Wat is de grootste bedreiging voor de rooms-katholieke kerk vandaag – een schisma, of de machtstoename van fundamentalistische geestelijken?
De theoloog en priester José María Castillo, denkt dat dit het laatste het geval is. De 90-jarige Spanjaard was een van de meest invloedrijke theologen in Latijns-Amerika en elders tijdens de eerste jaren na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-65). Zijn boeken, gepubliceerd in de tientallen, waren verplichte lectuur in veel Spaanstalige seminaries en universiteiten onmiddellijk na het Concilie. Maar daar kwam al spoedig een eind aan.
Niet lang na zijn verkiezing in 1978 zette John Paul II de rem op verdere kerkelijke hervormingen (die theologen zoals Castillo bepleitten) en begon hij een restauratieproject van het zorgvuldig beperken van de interpretatie en toepassing van de documenten van Vaticanum II. De manier waarop de Poolse paus dit deed, was door het benoemen van volgzame en leerstellig conservatieve (en fantasieloze) bisschoppen. Op hun beurt begonnen zij, met de steun van de Congregatie van de Geloofsleer van het Vaticaan, theologen als Castillo het zwijgen op te leggen en te marginaliseren.
Terugkeer van de vroege postvaticaan II-theologen
Deze de mond gesnoerde theologen hebben nieuw kerkelijke leven gevonden sinds Jorge Mario Bergoglio SJ in 2013 tot bisschop van Rome werd gekozen. De man die we nu Paus Franciscus noemen, heeft zelfs zonder formele rehabilitatie hen weer de ruimte gegeven tot bijdragen aan de discussies, debatten en onderscheidingsprocessen in de kerk. Het is ronduit verbazingwekkend hoezeer de sfeer in de kerk in dit opzicht in slechts zeven jaar is veranderd.
Aartsbisschop Piero Marini, de oude Vaticaanse functionaris die zich het meest inzette voor liturgische hervormingen van het Concilie, zei vlak na de verkiezing van Franciscus dat we ‘de lucht van een moeras hadden ingeademd’. Helaas is de Argentijnse paus, die zelfs buiten de kerkelijke kringen bekend staat als een van ‘s werelds meest uitgesproken verdedigers van het milieu, tot nu toe niet in staat gebleken de oude, verstikkende sfeer binnen het gecentraliseerde katholicisme volledig op te ruimen. Er zijn invloedrijke priesters, bisschoppen en kardinalen in Rome en in het buitenland die er alles aan doen om te voorkomen dat de 83-jarige paus veranderingen aanbrengt die hun clericalistische voorrechten kunnen bedreigen.
De clericalisten slaan terug
En een van de duistere methoden die ze gebruiken om de paus voor de voeten te lopen is om voortdurend het spook van een kerkelijk schisma op te roepen. Sommige commentatoren geloven dat dit op zijn minst een factor was in het besluit van de paus om in zijn recente Querida Amazonia de kwestie van getrouwde priesters en vrouwelijke diakens niet aan de orde te stellen.
“In het Vaticaan wegen de ideeën en belangen van conservatieve kardinalen, bisschoppen en monseigneurs veel zwaarder dan de behoeften van de honderdduizenden achtergestelde katholieken in het Amazonegebied,” heeft José María Castillo opgemerkt.
In een artikel van 17 februari op de website site Religión Digital , zei hij dat de dreiging van de voortdurende, eenzijdige invloed van dergelijke geestelijken veel ernstiger is dan welke denkbaar schisma ook. En de reden is simpel. De clericalisten, slechts een minuscuul deel van de 1,2 miljard leden tellende kerk, schenden de rechten van de katholieke gelovigen ernstig.
Castillo citeerde nr. 37 van Lumen Centium , de dogmatische grondwet over de Kerk. ‘De leken hebben het recht, net als alle christenen, om in overvloed van hun geestelijke herders de geestelijke goederen van de kerk te ontvangen, in het bijzonder de hulp van het woord van God en de sacramenten’, zegt de tekst van Vaticanum II.
De verplichting tot pastorale zorg voor het Gods Volk
Bij elk recht is er ook sprake van een verplichting. In dit geval is het de plicht en verantwoordelijkheid van de geestelijke leiders van de kerk (in de eerste plaats haar bisschoppen) om de katholieke gelovigen toegang te geven tot de sacramenten. Maar de bisschoppen doen dat niet in de Amazone. Ze doen het ook niet op veel andere plaatsen in de wereld waar er onvoldoende priesters zijn om voor te gaan in de eucharistie. “Het is een dringende verplichting van de kerkelijke autoriteit om adequaat te reageren op dit recht van de gelovigen”, schreef Castillo.”Het is een plicht waarop de paus moet reageren, ondanks de argumenten en belangen van de fundamentalistische en conservatieve geestelijkheid”, ging hij verder.”In de kerk van de vroege eeuwen had elke gemeenschap het erkende recht om haar ambtsdragers te kiezen. En zelfs het recht om ze te verwijderen wanneer hun handel en wandel niet in overeenstemming was met hun ambtsopdracht,” merkte hij op.
Als voorbeeld haalt hij documenten aan van een Spaanse Synode uit de 3e eeuw, waarin Rome dit recht zelfs bevestigt. En dus ging de Kerk als gemeenschap boven de Kerk als instituut van de clerici.
Prioriteiten ondersteboven
Maar vandaag, zei hij, is de situatie volledig omgekeerd. “Bij wat wordt opgelegd in de Kerk gaat de leiding vooral uit van wat belangrijk is en goed van pas komt voor de clerici, zelfs wanneer dat leidt tot in de steek laten van honderdduizenden katholieken in hun religieuze en evangelische rechten.” schreef hij.
‘Het is uiterst belangrijk om heel duidelijk te onderstrepen dat deze situatie alleen zal worden opgelost als er twee, steeds dringender beslissingen worden genomen en in praktijk worden gebracht: 1.) de priesterwijding van gehuwde mannen 2.) gelijke rechten voor mannen en vrouwen in de kerk hij zei.
De bisschoppen moeten niet wachten tot de paus dit doet. Ze mogen ook niet verwachten dat hij dat doet, althans niet alleen. Ze kunnen nu actie ondernemen en hun verantwoordelijkheid nemen om hun mensen toegang te geven tot de sacramenten, vooral de eucharistie.
De eerste stap is daartoe is formeel een verzoekschrift indienen bij de paus om de wijding van getrouwde mannen toe te staan.
Voorwaarts langs de juridische weg.
De bisschoppen van de AmazoneSynode stelden dit voor, maar – technisch gezien – gebruikten ze de canonieke taal waarop mensen als kardinaal Baldisseri graag haarkloverijen loslaten.
In feite is er een canonieke weg die een bisschop of conferentie van bisschoppen (of misschien een synode-vergadering) kan volgen om de wijding van getrouwde mannen te vragen. Het wetboek van Canon voorziet in deze mogelijkheid.
Hoewel er staat dat ,,een man die een echtgenote heeft verhinderd is een wijding te ontvangen, tenzij hij wettig bestemd is voor het permanent diaconaat” (Can. 1042, nr. 1), zegt het ook – heel specifiek – dat de Heilige Stoel van deze belemmering kan afzien (vgl. Can. 1047 § 2, nr. 3).
We zeggen vaak dat het gemakkelijker is om te krijgen wat je wilt als je het vriendelijk vraagt. In de katholieke kerk – ja, ook onder het pontificaat van paus Franciscus – is het nog beter als je volgens de regels van het kerkelijk wetboek vraagt.
bron: La Croix Inernational – Robert Mickens
vertaling en bewerking: redactie www.deroerom.nl