraal bezochten: een herinnering dat de liturgie geen plaats van terugtrekking mag blijven, maar een vertrekpunt moet worden.
De synode moet haar steentje bijdragen om oorlogen te beëindigen en vrede te vestigen. En begin bij jezelf, midden in de kerk.
| Dag 7 10. Oktober 2023 De tafelgroepen in de synodezaal zijn nieuw samengesteld op basis van taalgroepen en thematische aandachtspunten, gemodereerd door tijdelijke “vice-presidenten” en ondersteund door “facilitators”. De kleine groepen komen ‘s ochtends bijeen en ‘s middags komt de hele vergadering weer samen. Eerst voor reportages van de Circuli minores , daarna voor gratis interventies. De theologiegroep produceert momenteel tekstmodules voor een samenvatting en voorbereiding van de synodebijdragen in de eerste fase (Deel A van het Instrumentum laboris: Basis). De juiste onderwerpen zijn, denk ik, geïdentificeerd. Maar de stijlen van theologiebeoefening zijn verschillend en moeten zo goed mogelijk bij elkaar worden gebracht. Dit zal spannend zijn.De synode spreekt voornamelijk Engels en Italiaans, maar ook Spaans, Frans en Portugees. Duits is niet langer de officiële taal van de synode, hoewel er wel een simultaanvertaling naar het Duits bestaat.De taalkwestie is zeer politiek van aard. Het evenwicht in de katholieke kerk is verschoven. Engels is tegenwoordig de belangrijkste wereldtaal, ook al houden velen uit Latijns-Amerika en Oost-Europa niet van de taal. Spaans is de katholieke taal nummer 1. Het mondiale zuiden wint aan belang. Azië wordt sterker. Het zelfvertrouwen van de afgevaardigden die afkomstig zijn uit de gebieden waar de kerk groeit, is zeer hoog.Duits was altijd belangrijk in de eerdere synodes: niet alleen voor Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland, maar ook voor Oost-Europa, de Balkan en het Midden-Oosten. Geen andere taalgroep was zo divers als het Duits. Ook dit keer zouden zeker meer dan één Duitse taalgroep bij elkaar zijn gekomen.Maar klagen helpt niet. Dat er geen Duitse taalgroepen meer zijn, heeft ook voordelen: de synodeleden met Duits als moedertaal zijn zeer goed verdeeld over andere taalgebieden. Hierdoor kunnen ze direct absorberen wat en hoe anderen denken – en kunnen ze op hun beurt hun eigen ervaringen in een direct gesprek met anderen brengen.Vroeger was het gemakkelijk om nauwkeurige teksten in het Duits te formuleren, maar moeilijk om ze over de taalbarrière heen te krijgen. Tegenwoordig is het belangrijk dat Duitstaligen de exacte betekenis van sleutelbegrippen in andere talen leren. Dit is mogelijk, maar vergt veel aandacht. Als ik een nieuwtestamentisch onderzoeker ben, denk ik aan Pinksteren als ik aan de taalkwestie denk. Er bestaan geen bevoorrechte talen. Alle moedertalen ter wereld hebben gelijke rechten; Gods Woord kan in alle talen op een menselijke manier even goed worden uitgedrukt en begrepen. De taal van de Katholieke Kerk is noch Babylonisch, noch Esperanto. De taal van de Katholieke Kerk is vertaling – en niet alleen in de taalkundige zin van het woord. dag 8 – 11 oktober Wat verandert er als gevolg van de synode? De paus en degenen die verantwoordelijk zijn voor het organiseren van de synode hebben geen duidelijk doel gesteld voor hoe de katholieke synodaliteit er over twee, tien, twintig jaar uit zou moeten zien. Deze openheid is zowel een kans als een risico. Het laat zien hoe laat het is dat de katholieke kerk rekening houdt met de nieuwe vormen waarin zij fundamentele beslissingen wil nemen – en dat zij conclusies trekt. De themakeuze en de vorm van de synode markeren één ding: we hebben begrepen dat we het nog niet hebben begrepen, maar het moeten begrijpen. Waar wil je heen reizen? Er is niet één groot ding voor iedereen. Als het goed gaat, schept de synode ruimte voor verschillende mogelijkheden. De verwachtingen en angsten zijn sterk, maar absoluut het tegenovergestelde. Het zal niet eenvoudig zijn om positieve energie uit deze spanningen te halen. De werkdocument, het Instrumentum Laboris, was al een geïmplementeerde tekst in eerdere synodes, zoiets als het eerste sjabloon voor het programmatische einddocument. Hier en daar konden voorstellen voor veranderingen worden gedaan, maar de essentie lag al vast, gegeven door degenen die door de paus waren benoemd tot lid van de synodale commissie voordat de synode (die puur een bisschoppensynode was) bijeenkwam. Deze keer is het anders. Het Instrumentum Laboris bevat wel een korte thematische opening (deel A). Maar dan gaat het (deel B) op weg naar concretisering in drie stappen: Gemeenschap – Missie – Participatie. Het instrument bevat vooral vragen over deze vakgebieden. Er zijn zelfs ‘werkbladen’. Ik geef toe: ik heb het in het begin onderschat omdat ik de andere stijl al eerder kende. Maar deze keer gaat het er feitelijk om dat de synode een plaats wordt van luisteren en uitwisselen, zodat beslissingen beter kunnen worden voorbereid dan voorheen. Zal dat lukken? De kerkelijke situaties en contexten zijn zo verschillend dat er heel verschillende snelheden en richtingen zijn. Voor sommigen is het een vreugdevolle ervaring om zelfs maar hardop te kunnen spreken in de katholieke kerk; Anderen weten dit al heel lang en dringen aan op beslissingen – en mogen niet verwachten dat anderen, wanneer zij beslissingen nemen, precies dezelfde resultaten zullen bereiken als zijzelf. Zal de katholieke kerk deze diversiteit verdragen? Zal het gewoon diversiteit tolereren? Kan ze leren genieten van haar rijkdom? Is ze bereid om verschillen te maken zonder uit elkaar te vallen? Op deze vragen zijn antwoorden nodig. dag 9 – 12 oktober De synode is niet alleen een kerkelijke gebeurtenis, maar ook een politieke. Vanmiddag heb ik de siëstatijd in de Duitse ambassade bij de Heilige Stoel doorgebracht – maar geen siësta gehouden. De ambassadeur, dr. Bernhard Kotsch had een uitnodiging doen uitgaan, twintig gezanten van diplomatieke missies uit Europa gingen er op in. Het werd een gesprek over de Synodale Weg in Duitsland. Een explosief thema. De kritische brieven uit het Vaticaan hebben velen geïrriteerd, ook in de politieke wereld. De Synodale Weg in Duitsland, dat antwoorden ontwikkelt op het systemische misbruik van geestelijke macht, is ook een politieke gebeurtenis omdat de kerk de afgelopen decennia veel heeft bijgedragen aan de sociale cohesie en politici geen belang hebben bij een verzwakte kerk. Daarbij moet de scheiding van kerk en staat gerespecteerd worden. In een korte toespraak plaatste ik eerst de synodale tradities die we in Duitsland al heel lang hebben in het politieke en oecumenische landschap: de Synodale Weg is een consistente stap die anderen zullen volgen. Bovenal legde ik uit dat de ZdK, ontstaan uit een democratische revolutie, ondanks de vele veranderingen een onafhankelijke organisatie van katholieke verbanden, verenigingen en raden is gebleven – niet opgericht door de Bisschoppenconferentie, maar wel erdoor erkend. Deze context is elders ongebruikelijk of zelfs onbekend. Los van deze context zou de Synodale Weg niet zijn ontstaan. In de tweede plaats heb ik gewezen op de aanleiding: het onderzoek naar misbruik, in samenhang met dit probleem in de samenleving als geheel en haar specifiek kerkelijke vormen. Opgemerkt moet daarbij worden dat velen in de kerk het moeilijk vinden om de waarheid onder ogen te zien. Ten derde heb ik benadrukt dat de katholieke kerk in Duitsland zich niet isoleert van andere kerken en van ‘Rome’, maar dat zij zichzelf ziet als onderdeel van de universele kerk. Dat ontslaat haar niet van de plicht haar verantwoordelijkheid in en voor Duitsland op zich te nemen. Het gesprek dat volgde was lang en goed: geïnteresseerd respect, doordachte nieuwsgierigheid en verdere vragen. Zo’n ronde is niet vanzelfsprekend, maar wel belangrijk. Ik heb de ambassadeur hartelijk bedankt voor het initiatief. De samenvatting van de korte inleiding is te vinden onder: zdk.de/sms Synode met Söding – Dag 10 van 13 oktober 2023 Vandaag is een nieuwe fase van het werk aan het Instrumentum Laboris begonnen. Het gaat over de missie van de kerk – en niet alleen over de inhoud, maar over de ruimtes en tijden waarin het Evangelie verkondigd en gehoord moet worden, geloofd en doorgegeven. Het gaat bovenal om de vraag wie in staat en geroepen is om het Evangelie te verkondigen. Vanwege het nieuwe thema begon de dag opnieuw met een eucharistieviering in de Sint-Pietersbasiliek. Ditmaal zette Afrika de liturgische toon. De ritus is Romeins, de talen waren Frans, Kiswahili, Engels en Latijn. Kardinaal Fridolin Ambongo Besungo, een kapucijn, de aartsbisschop van Kinshasa, was de voorganger. Tijdens het zingen van de geschenken klonken Afrikaanse tonen, begeleid door een Romeins orgel, bijzonder mooi. De synode is een wereldsynode. Je ziet het aan de gezichten en figuren, de kleding, de pakken en outfits, de gebaren. Je kunt het ook horen. Het belangrijkste is dat de ervaringen, de rapporten en de reflecties die in delen van de wereld belangrijk zijn, worden gehoord. Als een jonge vrouw uit Oceanië spreekt over de directe gevolgen van de klimaatcrisis op het leven van mensen en dus op het leven van christelijke gemeenschappen, besef ik dat het ernstig is en dat ik meer ontroerd ben dan wanneer ik statistieken of artikelen lees. Wanneer een nieuw benoemde kardinaal uit Zuid-Soedan spreekt over de verschrikkelijke oorlog in zijn land, kun je een speld op de grond horen vallen – en worden de vragen over hoe de kerk moet worden ontworpen om de tekenen van de tijd te herkennen niet minder belangrijk. belangrijker. Het mondiale zuiden is geen onderwerp dat in de synode wordt besproken. Hij spreekt zelf, met krachtige stem. Dit is een stevige bijdrage die de synode kan gebruiken. Vanavond gaan we naar missio, een wereldkerkuitwisseling. Op 5 oktober was Birgit Mock, vice-president van ZdK, aanwezig en toonde haar kleuren . Dit keer vindt het gesprek achter gesloten deuren plaats. Er moet nog een blog komen over het PR-werk van de synode. Die komt later. Synode met Söding – Dag 11 van 14 oktober 2023 De wereldsynode is bedoeld om de koers uit te zetten voor de toekomst van de kerk. Maar waar zijn de jongeren? In de synodezaal vrijwel helemaal niet. Ja, in de rij voor de espressokraam komt een 19-jarige muziekstudent uit de VS naar mij toe omdat hij mijn stropdas cool vindt (of is gewoon blij verrast door een oudere heer uit het oude Europa die zo’n exemplaar draagt van kleding…): en ik kan hem vertellen dat op het Synodale Pad in Duitsland (wat hij niet echt had opgemerkt) een aparte groep afgevaardigden “onder de dertig” hielp de toon te zetten, die hij weer “cool” vindt. En ja, Julia Oşeka, een 22-jarige studente uit de VS, maakte een groot statement toen ze het tragische verhaal vertelde van haar lesbische zus, die in de kerk alleen afwijzing ervoer. Ze brengt deze trieste herinnering met stralende ogen tot leven omdat ze heilig gelooft in de vernieuwing van de katholieke kerk. Toevallig was haar bijdrage de laatste op een synodedag – hopelijk zal de echo niet verdwijnen. Maar anders? Door tachtig mensen te benoemen die geen bisschop zijn, is de gemiddelde leeftijd van de synode enigszins teruggebracht. Maar wie kan het zich veroorloven om als jongere, als moeder of als vader met kleine kinderen, als mens midden in zijn professionele leven, vier weken naar Rome te komen voor een synode? De verantwoordelijkheid van ouderen is des te belangrijker. Zij moeten de Kerk niet zien door de ogen van het verleden, maar optreden als pleitbezorger voor degenen die hier niet vertegenwoordigd zijn. Voor de toekomst moeten er nieuwe vormen gevonden worden in een synode waarin jongeren van over de hele wereld hun stem kunnen verheffen. Er is geen tekort aan jonge mensen in Rome. Vanavond nodigden de BDKJ en haar Europese partnerorganisaties de delegatie uit Duitsland uit in een DACHS-gebouw. Het zal krap worden, maar het zal wel lukken. Bij de Zwitserse Garde heb ik al kort enkele groepsleden uit Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Zuid-Tirol ontmoet. Tegenwoordig zijn er ook bisschoppen en hebben we meer tijd – hopelijk om de deugd van het luisteren in praktijk te brengen, waarover in de synode keer op keer gesproken wordt. Ik kijk uit naar de avond. |
Synode met Söding – Dag 12 van 15 oktober 2023
Vandaag is het Wereldmissiezondag – tenminste in Rome. In Duitsland/Nederland wordt het komende zondag gevierd.
Synodaliteit en missie horen bij elkaar – dat is het huidige onderwerp van synodale beraadslagingen. Gisteren hebben de kleine groepen, die nog steeds met grote ijver en goede discipline bijeenkomen, een interne consensus bereikt over wat zij aan de Synode wilden voorleggen. Gistermiddag heeft de “esperti-groep” alle schriftelijke individuele bijdragen ontvangen van deelnemers in de kleine groepjes, zodat er een eerste indruk is van welke inbreng er is geweest. Maar pas morgen, maandag, gaat het verder met de inhoud, verslagen van de groepen en individuele bijdragen.
Vandaag was het tijd om missie live te ervaren. (Als je het woord ‘missie’ in het Engels uitspreekt, klinkt dat beter.) De vicevoorzitter van de Europese Bisschoppenconferentie (CCEE), László Nemet, aartsbisschop van Belgrado, nodigde mij en twee andere leden van de Theologische Commissie uit op het Generalaat van de Steyler Missionarissen (SVD), zeer dicht bij Piramide Cestia en Stazione Ostiense. De “Steylers” zijn momenteel een van de meest actieve missionaire ordes. Er is een mannen- en een vrouwentak, en ook een contemplatieve gemeenschap.
Belangrijker is de vraag wat zij onder missie verstaan en hoe zij missie uitvoeren. Je kon het daar op drie manieren zien: bij catechetische inleidingen op SVD-missies in Indonesië en Ecuador, bij de dienst zelf en daarna bij een groot missiefestival in het park bij het hoofdkwartier.
‘Missione interculturale’ is het motto: Missie is geen propaganda-evenement voor de katholieke Kerk, maar eerder een dialoog waarin het Evangelie van Jezus Christus een duidelijke stem heeft, maar ook de inheemse en traditionele culturen van de volkeren aan hun trekken komen. In de inleiding werd het duidelijk: Missie is in wezen sociaal werk. Ook vormingswerk werk. Het geloof is niet verborgen, maar de focus is dat mensen kunnen leven: met een beroepsopleiding, met een dak boven hun hoofd, met sociale voorzieningen.
De liturgie was de Latijnse liturgie van het Tweede Vaticaans Concilie. Maar de talen waren Italiaans, Indonesisch, Vietnamees, Spaans, Slowaaks, Engels, Pools, Portugees, ook Duits. Moeiteloos. In een concert van vele stemmen dat laat zien hoe divers eenheid en hoe verenigde diversiteit kan zijn. Er waren enkele bisschoppen van de synode aanwezig, maar ook andere synodeleden. De kerk zat vol met jonge en oudere mensen, niet alleen uit Rome, maar ook uit het Verre Oosten, uit India en uit Sub-Sahara Duitsland en uit Europa.
De viering daarna was een feest, met eten en drinken uit alle continenten, met muziek en dans, met veel mensen die blije gezichten hadden, en ook met korte gesprekken die tot nadenken stemde: De crisis in de kerk is overal. Maar overal is er zeker geen reden voor depressie, maar eerder een grotere, soms kleinere bewustwording, met geëngageerde jongeren en ruimdenkende ouderen.
Er valt niets te idealiseren. Het misbruik heeft ook de Steyler-missie aangetast. Maar er zijn momenten waarop het gewoon fijn is om bij elkaar te horen in een mondiale kerk, ook al werkt taalkundige communicatie niet altijd meteen.
Synodaliteit en missie horen bij elkaar – daar is de synode het over eens. Maar waarom en hoe de katholieke identiteit, die voortkomt uit de traditie, samengaat met de innovatie die onze tijd vraagt: daarover verschillen de meningen.
De Steylers Wereldmissiedag gaf de richting aan: voor geloofsvrijheid, omdat de Heilige Geest de ruimtes waarin mensen samenkomen verruimt, in de naam van Jezus.
Synode met Söding – Dag 13 van 16 oktober 2023
In deze dagen begint de serie in de Schriftlezingen tijdens de mis op doordeweekse dagen met Romeinen. Phoebe uit Korinthe bracht het evangelie en legde uit: Helemaal aan het begin van zijn geschiedenis vond Rome via een vrouw verbinding met de apostolische traditie.
Phoebe komt uit Cenchreä, een havenstad in Korinthe. Paulus woonde daar toen hij zijn reis naar Rome plande ter voorbereiding op zijn missie naar Spanje. In Kenchrea was ze een ‘dienaar’ – dat staat er in de standaardvertaling (Romeinen 16:1-2). Maar in de Griekse tekst staat diakonos. Zoals destijds gebruikelijk was, heeft het woord de generieke mannelijke vorm. De vertaling is: “diaken” – of “diaken”. Waar in het Nieuwe Testament een man als diakonos wordt bedoeld , staat er in het Duits “diakon”. Waarom zou het anders zijn met Phoebe? Je krijgt ideeën.
Phoebe’s Mission is de perfecte bijdrage aan deze dag van de Synode. Vandaag en morgen zullen de talrijke kleine groepen zich bezighouden met de vormen, maar ook met de onderwerpen van het programma. Zolang het algemeen blijft, zal Rome met plezier gebruik maken van het Hooglied: iedereen is gezonden, iedereen heeft zijn eigen charisma, iedereen moet het verkondigen – vooral vrouwen.
Als zaken concreet worden, neemt het enthousiasme van veel mensen snel af. Waar de synode het over eens zal worden, is nog niet in te schatten. Velen beschouwen het antwoord dat paus Franciscus gaf – zeker met de hulp van de nieuwe prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer – op de zogenaamde ‘dubia’, de (geveinsde) twijfels, van vijf kardinalen, die allemaal al lang niet meer in actieve dienst, om baanbrekend te zijn. Ook als het gaat om de rol van vrouwen in de katholieke kerk. Wat de vijf twijfelaars willen is duidelijk: geen debat over de brief van paus Johannes Paulus II dat de Kerk geen bevoegdheid heeft om vrouwen tot priester te wijden; en geen (sacramenteel) diaconaat voor vrouwen omdat dit de eenheid van het wijdingsambt zou schenden.
Maar het antwoord laat zien dat Argentinië niet alleen in het voetbal weet hoe hij moet tegenaanvallen. Er worden drie voorzetten gegeven:
(1.) De vooruitgang van vrouwen moet resoluut worden bevorderd met behulp van de middelen die al bestaan; Een paar personeelsbeslissingen voor topposities in de Curie laten dit al zien: het enige dat ontbreekt is de benoeming van een prefect.
(2) Het sacramentele diaconaat van vrouwen wordt niet dogmatisch beslist. Het is dus ook niet uitgesloten. De voorgaande twee studiegroepen waren zo samengesteld dat de contrasten werden benadrukt in plaats van dat er mogelijke oplossingen werden voorgesteld. Laten we eens kijken of alle goede dingen in drieën komen. Veel synodeleden die ik mag spreken, verwachten een goede oplossing.
(3) Het laatste woord is nog niet gesproken over het gezagsgewicht en de theologische samenhang van “Ordinatio Sacerdatolis”; Er moet dus een open discussie zijn, maar geen verbod op denken, spreken of onderwijzen.
Het besluit over het Synodale Pad in Duitsland was op precies dezelfde manier gestructureerd: drie impulsen, stap voor stap. Voordat speculaties beginnen dat de paus heeft gekopieerd: er is een objectieve logica als je de tegenstellingen tussen vrouwenrechten en de heersende leer op synodale wijze wilt oplossen.
Vanmiddag was er een bijeenkomst van Amerindia aan de zijlijn van de Synode . De groep werd gevormd tijdens de Amazonesynode. Ze ondersteunt nu de Latijns-Amerikaanse afgevaardigden. De groep laat zien dat de bevrijdingstheologie leeft: ecologie, feminisme, inculturatie komen samen in het initiatief. Ook laat ze een voorbeeld zien van wat vrouwenmacht is en waarom de kerk zonder vrouwenmacht instort. Mannen zijn welkom – dus ik ging en nam veel moed en hoop mee.
Synode met Söding – Dag 14
van 17 oktober 2023
Vanochtend ontmoette ik Irme Stetter-Karp in Rome. Sinds gisteren heeft zij een strak programma afgerond: werkontbijt met de ambassadeur bij de Heilige Stoel, achtergrondgesprekken met toonaangevende media in het KNA-kantoor in Rome, opening van de tentoonstelling in het Duitse Pilgrimscentrum als beschermheer van de tentoonstelling ‘De Bijbel in Vormen’ and Colors”, ontmoeting met Peter Beer, voormalig vicaris-generaal in München, vandaag professor aan de Gregoriaanse Universiteit en hoofd van het Preventieonderzoekscentrum van het Kinderbeschermingscentrum van de Pauselijke Universiteit. Er zijn ook veel gesprekken ter plaatse en onderweg: Rome zit vol met mensen die geïnteresseerd zijn in de katholieke kerk en de president van de ZdK kennen. Religie en politiek, cultuur en publiek, preventie en hervorming: het zijn ZdK- identiteitsmarkeringen die ook in Rome belangrijk zijn. De katholieke kerk in Duitsland wordt in Rome nauwlettend in de gaten gehouden – en omgekeerd.
Vandaag begon de dag met de eucharistieviering en ontbijt in het gastenverblijf van de Duitse Bisschoppenconferentie. De voorzitter, bisschop Georg Bätzing, had Irme Stetter-Karp uitgenodigd. Alle bisschoppelijke afgevaardigden uit Duitsland die in Rome waren, waren bijeen. De dagelijkse lezing uit Romeinen: zegt: ‘Ik schaam me niet voor het evangelie.’ Geweldig. Maar wie zou vandaag de dag vol vertrouwen willen zeggen: “Ik schaam me niet voor de kerk”? Paulus analyseert het probleem scherp: mensen vervallen in zonde als ze God willen zijn. Een kerk die mensen controleert alsof het God is, is zondig. Hoe meer het evangelie er toe doet: gerechtigheid maakt de barmhartigheid compleet, barmhartigheid maakt de gerechtigheid compleet.
De sfeer van het informele gesprek wordt treffend gekarakteriseerd door de brief aan de Romeinen: Het vertrouwen tussen ZdK en DBK is gegroeid, ook al moet het zich altijd bewijzen. Om je niet langer voor de kerk te hoeven schamen, dat is een algemene hoop die veel werk vergt.
De ZdK is niet alleen een nationale organisatie. Het is wereldwijd genetwerkt: vooral via de hulporganisaties, die over de hele wereld en ook in Rome zeer erkend zijn. Ze worden echter gezien als ‘bisschoppelijke organisaties’ en niet als ‘kerkelijke liefdadigheidsinstellingen’, wat ze ook zijn, ook al worden ze anders genoemd. De onderwerpen van de Synodale Weg, die de ZdK sterk maakt, staan wereldwijd bovenaan de katholieke agenda. Internationale netwerken op ‘leken’-niveau worden steeds sterker. Ik kan nauwelijks tellen hoe vaak ik in de foyer en bij ondersteunende evenementen heb gehoord hoe goed het is dat de Synodale Weg in Duitsland bestaat en hoe goed het zou zijn om een soortgelijke organisatie van “leken” te hebben als de onze.
Het signaal dat Irme Stetter-Karp met haar bezoek afgeeft werd duidelijk zichtbaar: de politiek is geïnteresseerd in de kerk, de kerk is geïnteresseerd in de politiek. Het is belangrijk om het een duidelijk van het ander te onderscheiden. Maar het een mag niet tegen het ander worden uitgespeeld. Rome en de katholieke kerk in Duitsland horen bij elkaar – ook al maken beide partijen het elkaar niet altijd gemakkelijk. Dit is niet nieuw – maar de poging om een wig te drijven tussen het synodale pad in Duitsland en dat van de universele kerk is mislukt.
Synode met Söding – Dag 15
van 18 oktober 2023
Woensdag is er audiëntie op het Sint-Pietersplein. De menigte stroomt. Er ontstaan lange wachtrijen. Om 08.00 uur is er geen doorkomen aan. Voor de veiligheidspoorten staan mensen in de rij via di Porta Cavallegeri. Er is geen doorgang naar de Zwitserse bewakers die de eigenlijke ingang van het ‘Heilige Officie’ bewaken, het uitdagende gebouw van de Congregatie voor de Geloofsleer. Godzijdank is er een geheime route door de Porta del Perugino, een stukje de Vaticaanse heuvel op.
Vandaag werd het laatste hoofdhoofdstuk van het Instrumentum laboris geopend. Daarom stond er weer een Eucharistieviering in de Sint-Pietersbasiliek op het programma. Dit keer met een Europees accent. En dat betekende: gregoriaans. Ik luister graag naar de muziek, vooral als deze uitstekend gezongen wordt. Maar vergeleken met de muziek van Afrika zou ik erg blij zijn geweest met een of twee nieuwere nummers.
Op weg door de poort, die je kunt passeren met de speciale synode-ID-kaart, passeer ik duizenden mensen: jong en oud, van over de hele wereld, die veel moedertalen spreken. Ze willen naar het Sint-Pietersplein, naar de paus, die een gebed zal uitspreken, een toespraak zal houden en een zegen zal uitspreken. Je moet vooraf kaartjes kopen, bijvoorbeeld bij het Duitse Pilgrimcentrum, en dan kun je gratis naar wat volgens velen de meest spectaculaire plek ter wereld is.
Wat zou mensen kunnen aantrekken? Is het traditionalisme? Is het sensatiezucht? Is het het kudde-instinct? Nauwelijks waarschijnlijk. Het is veeleer de wens ervoor te zorgen dat men tot de katholieke kerk behoort, die zulke grote ruimtes kan bezetten en zoveel mensen bij elkaar kan brengen. Zonder Rome en de paus zou de katholieke kerk niet bestaan
Wie van de pelgrims naar het Sint-Pietersplein weet dat de Wereldsynode slechts een paar meter verderop bijeenkomt in de enorme zaal, die in het enorme ensemble niet zo groot lijkt? Ik heb geen illusies. Maar één ding is duidelijk: hoe groot de synode ook is met in totaal ruim 400 mensen, het is een enorme zeepbel. Iedereen die er niet uit kan komen, moet het mandaat teruggeven. Het hele streven heeft maar één doel: dat mensen die zichzelf beschouwen als onderdeel van de katholieke kerk ook een grotere kans hebben om hun geloof in hun kerk te kunnen uiten. Dat klerikalisme zal overwonnen worden. Dat machtsmisbruik niet wordt verdoezeld, maar blootgelegd. Dat vrouwen hun rechten krijgen. Dat de optie voor de armen geen tekstballon is. Veel mensen hebben er moeite mee om door God geroepen te zijn, maar niet door de kerk gekozen te zijn.
En als ik iets verder kijk: voorbij de Engelenburcht is er niet veel meer te vinden van het Vaticaan in de stad Rome. Maar de kerk wil een kerk zijn voor iedereen. Ik durf niet te voorspellen hoeveel mensen niet eens weten dat de Wereldsynode plaatsvindt – en wat een synode is. Maar ik wil het ook duidelijk maken: hoezeer de focus ook ligt op constitutionele kwesties binnen de kerk, ze zijn slechts een middel om het doel van kerkzijn vandaag de dag te bereiken.
Synode met Söding – Dag 16 van 19 oktober 2023
De synode gaat over de toekomstige samenstelling van de kerk. Welke rol zal de paus spelen, welke bisschoppen zullen zijn, welke geestelijken en religieuzen zullen zijn, en vooral welke vertegenwoordigers van het kerkvolk zullen zijn als synodaliteit het structurele principe van de kerk wordt, zoals paus Franciscus heeft gesuggereerd? De antwoorden op deze vragen moeten theologisch verantwoord zijn; omdat het een verdere stap is om het Tweede Vaticaans Concilie naar het heden te brengen. Zal de kerk vasthouden aan de absolute monarchie als politiek model? Zal het democratische elementen incorporeren om zoiets als een constitutionele monarchie te worden? Of slaagt het land erin zijn eigen vorm van gekwalificeerde participatie te vinden door in het reine te komen met het misbruik, zijn middelen te vergroten en de tekenen des tijds te interpreteren? Dit is de vraag die momenteel op het spel staat in de huidige fase van de synode.
De katholieke kerk is ook een politieke macht. Velen eisen dat het ook in de wereld van vandaag moet komen door middel van een vernieuwing van de grondwet. Maar zij mag niet alleen naar zichzelf verwijzen. Zij is een wereldspeler en moet aantonen dat Gods gerechtigheid werkt ‘op aarde zoals in de hemel’.
De synode in Rome laat een tegenstrijdig beeld zien. Aan de ene kant vindt zij het uiterst moeilijk om een duidelijk woord te zeggen over de aanval van Hamas op Israël, het lijden van de slachtoffers, het recht op verdediging, de geldigheid van de mensenrechten in tijden van oorlog en het gevaar van een niet te overziene escalatie van de mensenrechten. geweld. Veel synodeleden willen zo’n verklaring. Je weet ook dat er niet alleen oorlog is in het Heilige Land: Oekraïne, Kameroen, Zuid-Soedan, Mali, Kosovo, Armenië… De lijst met scènes van bloedige conflicten wordt steeds langer. Synodeleden komen uit al deze regio’s; Velen klagen dat ze door het wereldpubliek zijn vergeten. Maar de Joods-christelijke betrekkingen zijn een klasse apart. Daarom is er kritiek op de synode dat zij geen woord kan vinden.
Aan de andere kant heeft de synode zeer veel aandacht voor alle problemen die voortvloeien uit gedwongen migratie. De Katholieke Kerk is aanwezig in de landen waaruit mensen vluchten en in de landen waarnaar zij vluchten. De uitingen van solidariteit zijn glashelder. Een zeeredder is een afgevaardigde en sprak onder applaus.
Vanavond was er een gebed “per il miganti e rifiuti”. De paus nam deel en het gebed stond op het programma van de synode. Het vond plaats op het Sint-Pietersplein, waar sinds 29 september 2019, de 105e Werelddag van Migranten en Vluchtelingen, een nieuw standbeeld is opgericht: een hopeloos overvolle vluchtelingenboot met mensen vol angst en hoop. De kunstenaar: Canadese Timothy Schwartz. De titel: “Engelen Anaware”; onverwachte engelen, die de aansporing van de Hebreeën volgden: “Vergeet de gastvrijheid niet; want door hen hebben sommigen engelen gehuisvest zonder het te weten.”
In zijn preek legde de paus de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan uit: De paden van migranten vandaag de dag zijn net zo gevaarlijk als het pad van Jeruzalem naar Jericho destijds. Zie iedereen. Velen komen voorbij. Maar het is ook belangrijk om te helpen. Dit is niet alleen een zaak van individuen. Er is vraag naar de politiek.
Op het beeld is ook een vervolgde Jood afgebeeld. Het gebed van vanavond moet gekoppeld worden aan het initiatief “Let’s Remember Together”. Het herdenkt de deportatie van Romeinse joden op 16 oktober 1943 – 80 jaar geleden.
In haar gebeden en riten heeft de katholieke kerk een levende herinnering aan lijden die politiek relevanter is dan de meeste individuele beslissingen. Maar er zijn ook duidelijke woorden nodig. En de bijbehorende acties.
Er wordt veel gesproken over een kerk die niet op de mensen wacht, maar naar de mensen toe gaat. Er moeten acties volgen. De koers hiervoor kan in de synode worden bepaald of gewijzigd.
Synode met Söding – Dag 17
van 20 oktober 2023
In Mater Dei, het gastenverblijf van de Duitse bisschoppenconferentie, begint de dag om 19.15 uur met de eucharistieviering. Iedereen die er woont, doet mee – tenzij er belangrijke andere verplichtingen zijn. Het ontbijt is meer Duits dan Italiaans. Sinds vandaag is er brood uit Limburg verkrijgbaar: de bisschop had bezoek en sprak blijkbaar een wens uit – en deelt dat nu, als een vriendelijke huisbewoner, met iedereen die zich voor de dag aansterkt met het gebruikelijke Nescafé. Het huis aan de Viale delle Mure Aurelie is gunstig gelegen. Daarom is het voldoende om om 8.30 uur te beginnen. Ik gebruik de tussentijd om politiek en cultureel enigszins up-to-date te blijven – tenzij er van de ene op de andere dag een andere taak opduikt die snel moet worden opgelost door de theologiegroep.
In de Synodezaal – vandaag is er de hele dag plenaire zitting – begint het om 8.45 uur. Met een gebed, Italiaans of Engels, gebaseerd op het getijdengebed. Dan komt het moment waarop de deelnemers moeten inloggen met hun tablets, die door de synode ter beschikking worden gesteld en altijd in de zaal blijven staan. Hiervoor heeft u de QR-code nodig die op de achterkant van de badge staat. – de Open Sesamboodschap van de synode, die iedereen als sleutelkinderen van het Vaticaan om de nek draagt: noodzakelijk om door de Zwitserse Garde binnengelaten te worden. De deelnamediscipline is hoog: er zijn altijd zo’n 340 mensen aanwezig.
Alle plenaire sessies zijn georganiseerd volgens onderwerpen, die na elkaar worden bijeengeroepen. Elk onderdeel wordt in twee fasen besproken. Enerzijds worden de verslagen van de kleine groepen snel achter elkaar gepresenteerd, gerangschikt volgens de subonderwerpen van het Instrumentum laboris, bijvoorbeeld over de vraag hoe synodale structuren in de kerk kunnen worden opgebouwd. Daarna volgen “gratis interventies” over deze onderwerpen. De discipline is groot: de meeste mensen houden zich aan 3 minuten. Er is veel herhaling, zoals de methode suggereert. Maar ze hebben ook waarde omdat ze sleutelgebieden blootleggen: opleiding, een autoriteitscrisis, participatierechten… veel ervaringen, enkele argumenten – veel suggesties, enkele ideeën voor implementatie.
De talen zijn, zoals afgesproken: Engels, Italiaans, Spaans, Frans en Portugees. Er is ook een simultaanvertaling naar het Duits. Ik gebruik ze vaak omdat het mijn taak is, net als die van iedereen in de theologiegroep, om de belangrijkste inhoudelijke punten onder de aandacht te brengen, zodat duidelijk wordt waar er overeenkomsten en verschillen zijn, welke problemen worden geïdentificeerd en welke suggesties worden gedaan over hoe vooruit kunnen gaan. Later ontvang ik de definitieve “rapporten” van de kleine groepen, evenals de geschreven versies van de interventies, en kan ik de belangrijkste punten in het origineel controleren.
Het synodeplenum duurt tot 12.30 uur in de ochtend. Daarna is er lunch in de accommodatie. Onderweg passeer ik een lange rij auto’s die een geheime plek kennen waar je supergoedkoop kunt tanken bij een tankstation buiten Vaticaanstad. Bij Mater Dei is de keuken opmerkelijk goed; de pasta valt op. De administratieve siësta is een must in Rome. Ik heb de tijd vandaag benut om in te loggen op de vergadering van de ZdK hoofdcommissie.
Vanmiddag van 16.00-19.15 uur gaan we verder in de stijl van de ochtend. Het diner is in de accommodatie (tenzij je anders hebt afgesproken, zoals vaak het geval is): in Mater Dei is het om 20.00 uur. Daarna is het gratis, zolang er geen speciaal verzoek meer in de mailbox fladdert of op WhatsApp verschijnt.
Morgen is het zaterdag. Voor de synode betekent dit: werkdag.
Synode met Söding – Dag 18 van 21 oktober 2023
Ook de Synode van de Katholieke Kerk in Rome is een oecumenische gebeurtenis van de eerste orde.
Ten eerste wordt zoiets als de intra-katholieke oecumene zichtbaar en hoorbaar. Je ziet het aan de kleding, je hoort het aan de berichten. Er zijn niet alleen de rooms-katholieken, er zijn bijvoorbeeld ook de Grieks-katholieken, de Syrisch-katholieken, de Koptisch-katholieken, de Chaldeeuws-katholieken, de Eritrese-katholieken, de Armeens-katholieken, de Maronitische, de Syro-Malabar- en de Syro-katholieken. -Malankara-katholieke kerk. De cirkel strekt zich uit van Egypte tot India en van Oekraïne tot Irak. Tegenwoordig leven veel leden van de diaspora, vooral in de VS, maar ook in Duitsland, in de directe omgeving van rooms-katholieke gemeenschappen, vaak zonder echt opgemerkt te worden. De oosters-katholieke kerken hebben hun eigen wetboek van canoniek recht; ze hebben hun eigen rituelen, ze kennen getrouwde priesters. Wat hun groeiende aanwezigheid diep in het Westen betekent, kan nog niet volledig worden voorspeld. In de synode worden zij vertegenwoordigd door afgevaardigden die dezelfde zetel en stem hebben als de rooms-katholieke leden.
Ten tweede zijn ook andere “kerken en kerkelijke gemeenschappen” (om de officiële uitdrukking van de Katholieke Kerk te citeren) vertegenwoordigd in de Synodezaal. Ze komen uit de wijde wereld van zowel de orthodoxie als het protestantisme: het oecumenisch patriarchaat van de orthodoxie is er, er zijn orthodoxe zusterkerken gekomen, de gereformeerde, methodistische en baptistenwereldallianties hebben hun plaats ingenomen; Ook de Pinksterbewegingen hebben een vertegenwoordiger. Allen zijn officiële gasten van de synode en zitten aan de tafels in de aula. Je kunt niet stemmen. Maar ze hebben het recht om te spreken, ook in de grote algemene vergadering. Op eerdere synodes mochten ze slechts één woord van begroeting gebruiken; Nu kunnen ze actief deelnemen aan de debatten: en dat doen ze ook.
In de bijdragen uit katholieke bronnen spelen intrachristelijke relaties een grote rol. Het valt mij op hoe belangrijk de relaties met de orthodoxie zijn in veel delen van de wereld. Iedereen die alleen Duitsland in gedachten heeft, kan het gemakkelijk missen. Iedereen die naar Syrië, Irak, Armenië, Oekraïne en Rusland kijkt, zal zien hoe belangrijk een goed nabuurschap, en idealiter een vriendschap, is om te overleven. Ook de evangelisch-katholieke betrekkingen zijn een probleem. Het succes van de nieuwe pinksterkerken is echter een echte uitdaging voor grote delen van de katholieke kerk, vooral in Afrika en Latijns-Amerika, maar ook in Azië. De typische reactie: scherpe kritiek op de ‘sekten’. Slechts enkelen vragen zich zelfkritisch af naar de redenen waarom de pinksterbewegingen groeien.
De klassieke partners van de oecumene in Europa en Noord-Amerika, de lutherse en gereformeerde wereldfederaties, komen echter niet voor in de synodale toespraken. De ‘Common Statement on the Doctrine of Justification’ werd niet één keer geciteerd, laat staan een uitspraak over gemeenschap zoals ‘ Samen aan de tafel des Heren ’. Synodes zijn niet alleen een vorm waarin de orthodoxie samenkomt, maar ook het protestantisme. De confessionele verschillen in het begrip en de praktijk van de synode zijn duidelijk. Maar er is maar één ding te winnen bij een dialoog.
De oecumenische start van de synode, de wake en het avondgebed op het Sint-Pietersplein op zaterdag, voordat de synodale dagen van bezinning begonnen, gaven een zeer krachtig signaal af. De paus predikte . De gebroeders Taizé bedachten de vorm. Er werden veel stemmen uit de mondiale oecumene gehoord. Vanwege de kardinale verhogingen op dezelfde dag kreeg de wake minder aandacht dan zij verdiende. Maar de oecumenische reikwijdte reikt verder dan de dag.
Synode met Söding – Dag 19 van 22 oktober 2023
Vandaag is het weer zondag – en de theologiegroep werkt. De tijd raakt op. Alle onderdelen van het Instrumentum laboris zijn een keer besproken. Alle bijdragen in de synodezaal moeten geanalyseerd en gefocust worden. Binnenkort komt er een eerste concept van de tekst, maar die moet nog verder in detail besproken worden in de synode.
Een sleutelvraag kan rechtstreeks uit het Instrumentum laboris worden afgeleid: welke rol en welke vormen zullen de bisschoppen, die het kerkvolk vertegenwoordigen, in de toekomst in de katholieke kerk spelen? In Duitsland zijn er op 10/11. November Het Synodale Comité en de Synodale Raad in beeld. Elders zijn we al veel verder.
De ontwikkeling is het verst in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Er worden daar al lange tijd continentale vergaderingen van bisschoppen gehouden. Het pad van CELAM leidde van Rio de Janeiro (1955) via Medellin (1968), Puebla (1979) en Santo Domingo (1992) naar Aparecida (2007). De bevrijdingstheologie was een drijvende kracht die afgeremd moest worden en toch de overhand heeft gekregen, zij het in een andere vorm. Zo groeide de overtuiging dat de bisschoppelijke vergadering zich moest ontwikkelen tot een kerkelijke vergadering. Niet alleen bisschoppen, maar ook religieuzen en “leken” moeten als actieve partners deelnemen.
Na de Amazone-synode van 2019 richtte paus Franciscus de Conferéncia Eclesial da Amazonía (CEAMA) op. De naam zegt het al: in de kerkelijke vergadering zijn bisschoppen vertegenwoordigd, maar ook ‘leken’ en religieuzen. Last but not least is de inheemse bevolking geïntegreerd. CEAMA is niet slechts een representatief orgaan of een organisatorisch instrument: het is een synodale bestuursorgaan. De leiding is goed vertegenwoordigd door kardinaal Pedro Ricardo Barreto Jimeno (Huancayo) en de ‘leek’ Mauricio Lopez Oropeza (Ecuador), die hier als moderator optreedt. Raffael Luciano (Venezuela), lid van de theologiegroep, begeleidde het proces intensief. Kardinaal Lorenz Ulrich Steiner (Manaus), die voorheen deel uitmaakte van de leiding van CEAMA, zit ook in de synode.
Vanavond ontmoet ik Birgit Weiler , hoogleraar theologie in Lima, een missionariszuster die een van de drijvende krachten en leidende figuren van CEAMA is. Ik wil in alle rust met haar praten over haar ervaringen en haar advies inwinnen voor de verdere ontwikkeling van de synodaliteit in Duitsland. Zij is hier om de plaatselijke bisschoppen uit Latijns-Amerika te steunen. Ze behoort tot de Amerindia-groep, die ik afgelopen maandag ontmoette. Ik kijk uit naar de uitwisseling.
Maandag begint in de Sint-Pietersbasiliek weer de slotfase van de synode.
Synode met Söding – Dag 20 op 23 oktober 2023
Vandaag begint de laatste week van de Synode. Op de groepsfoto met de paus, die vandaag in de zaal is genomen, sta ik op de laatste rij naast de kardinaal van New York, Timothy Dolan. We realiseren ons dat we allebei nadenken over welk verhaal we vanaf volgende maandag thuis kunnen vertellen: Vier weken Rome – was de moeite de moeite waard? Wat komt eruit? Wat is het volgende? Ik ben er niet helemaal zeker van of we soortgelijke antwoorden in gedachten hebben…
Synodecommunicatie was en is vanaf het begin een probleem. Aan de ene kant veronderstelt synodaliteit verbondenheid niet alleen onder de synodeleden, maar ook onder degenen die hier in Rome zijn, met de ‘rest van de wereld’, dat wil zeggen met de verscheidenheid van samenlevingen en de Kerk, het ware centrum. Aan de andere kant, hoewel er geen “pauselijk geheim” aan de leden van de synode is opgelegd, is er over het algemeen – om het voorzichtig te zeggen – een defensief communicatiebeleid. Deze strategie kwam de synode niet bijzonder goed van pas, omdat de aandacht zich bijvoorbeeld richtte op ‘kardinale’ modevraagstukken (wie draagt een toog?), maar niet op de vele ideeën en inhoud die op tafel kwamen. De publieke persconferenties zijn in de loop van de tijd in kwaliteit en openheid toegenomen. Maar voorgaande synodes waren soevereiner. De reden voor de huidige terughoudendheid ligt voor de hand: de publieke aanval van de traditionalistische kardinaal Sarah , het voormalige hoofd van de liturgie-autoriteit van het Vaticaan, op kardinaal Reinhard Marx, de aartsbisschop van München, na de oproep tot een verandering in de katholieke seksuele leer tijdens een eerdere bijeenkomst. Die synode was huiveringwekkend Maar heeft dit voorval voldoende betekenis om te rechtvaardigen dat synodeleden in slechts enkele uitzonderlijke gevallen in het openbaar mogen communiceren wat zij hebben gezegd? Het PR-werk van een synode moet ook synodaal worden ontsloten, anders zal deze tegenstrijdigheid vroeg of laat opbreken.
Vandaag werd in de zaal een “Brief aan het Volk van God” gepresenteerd, die bedoeld is om de geschiedenis van de Synode samen te vatten en de harten van de gelovigen te bereiken. Het valt nog te bezien of dit zal lukken. De brief werd in de zaal voorgelezen – met de mededeling dat deze bij acclamatie kon worden aanvaard . Dan komt het verwachte applaus. Maar de tekst is nog niet definitief. Er volgt een zeer korte discussie., niet alleen met instemmende reacties. De kleine groepen hebben weinig tijd om hevt eens te worden over wijzigingsverzoeken. Het valt nog te bezien of ze iets zullen veranderen aan de tekst van de brief.
De synodale bijeenkomsten in Frankfurt (van de Duitse Synodale Weg red.) lieten zien dat er ook een andere manier is om te communiceren: perstoegang was gegarandeerd; Er was zelfs een livestream. Er was veel belangstelling voor. Op 10/11 komt het Synodale Comité van deze Synodale Weg voor de eerste keer bijeen. Hoe gesloten of open zal het zijn? Er moeten beslissingen worden genomen. Er kunnen lessen worden getrokken uit de negatieve reactie van de communicatieafdeling in Rome.
Synode met Söding – Dag 21 op 24 oktober 2023
Vandaag is de synode “vrij”. Want morgen staat de eerste lezing van “Sintesi” op het programma. Tegenwoordig wordt het geschreven, geredigeerd en gecontroleerd. Hoe komt de definitieve tekst van de synode, deel 1, tot stand?
De spelregels zijn duidelijk. De leden van de Synodale Vergadering hebben het woord. Wat ze zeggen doet ertoe. Maar er kwamen zoveel impulsen uit de ruim dertig kleine groepen in vier golven, dat de bijdragen georganiseerd, gereflecteerd, verbonden en verwerkt moesten worden. Dat is de taak van de “esperti”. Ze vormden taalkringen en bestudeerden altijd alles: wat er werd gezegd, maar bij de vrije interventies ook wat vanwege tijdgebrek alleen schriftelijk kon worden ingediend. Ze leveren aan de algemeen relator, kardinaal Hollerich uit Luxemburg.
De Expertisegroep stond altijd een stap achter de Synode – en tegelijkertijd een stap vooruit. Toen Sectie BI (“Communio”) in de Synodale Zaal werd geïntroduceerd, werd Deel A (Basisbeginselen) voorbereid voor de definitieve tekst; Als het om B II (“Missie”) ging, moest de output van BI worden voorbereid; als het om B III (“Participatie”) ging, moest B II worden voorbereid – en B III moest worden veiliggesteld, terwijl de aan eerdere delen werd al intensief gewerkt.
Dat was het werk tot afgelopen zondag: Welke overeenkomsten zijn er? Welke spanningen zijn er uitgebroken? Welke ideeën zijn er voor verdieping en verdere ontwikkeling? Welke suggesties zijn er voor verdere actie? Zo kort mogelijk, niet meer dan 1-2 pagina’s over elk subonderwerp: dat was de opdracht.
Nu is het de beurt aan de ‘schrijvers’: vier leden van de theologiegroep die Italiaans en Engels als moedertaal spreken. Het synodesecretariaat heeft hen benoemd. (Ik behoor niet tot deze groep.) De “schrijvers” hebben de moeilijke taak om te elementeren zonder te vereenvoudigen en te focussen zonder te selecteren. Onder grote tijdsdruk.
En onder toezicht. Omdat ze eerst de “Commissie voor de synthese van het document” moeten overtuigen. Tot de leden behoren, als hoofd, kardinaal Hollerich en ambtshalve kardinaal Mario Grech, hoofd van het synodesecretariaat, en Riccardo Battochio, als speciaal secretaris voor theologie, evenals, gekozen door de vergadering, de kardinalen Besungu (Kinshasa / Congo) en Aveline (Marseille / Frankrijk).) en Lacroix (Quebec / Canada), evenals de bisschoppen Azuaje Ayala (Maracaibo / Venezuela), MacKinlay (Sandhurst / Australië) en, voor de katholieke kerken van het Oosten, de maronitische bisschop Khairallah (Batrun / Libanon), evenals dominee Davedassan (Maleisië). Ook “pauselijk benoemd” zijn kardinaal Marengo (Ulan Bator), pater Giuseppe Bonfrate, professor aan de Gregoriana , een van de “Presidenti delegati”, en de enige vrouw Patricia Murray van het Algemeen Secretariaat van de Oversten, die tot de gemeenschap van de Loreto-zusters. Zij bepalen de tekst, die vervolgens intensief besproken moet worden.
Dus wat de synode morgen zal horen en zien, is door vele handen gegaan. Deze instantie zorgt ervoor dat er geen uitschieters zijn. Hoeveel hij kwaliteit garandeert, valt nog te bezien.
Synode met Söding – Dag 22 van 25 oktober 2023
Vandaag was een sleuteldag van de Synode.
Enerzijds is de ‘Brief aan het volk van God’ gepubliceerd. Twee dagen geleden zou hij bij acclamationem worden geadopteerd . Maar er waren bezwaren – minder tegen de stijl van de tekst dan tegen de procedure. Ook waren er suggesties over wat er in de brief zou moeten staan, vooral over de nieuwe samenstelling van de synode. Vanmiddag werd bij reguliere stemming versie 2.0 goedgekeurd. Het goedkeuringspercentage was overweldigend.
Je moet van de bloemrijke stijl van de brief houden. Maar er staat nu tenminste: “Voor het eerst werden op uitnodiging van paus Franciscus mannen en vrouwen op basis van hun doop uitgenodigd om aan dezelfde tafel te zitten en niet alleen deel te nemen aan de discussies, maar ook aan de stemmen van deze Bisschoppensynode. Samen hebben we in de onderlinge correspondentie van onze roepingen, charisma’s en bedieningen intensief geluisterd naar het Woord van God en de ervaringen van elkaar. kleine Revolutie lijkt vooral door vrouwen een gezicht te krijgen. Maar het gebeurde – en het wiel van de geschiedenis kan niet zo gemakkelijk worden teruggedraaid. Dat staat niet in de brief. Het verhaal wordt erin verteld, positieve ervaringen worden genoemd – programmatische onderwerpen ontbreken. Ze horen, zo wordt gezegd, thuis in de ‘samenvatting’. Vandaag werd ook een eerste versie hiervan verspreid, strikt vertrouwelijk. Ik volg de regels. Er beginnen gratis debatten – de spreektijd is beperkt tot 2 minuten. Groeten uit Frankfort. Er zullen kleine groepen volgen.
Aan de andere kant werd er eergisteren – zo berichtten de media – gemopperd over wie “wij” waren toen de synodevergadering sprak. Is het nu een bisschoppensynode, zoals in de statuten staat? Of wordt het iets anders door de benoeming van tachtig extra leden? De paus heeft het recht om uit te nodigen wie hij maar wil. In de Apostolische Constitutie over de hervorming van de Curie (en meer), Praedicate Evangel , wordt niet langer gesproken over “Bisschoppensynode” maar over “Synode”. Kardinaal Grech heeft, met de duidelijke steun van de paus, duidelijk gemaakt dat het gezag van de Bisschoppensynode niet in de laatste plaats zal worden beperkt door het feit dat 80 andere mensen deelnemen met een zetel en stemrecht.
Kardinaal Gerhard Ludwig Müller gaf niet alleen een eigenzinnig interview : “De agenda die in alles zichtbaar was (zegening van buitenechtelijke seksualiteit, voor en buiten het huwelijk, diaconaat en priesterwijding voor vrouwen, het wegwerken van de verschillen tussen priesters, bisschoppen en leken) was zichtbaar.” – wat hij duidelijk niet leuk vindt. Hij publiceerde zijn toespraak ook in de zaal , in strijd met het pauselijke regolamento . Stel je voor dat een ander synodelid dat zich uitsprak tegen de uitsluiting van de LGBTQ-gemeenschap dit had gedaan.
Dus: hoe synodaliteit concreet en duurzaam wordt, hoe deze wordt georganiseerd, hoe bisschoppen kunnen worden geïntegreerd in de beraadslagingen en beslissingen van het hele volk van God, wiens leiderschap hun ambt is: er zijn nieuwe antwoorden nodig op deze vragen, lokaal, regionaal, nationaal , continentaal, mondiaal. De timing voor de raadpleging van de “synthese” is veranderd. Er is meer werktijd en minder vrije tijd voor de synode. Tot en met zaterdag blijven we hard werken aan de ‘synthese’: in kleine groepjes, in de zaal, in de theologiekring. Dan zal er gestemd worden – en zal gekeken worden of de koers juist is uitgezet.
De paus sprak ‘s middags spontaan: De Kerk is het volk van God, heilig, hoewel zondig, trouw onderweg. Jezus nam geen enkel politiek plan uit die tijd over. Hij zet de tradities van Israël voort. Gods volk is onfeilbaar ‘in credendum’: hoe geloof werkt, mensen laten zien hoe ze leven. Het volk van God heeft een ziel. Het geloof wordt onder de mensen doorgegeven: vooral in vrouwentaal. De kerk is vrouwelijk. Het geestelijk machismo vernietigt de kerk. De kerk is geen reddingssupermarkt, de priesters zijn geen werknemers van een internationale onderneming. De kerkmensen moeten het klerikalisme verdragen – dus moet het overwonnen worden.
Luid applaus.
Synode met Söding – Dag 23
van 26 oktober 2023
Vandaag is een dag van intense reflectie. De eerste versie van het eindrapport is beschikbaar. Engels en Italiaans zijn de belangrijkste talen, terwijl er ook andere onofficiële vertalingen in omloop zijn. Ik ben benieuwd hoe lang ze onder de pet blijven.
Het synodeprogramma is gewijzigd. De kleine groepen komen de hele dag bij elkaar. U moet de 41 pagina’s van de sjabloon zeer zorgvuldig bestuderen. Vervolgens moeten ze concrete suggesties doen voor veranderingen: wat moet weggelaten worden, wat moet toegevoegd worden, wat moet anders geformuleerd worden? De modi moeten zo kort mogelijk zijn en beknopt worden gemotiveerd. Afleveren: vandaag om 19.30 uur. Morgen zijn we de hele dag aan het editen. Zaterdag vindt de stemming plaats.
Wie kan aanvragen indienen? Alle leden van de synode. Je moet haar naam zeggen; U moet precies opschrijven wat u veranderd wilt hebben en u moet ondertekenen.
Maar één ding is duidelijk: wat uit de kleine groepen komt, weegt zwaarder. Ze moeten de suggesties van hun leden bespreken en beslissen welke ze als hun eigen groep moeten overnemen. Er moet een meerderheid vóór zijn, minimaal 50% en één stem. De stemuitslag wordt gecommuniceerd zodat kan worden ingeschat hoe groot de consensus of afwijkende mening is. Het aantal toepassingen is niet beperkt. Mijn verwachting: er zullen veel aanmeldingen zijn – niet omdat de tekst slecht is, maar omdat veel mensen over het papier leunen en goede ideeën hebben.
Ook wordt de groep “experts” uitgenodigd om de gehele tekst nog eens punt voor punt door te nemen en ook suggesties voor verbeteringen te doen. We hebben het gistermiddag gelezen en later die avond nog eens. Vandaag kwamen we opnieuw bijeen in taalgroepen ter plaatse, van 9.00 uur tot 12.30 uur, en schreven onmiddellijk de belangrijkste punten op die onze aandacht trokken en stuurden ze naar Riccardo Battocchio , de speciale secretaris van de synode en voorzitter van de Italiaanse Theologische Vereniging. Hoe eerder de “schrijvers” geïnformeerd worden, hoe groter de kans dat zij met de nodige concentratie op de suggesties kunnen reageren.
Conditie is vereist op de synode. Het eerste deel zal in 2023 gereed zijn, het tweede volgt in 2024. Twee halve marathons op rij: dat kan niet zonder. Des te belangrijker is het om de tijd tussen de twee delen te organiseren: analyseer de eerste helft, laad uw batterijen op, bereid u voor op de tweede helft. Morgen bespreken wij met de synode hoe het verder moet.
Synode met Söding – Dag 24 van 27 oktober 2023
De eindstreep van de synode is in zicht. De kracht voor de eindsprint wordt verzameld. Vandaag is het schema weer gewijzigd. Ochtendgesprek over de vraag hoe de eerste fase kan worden overgebracht naar de lokale kerken en zodat de tweede helft, die in oktober 2024 van start gaat, goed kan worden voorbereid. Vanmiddag is de synode weer vrij, net als zaterdagochtend: de vele, vele modi voor de samenvatting (“Sintesi”) moeten onder hoge druk worden samengevat. Op zaterdagmiddag van 15.30 uur tot 19.30 uur is het volgende gepland: gebed, voorlezen van de samenvatting, aanvaarding, groeten (d.w.z. afscheidswoorden) van de presidenten en een toespraak (“discorso”) van de Heilige Vader.
Er is groot enthousiasme in de zaal om ideeën te verspreiden over hoe de synode haar Romeinse bubbel kan verlaten en in de plaatselijke kerken terecht kan komen. Ik denk bij mezelf: als er meer open communicatie was geweest, zou de taak niet zo moeilijk zijn geweest. Nu wordt er gesproken over korte versies en pastorale opleidingsconferenties, over vertalingen, over materiaal voor scholen en catechese, over bijeenkomsten van bisschoppenconferenties en, idealiter, over continentale synodes. Dit alles tijdens lopende werkzaamheden. Het zal niet gemakkelijk zijn, hoe wenselijk het ook is.
Morgen is het stemdag. Vandaag was er een test die werkte. De regels zijn duidelijk. De hele tekst wordt sectie voor sectie doorgenomen. In elk geval is een 2/3 meerderheid van de uitgebrachte stemmen vereist. Onthoudingen zijn niet toegestaan. Ja of nee, dat is de vraag: en dan maken de uitspraken over wat er gezamenlijk gezegd kan worden, waar onderwerpen uitgediept moeten worden en wat de volgende stappen kunnen zijn, deel uit van de afgesproken tekst of niet. Het zal heel spannend zijn.
Gisteren heeft de Amerikaanse linkshandige The Pillar de regels overtreden. Hij was al vroeg in de synodewolk terechtgekomen, hoewel hij geen toestemming had de teksten te lezen. Nu heeft hij uitvoerig uit de ontwerpresolutie geciteerd, kennelijk om het gevoel te wekken dat deze te ‘liberaal’ is. We zullen zien wat de manoeuvre doet. De krant kent de volledige tekst. Ze kan eruit citeren en er vergelijkingen mee maken zoveel ze wil. Als alle anderen de regel volgen, bepaalt ‘The Pillar’ de agenda. Dit is een hoge prijs die moet worden betaald voor het defensieve communicatiebeleid van de synode, dat wordt gecontroleerd door het Dicasterie voor Communicatie.
Vanavond is er opnieuw een gebed voor vrede in de Sint-Pietersbasiliek – als onderdeel van de vastendag uitgeroepen door de Heilige Stoel. Ik ben benieuwd welke onderwerpen aan bod zullen komen en welke toon er zal worden aangeslagen. Tot nu toe is er niet veel informatie over de Hamas-aanval, de verdediging van Israël en de dreiging van escalatie van het geweld in het Heilige Land. Ook niet voor andere oorlogen. Hoe de Heilige Stoel reageert op de agressieoorlog tegen Oekraïne wordt door het publiek bekritiseerd. Het gebed vandaag is een gebed en geen demonstratie. Maar velen wachten op duidelijke woorden.
De delegatie uit Duitsland gaat vervolgens naar Sant’Egidio , de wereldberoemde lekenbeweging voor vrede. De Duitse afdeling is vertegenwoordigd in de ZdK. Het gaat om een uitwisseling. Het is ook een klein teken dat de synode niet om zichzelf draait, maar zich inzet voor een vernieuwing van de kerk zodat de “God van de vrede” (Rm 15:33) meer mensen vindt om de vrede te verspreiden.
Morgen komt de blog waarschijnlijk te laat. Ik wil het pas schrijven als alle stemmen zijn uitgebracht.
Zondag wordt dit onderdeel van de synode afgesloten met een eucharistieviering in de Sint-Pietersbasiliek.
Synode met Söding – Dag 25
van 28 oktober 2023
Na een vrije dag gisteren was het vandaag stemdag. Vanaf 11.00 uur konden alle leden de tekst ophalen bij de informatiebalie in de Synodezaal, waarover in de middag werd gestemd. Er zijn meer dan 1000 wijzigingsvoorstellen ontvangen. Een nieuw attribuut hier, een andere term daar. Eén zin eruit, één zin erin. Een gedachte die op deze manier wordt uitgedrukt, een gedachte die op deze manier wordt uitgedrukt. De stijl bleef, evenals de gedachtegang. Maar het was belangrijk dat alle kleine groepjes het sjabloon nog eens intensief hadden bestudeerd en dat alle leden opnieuw waren bevraagd. Niet iedereen maakte van deze mogelijkheid gebruik, maar velen wel.
De eerste blik na 11.00 uur: is er rekening gehouden met mijn suggesties en onze manieren om de tekst te wijzigen? De tweede blik: hebben anderen veranderingen laten schrijven die de tekst sterker of zwakker maken?
Mijn algemene indruk: De ontvangen suggesties zijn net zo eerlijk en divers als die in de zaal zijn besproken. Een wereldkerk is bijeengekomen voor een synode. Het was bekend dat er in de kerk verschillende opvattingen bestaan over LHBTQ, de wijding van vrouwen en de democratie en dat kwam ook duidelijk naar voren in de synode. Maar de verschillen weerhouden je er niet van om bij elkaar te blijven en verder te gaan. En iedereen die internationale conferenties kent, weet dat je met overdrijven niet veel bereikt; in plaats daarvan heb je vaak zachtere formuleringen nodig – die dan stof opleveren voor controversiële interpretaties. Eén ding is al duidelijk: sommigen zullen klagen over luie compromissen, anderen zullen boos zijn over ketterse ideeën midden in het Vaticaan. Oude rotten wrijven zich verbaasd in de ogen als ze zien hoe openlijk onderwerpen die lange tijd taboe waren, plotseling ter sprake komen. Anderen schudden hun hoofd over wat nog steeds geen vanzelfsprekendheid is in de katholieke kerk. De opstellers hebben goed werk geleverd. Nu is het tijd voor de bijeenkomst.
De bijeenkomst begint om 15.30 uur. De volledige tekst, 40 pagina’s, wordt in het Italiaans voorgelezen door verschillende leden, steeds afwisselend door een vrouw en een man. Er zijn 20 secties. Het ontwerp wordt paragraaf voor paragraaf gestemd. Elektronisch. Iedereen heeft een 2/3 meerderheid van de stemgerechtigde leden nodig. Er zijn ruim 273 stemmen nodig. Een paragraaf die dit quorum niet bereikt, wordt weggegooid. Dat alleen al duurt ruim drie uur.
Het stemmen duurt even. Dan wordt duidelijk: het was het waard, eindresultaat: 336 ja-stemmen en slechts 10 nee-stemmen. Er is nauwelijks een paragraaf met minder dan 300 stemmen vóór. Meestal rond de 340. Tegen structuren van seksueel geweld, tegen de uitsluiting van gelovigen vanwege hun seksuele geaardheid, voor het versterken van de vrouwenrechten, voor lekenparticipatie, voor transparantie en verantwoording. Ja, alles had nog duidelijker, scherper en zelfkritischer kunnen worden gezegd. Ik zeg nog steeds: een doorbraak. Nu moet de weg worden voortgezet.
Synode met Söding – Dag 26 van 29 oktober 2023
Laatste dag van de synode. Nog een stralende, zonnige dag. Maar deze keer is de mis in de Sint-Pietersbasiliek. Ingang van alle leden van de synode, zoals aan het begin. Opnieuw prachtig in de gebruikelijke hiërarchische volgorde, alsof iedereen zou moeten begrijpen dat een revolutie in de katholieke kerk niet zo snel zal plaatsvinden. Eerst de leken, dan de diakenen, dan de priesters, ten slotte de lange rij bisschoppen, met aan het einde de kardinalen.
In zijn preek legt de paus het evangelie van zondag uit: het dubbele gebod om God lief te hebben en de naaste lief te hebben. Zijn punt: De kerk staat gestuurd door deze wet aan de kant van de armen, de gewonden, de migranten – de mensen in én buten de kerk.
De synode is een stap in de richting van het openstellen van de kerk. Dat is haar missie. Kan de synode dit teweeg brengen? Ik zou onderscheid maken: tussen het proces en de tekst. Het proces is belangrijker dan de tekst. De Katholieke Kerk is een wereldorganisatie die kan spreken en handelen. Waardoor? Eerder zou ik gezegd hebben: via Rome en de paus, via het episcopaat en het Tweede Vaticaans Concilie. Vandaag zeg ik: ook via het synodale proces. Het episcopaat verkeert in een crisis. Alle mensen van de kerk moeten erbij betrokken worden. Synodes zijn de juiste fora, hoe ze ook heten: pastorale en diocesane raden, ook op lokaal. En de universele kerk heeft ook zoiets nodig.
En de tekst die gisteren met overweldigende meerderheid is aangenomen? Een inventarisatie van wat er in de ogen van velen in de hele katholieke kerk omgaat: veel onrust, veel onzekerheid, veel ontoereikendheid, maar ook veel vertrouwen in God dat er een goede toekomst is, veel van ontwaken dat op zoek is naar nieuwe vormen, veel energie, die beter gebruikt moet worden. Hoe dit werkt is nog niet duidelijk. Er zijn heel veel ideeën. Niet altijd met lef. Maar met impulsen die kunnen helpen.
Nu draait het allemaal om de basis. Dus de gemeenschappen, de bisdommen, de bisschoppenconferentie, ook het Centraal Comité van Duitse katholieken (ZdK): controleerde eigen processen, blijf kritisch, wees constructief, en dan moet de synode van 2024 zoveel mogelijk doen. Op weg daarnaar toe, de komende tijd ook op lokaal niveau.
Vandaag gaan we weer naar huis. Goed op deze manier.
Dit is de laatste sms van 2023. Hartelijk dank aan Elsa Fiebig voor de fijne samenwerking.
In het begin was er een podcast. Aan het einde zal er ook één zijn. Deze komt vrijdag uit.