– De bisschoppelijke censor van de Raad voor Liturgie heeft onlangs bepaald dat een aantal kerkliederen niet meer gezongen mag worden in de rooms-katholieke liturgie. De tekst van een groot deel van deze liederen is van Huub Oosterhuis, zoals Uit vuur en ijzer, zuur en zout en Zomaar een dak boven wat hoofden, Licht dat ons aanstoot. Censo Mennen ontkent dat de maatregelen specifiek tegen Oosterhuis zijn gericht. Het gaat volgens hem om de duidelijke katholiciteit van de liederen die tijdens de eucharistieviering moeten worden gezongen.

Imprimatur
De Nederlandse bisschoppenconferentie heeft aan Gooi & Sticht en Werkgroep voor Liturgie Heeswijk gevraagd liturgisch materiaal voor te leggen ter beoordeling. Deze uitgeverijen hebben een censor toegewezen gekregen die namens de bisschop van het diocees waarin de betreffende uitgeverij is gevestigd, de liturgische uitgave beoordeelt en de bisschop adviseert inzake het toekennen van een zogenoemd imprimatur (letterlijk: ‘dit mag gedrukt worden’).

Zonder aanzien des persoons
De censor is pastoor Cor Mennen. Hij heeft 150 liederen onderzocht. Zeventien gezangen heeft hij in overleg met de Nationale Raad voor Liturgie aangemerkt als niet geschikt voor de katholieke eredienst. Het kerkelijk recht schrijft voor dat een censor daarvoor heldere argumenten moet aandragen en dat hij bovendien zonder aanzien des persoons handelt (Codex, canon 830 § 2). Over een dertigtal liederen voert Werkgroep voor Liturgie Heeswijk nog overleg.

Te banaal
In de argumentatie van censor Mennen draagt hij onder meer aan dat een lied theologisch niet klopt, niet conform de aard van de liturgie is, niet over God gaat, of gewoonweg te banaal is. Dat laatste is volgens de censor het geval bij Wij gaan de weg van oude woorden. “Dit lied is te banaal om in de rk-liturgie gebruikt te kunnen worden. De gemeenschap bespreekt zichzelf; het lied mist in grote mate christelijke geloofsinhoud.”

Chemicaliënlied
Opmerkelijk is het commentaar bij het Oosterhuislied (op een Poolse volksmelodie) Uit vuur en ijzer, zuur en zout. “Dit in de volksmond genoemde ‘chemicaliënlied’ heeft merkwaardige beelden en gaat alleen over de mens; God wordt zelfs niet genoemd. Niet geschikt voor katholieke liturgie. Louter horizontalistisch”, schrijft de censor in zijn rapportage.

Gourmet
Over het gezang Waar liefde mensen samenvoegt schrijft Mennen: “Is dit een welkomstlied voor een gourmet met een goed glas wijn? Geen liturgisch gezang en eucharistisch uiterst vlak: strofe 2: de tafel is gastvrij gedekt.”

Verschillen van inzicht
Pater norbertijn Joost Jansen, voorzitter van de Werkgroep voor Liturgie Heeswijk, vindt het een goede zaak dat er toezicht is op de samenstelling van de liturgieboekjes. “Dat daagt ons uit”, zegt pater Jansen vanavond in Katholiek Nederland Radio. Maar hij geeft ook aan dat er nogal wat verschillen van inzicht zijn tussen de censor en de Werkgroep. Zo betreurt hij het dat de acclamatie U komt de lof toe na de evangelielezing ook niet meer mag. De reden is dat de acclamatie geen vertaling is van Deo gratias, de Latijnse tekst uit het Missaal van Paulus VI.

Lex orandi lex credendi
Pastoor Mennen vindt het kerkelijk toezicht op de liturgie wezenlijk vanwege het oude adagium Lex orandi, lex credendi. De Kerk schrijft voor, zegt de bisschoppelijke censor in Katholiek Nederland Radio, dat liturgische gezangen in eerste instantie Bijbelteksten zijn. Vrije composities moeten theologisch juist zijn, ondubbelzinnig en liturgisch bruikbaar. “Ze mogen wel poëtisch zijn, liefst wel.” De poëtische beelden moeten door de gelovigen echter wel worden begrepen, zegt Mennen.

Oosterhuis
Dat een aantal afgekeurde liederen door Huub Oosterhuis is geschreven, is niet de reden van afkeuring, zegt Mennen in Katholiek Nederland Radio. “We hebben niemand uitgesloten om persoonlijke redenen. We kijken gewoon naar de teksten. Er zijn genoeg liederen van Oosterhuis die gewoon goedgekeurd zijn. Het is opvallend dat zijn latere teksten over het algemeen vager worden. Dan zeg je – en dan gaat het alleen over de inhoud – dat vinden we niet goed. Maar er zijn ook hele mooi teksten uit de begintijd. Het is dus niet zo, zoals sommigen zeggen, omdat het Oosterhuis is. Dat zou ook een reden kunnen zijn, maar die wordt niet gehanteerd bij ons.”

Eerste Lijst van afgekeurde liederen:
1. Adem van God, acclamatie bij de voorbede (van Hemelvaart t/m Pinksteren)
2. Bidden wij met geloof, litaniegezang
3. Bidden wij tot de levende God, litaniegezang
4. De eeuwen doorgegeven (Marialied)
5. Er is een droom
6. Gegroet jij die hier komt om licht
7. Gij die de dood bedwingt, acclamatie bij de voorbede
8. Gij zijt mijn God, Gij zijt mijn vrede
9. God, onze Vader, litaniegezang
10. Komen ooit voeten gevleugeld (vredeslied)
11. Uit vuur en ijzer, zuur en zout
12. Waar liefde mensen samenvoegt
13. Wij danken U voor uw gegeven woord
14. Wij gaan de weg van oude woorden
15. Wonen overal, nergens thuis
16. Zevenmaal om de aarde te gaan
17. Zomaar een dak boven wat hoofden
18. Licht dat ons aanstoot