‘Westerse katholieken begrijpen Oost-Europa niet’
INTERVIEW door Hendro Munsterman in het Nederlands Dagblad
Het was voor velen een van de verrassingen van de rooms-katholieke wereldsynode: in Oost-Europa wordt over kerkelijke zaken heel anders gedacht dan in het Westen. Het katholieke ijzeren gordijn is nog niet gevallen, stelt hoogleraar Klara Antonia Csiszar vast. ‘De synode komt voor West-Europa te laat, maar voor Oost-Europa eigenlijk te vroeg.’
ROME
Er zijn grote verschillen tussen Europese katholieken en hoe zij denken over de kerk en haar rol in de samenleving. Dat hangt volgens Klara Antonia Csiszar voor een belangrijk deel af van de vraag of zij in West- of in Oost-Europa zijn opgegroeid.
West-Europese landen als Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk en België gelden als de liberale voorhoede van de wereldwijde Rooms-Katholieke Kerk. Daar klinken de luidste oproepen voor verandering, zowel als het gaat over het delen van macht met leken als over onderwerpen rond seks en sekse (zoals de mogelijkheid van een zegening van homostellen, een tweede huwelijk voor gescheidenen en diaken- en priesterwijding van vrouwen). Maar Oost-Europese katholieken kijken heel anders naar deze zaken, stelt Csiszar vast.
Westerse landen hebben ‘veertig jaar voorsprong in het omgaan met democratie’ op de voormalige communistische landen in Oost-Europa, vertelt de pastoraaltheologe, op een steenworp van het Vaticaan. Daar heeft zij de hele maand oktober als expert deelgenomen aan de bisschoppensynode waarmee de Rooms-Katholieke Kerk probeert nieuwe wegen te openen, onder meer door leken meer medeverantwoordelijkheid voor de kerk te laten dragen.
Csiszar spreekt over ‘oude en nieuwe democratieën’. ‘Landen in het Oosten hebben pas vanaf de jaren-1990 kunnen leren met democratische processen om te gaan. Dat betekent ook het een en ander voor de kerk. In het Westen is die democratie – zeker vanaf de jaren-1970 – bovendien gepaard gegaan met een hoge mate van welvaart. Dat heeft ook geholpen met het uitbouwen van een democratisch bewustzijn.’
kerk van martelaren
‘Terwijl in het vrije Westen het democratisch bewustzijn rijpte en de welvaart toenam, was er in Oost-Europa sprake van een kerk van martelaren. Het was voor de kerk niet mogelijk maatschappelijk actief te zijn. De communistische machthebbers waren heel slim: zij begrepen dat de kerk vanzelf haar relevantie zou verliezen als ze uit het openbare leven werd gebannen. Zo verdween de kerk uit de ziekenzorg, uit het onderwijs, uit de cultuur en de media. Het betekende ook dat eigenlijk alleen de priesters actief waren in de kerk. Voor leken was dat veel te gevaarlijk. Zij konden hun werk kwijtraken of zelfs in de gevangenis belanden.’
Midden in die communistische periode vond het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) plaats. De Rooms-Katholieke Kerk voerde grote vernieuwingen door, onder meer als het gaat over de liturgie en de oecumene, maar ook in een positieve herwaardering van leken. Is het concilie aan Oost-Europa voorbijgegaan?
lees het volledige interview in het Nederlands Dagblad
beeld: https:www.katholisch.at