Pasen

De graankorrel en Aad de Haas
door: Ruud Bartlema

 

Als de graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft zij op zichzelf, maar als zij sterft brengt zij veel vruchten voort. ‘Ik ervaar’, zegt Ruud Bartlema ‘deze uitspraak uit het evangelie van Johannes als één van de mooiste beelden uit het Christendom over opstanding, onsterfelijkheid en de verrijzenis van ons li­chaam:

 

Het beeld van de graankorrel is van een ongelooflijke kracht en van een onuitroei­bare hoop vervuld, omdat we dit beeld herkennen in wat elk voorjaar om ons heen gebeurt: uit de weerbarstigheid van schijnbaar dode grond en levenloze tak­ken springt nieuw leven tevoorschijn.
Het betekent dat je je angst voor de dood voor verlies mag inruilen voor de hoop die in het leven, ook in de neergang er­van, schuil gaat. Je mag je aan de waar­heid, die in deze gelijkenis verborgen zit, overgeven: je kunt je aan het leven toever­trouwen, omdat alles wat ons overkomt, fysiek en geestelijk, lijden en dood, zaad van de toekomst is. Alles wat je te leven krijgt zal mogelijkheid tot meer leven blij­ken. Ja, zelfs begin van eeuwig leven.

 

 

De kracht van hoop

Ik weet niet hoe een mens op deze ge­dachte komt. Maar ik weet wel dat die ge­dachte bestaat en werkt. Als in geen ander heeft deze gedachte in Jezus handen en voeten gekregen. In een kolossale toewen­-
ding naar het leven, in een ontvankelijk­heid voor wat anderen overkwam en in een enorme betrokkenheid op mensen, op hun leven. Voor ontelbaren in zijn voet­spoor – na zijn dood – is dat zaad opgeko­men in een voortgaande geschiedenis van hoop. En in die geschiedenis van hoop heeft deze gedachte aan de graankorrel een weg gebaand door afgronden van pijn en vernedering en hebben mensen, met de dood voor ogen, hun vertrouwen en hun levensmoed zien groeien. Dit is wat het
evangelie de kracht van Pasen, Opstaan, Opstanding noemt.

 

Aad de Haas

Het woord over de graan­korrel heeft voor mij persoonlijk een zeer aan­sprekende verbeelding gekregen in de kruis­weg die schilder Aad de Haas in de jaren vlak na de tweede Wereldoorlog maakte voor de Cuniber­tuskerk in het Zuid-Lim­burgse Wahlwiller. Waar De Haas gewoonlijk in expressionistische stijl werkte, met een forse penseelstreek, gebruikte hij voor de zestien sta­ties van zijn kruisweg een ijle stippeltechniek. Daardoor ontstond eenKruiswegstaties van Aad de Haas in de kerk van Wahlwiller ongelofelijk transpa­rante schildering en kregen de afgebeelde Christusfiguur is gewikkeld heeft in zijn mensfiguren iets sprookjesachtigs. Helaas wekte de verbeelding van De Haas bij de kerkelijke overheid van die dagen niet de devotie die de kunstenaar erin gelegd had  en werd het werk veroordeeld. Het moest uit de kerk verwijderd worden.

 

 

Doorheen de dood

Diep gegriefd deed Aad de Haas dat zelf.
Op de Goede Vrijdag 1949 droeg hij de­monstratief de zestien staties één voor één de kerk uit. Ondertussen is de kruisweg in 1980 weer teruggeplaatst in de Cuni­bertuskerk van Wahlwiller, al heeft De Haas deze rehabilitatie niet persoonlijk meer meegemaakt. Er valt over de zestien staties – twee meer dan de gebruikelijke veertien – veel te vertellen, maar waar het mij hier speciaal om gaat is de vijftiende statie, de graflegging van Jezus. Onmis­kenbaar associeert Aad de Haas zijn ver­beelding daarvan met de gelijkenis van de graankorrel. De lijkwade waarin de Christusfiguur is gewikkeld heeft in zijn schilderij helemaal de structuur gekregen van een graankorrel die in de aarde wordt gelege van een graankorrel, die in de aarde wordt gelegd. Maar als kunstenaar wilde hij ook het proces van vruchtdragen laten zien emn daarom moest op de graflegging nog een statie volgen: die van de opstanding. Deze laatste statie laat zien hoe de graankorrel door de dood heen leven schenkt. Een prachtige, transparante schildering die je het mysterie van Pasen op indringende wijze doet ondergaan.

 

 

 

de opstanding, werk van de auteur van dit artikel.

 

Ruud Bartlema (1944) is als beeldend kunste­naar en leraar joodse mystiek werkzaam in Soest. Voor zijn schilderkunst vormen poëzie en literatuur een belangrijke bron van inspiratie.
www.ruudbartlema.nl