door Frans Wijnands
Ruim een halve eeuw maakte de Democrazia Cristiana (DC), in Italië de politieke dienst uit. In een tijd – tot lang na het einde van de Tweede Wereldoorlog – dat het politieke landschap in Italië nog overzichtelijk was. Je had katholieken en je had communisten: Don Camillo en Peppone. Dat veel communisten ook katholiek waren – althans gedoopt – maakte voor hun politieke voorkeur geen verschil.
Van beide grote partijen is niets anders over dan twee handenvol onbeduidende splinterpartijtjes. Niet alleen links-Italië, maar ook het katholieke politieke front is sinds jaar en dag zwaar verdeeld.
De teloorgang van de DC was te wijten aan een reeks van factoren. De partij stortte niet van de ene dag op de andere in elkaar, maar verloor gaandeweg aan invloed, ook al bij gebrek aan sterke leiders, zoals Fanfani, Moro en Andreotti indertijd. Een omvangrijk corruptieschandaal deed de partij tenslotte definitief de das om.
Het Vaticaan hoopt op, werkt aan en bidt voor de wedergeboorte van een sterke, toonaangevende christen-democratische partij die in Italië weer (mee) de dienst kan gaan uitmaken.
In geen enkel land ter wereld bemoeit de rooms-katholieke kerk zich zo nadrukkelijk met de binnenlandse politiek als in Italië. Dat gebeurt grotendeels achter de schermen, soms ook openlijk. Zoals begin deze week, toen een groot aantal toonaangevende katholieke politici en vertegenwoordigers van de belangrijkste katholieke sociaal-maatschappelijke organisaties bijeen kwamen om te praten over ‘het tijdperk na Berlusconi’. Want die, nog regerende, minister-president heeft aangekondigd in 2013 geen kandidaat meer te zullen zijn. Dat opent perspectief voor hernieuwde invloed van een eensgezinde christen-democratische politiek.
Het initatief voor dit verkenningsoverleg kwam indirect van het Vaticaan maar werd gelanceerd door een katholieke cultureel-educatieve organisatie, de Fondazione Toniolo. De directeur daarvan, mgr. Mario Toso, riep de deelnemers aan het topberaad bijeen in een parochiezaal van de kerk van het Heilig Hart van Jezus, een kerk van de Salesianen, vlakbij het Stazione Termini in Rome.
De Vaticaanse staatssecretaris – zeg maar de tweede man van het Vaticaan – , kardinaal Tarcisio Bertone zou niet alleen zijn zegen aan het beraad hebben gegeven, maar ook aan de totstandkoming ervan actief hebben meegewerkt.
Dat stoort dan weer een aantal Italiaanse bisschoppen die vinden dat de kerk zich niet zo rechtstreeks met de politiek moet bemoeien. En dat de kerk onafhankelijke politici niet onder druk mag zetten, zelfs niet als ze katholiek zijn.
Maar katholieke Italiaanse politici zijn er – anders dan de doorsnee katholieke Nederlandse parlementariërs – aan gewend om bij belangrijke stemmingen in het Parlement éérst naar het kerkelijke standpunt te kijken en te luisteren, en dan pas hun eigen geweten te raadplegen. Anders gezegd: het Vaticaan heeft er nog stevig de wind onder en zet katholieke politici bij herhaling en openlijk onder druk om (uitsluitend) het standpunt van de kerk te respecteren. En dan gaat het natuurlijk om zeer omstreden wetsvoorstellen bv. inzake abortus en euthanasie.
Premier Silvio Berlusconi die privé een allesbehalve braaf (christelijk) leven leidt, is tot nu toe voor het Vaticaan een soort van politieke bondgenoot tegen wil en dank. Want hij voorkomt met zijn parlementaire meerderheid dat er ingrijpende wetten op medisch-ethisch vlak worden ingevoerd.
Sterker: Berlusconi claimt de logische electorale erfgenaam van de vroegere DC te zijn. Maar daar denken de katholieke splintergroeperingen en het Vaticaan héél anders over. Net als het gros van de traditioneel katholieke vrouwen – en die vormen een niet onbelangkrijke kiezersgroep – die het privé-gedrag van Berlusconi verwerpen.
Vandaar het streven in kerkelijke en katholiek-politieke kringen de handen ineen te slaan om eindelijk weer een stemhebbende christen-democratische partij op te richten.
franswijnands@telenet.be