‘Celibaat is een serieuze discussie waard’
- door Frans Wijnands
Verrassend
Het verplichte celibaat is geen dogma van de rooms-katholieke kerk, maar een kerkelijke traditie. Om die reden valt er over te discussiëren’. Nog niet eens officieel in functie – dat zal pas over een maand zijn – komt de nieuw benoemde Vaticaanse staatssecretaris, mgr. Pietro Parolin, met een even opzienbarende, als verrassende uitspraak. In een interview met de Venezolaanse krant ‘El Universal’ stelt de nieuwe tweede man in het Vaticaan het celibaat ter discussie; althans hij oppert de mogelijkheid daartoe. Want het is tenslotte paus Franciscus die daarover moet beslissen. Onder zijn voorgangers, Johannes Paulus II en Benedictus XVI, zou zo’n uitspraak van de hoogste Curie-prelaat ondenkbaar zijn geweest.
Het blijft nog onduidelijk of mgr. Parolin, die nog steeds als nuntius in Caracas (Venezuela) zit, zijn uitspraak tevoren met paus Franciscus heeft afgestemd. Als dat zo is, dan is dat een ongekende opening in de al eeuwen slepende discussie over het verplichte celibaat. En als er vooraf géén overleg is geweest dan geeft de nieuwe staatssecretaris blijk van een ongekende onverschrokkenheid. Want behoudende, conservatieve krachten binnen de Romeinse Curie zullen hem die uitspraak allesbehalve in dank afnemen en navenant gaan reageren.
Geen dogma
Toch vertelt mgr. Parolin geen schokkend nieuws: het celibaat is inderdaad geen dogma. Het werd pas in de 12e eeuw ingesteld. Als een kerkelijk (pauselijk) voorschrift, louter gebaseerd op de vroegchristelijke (roomse) traditie. De nieuwe staatssecretaris verdedigt die traditie weliswaar, ‘maar het moet mogelijk zijn om – in het licht van de hedendaagse tijd – thema’s die géén strikte geloofsartikelen of dogma’s zijn, uit te diepen, te bediscussiëren en eventueel wijzigingen aan te brengen’. Hij noemt het een grote uitdaging voor de paus, ‘omdat hij de eenheid binnen de kerk moet bewaren. Zijn uitspraken mogen nooit tot interne verdeeldheid leiden’.
Ook anderen
De Belgische aartsbisschop André-Joseph Léonard haakte gisteren al in op de uitlatingen van mgr. Parolin. ‘De aartsbisschop staat niet weigerachtig tegenover een discussie over een aanpassing van het celibaat’, liet zijn woordvoerder weten. Opmerkelijk, want Léonard stond tot nu toe niet bepaald bekend als een uitgesproken voorstander van wijziging, laat staan afschaffing van het verplichte celibaat. Hij brengt dan ook meteen nuances aan: het gaat er niet om dat priesters kunnen trouwen, maar dat gehuwde mannen priester kunnen worden. En het beangstigend toenemende priestertekort kan volgens mgr. Léonard nooit een reden zijn om het celibaat te wijzigen. Dat het celibaat niet langer verplicht moet zijn, maar een vrije keuze zou moeten kunnen worden, hebben sommige bisschoppen en kardinalen in het verleden al eens bepleit. De pas overleden oud-aartsbisschop van Milaan bijvoorbeeld, kardinaal Martini. In ons eigen land was de vorige bisschop van Breda, mgr. Tiny Muskens, een openlijk voorstander van versoepelde celibaats-voorschriften.
Vaticaanse lente
Het is natuurlijk onrealistisch om plots van een ‘Vaticaanse Lente’ te gaan spreken. Maar dat er sinds het aantreden van paus Franciscus véél veranderd is, dat is duidelijk. En veelzeggend. De paus zelf heeft van dag één de Curie, het kerkvolk en de (buiten)wereld laten merken dat er andere vorm van bestuur is aangebroken; een andere manier van samen kerk-zijn. Hij belt mensen in binnen- en buitenland op om naar hun verhalen te luisteren en schrijft brieven aan gewone gelovigen. Maar hij heeft ook een lang antwoord gegeven op de vragen die de oud-hoofdredacteur van La Repubblica, Eugenio Scalfari, hem onlangs in een open brief stelde. Vragen van een ongelovige; over zonde, hel en hemel. Dat een paus daarop onbevangen en publiekelijk antwoordt, is ongekend.
Paus van de armen
Maar er is meer. De paus bezocht al twee keer vluchtelingentehuizen op het eilandje Lampedusa en in hartje-Rome; hij suggereerde leeglopende kloosters open te houden maar dan voor asielzoekers; hij riep de nuntius in de Dominicaanse Republiek terug in afwachting van het gerechtelijk onderzoek tegen hem vanwege vermeend kindermisbruik en de paus bemoeide zich de afgelopen dagen op indrukwekkende wijze met de ontwikkelingen rond Syrië. In oktober vergadert de paus voor ’t eerst met het bijzondere college van acht kardinalen die hij een half jaar geleden heeft gevraagd om met voorstellen te komen over hervormingen in de Curie, het centrale bestuursapparaat van de rk-kerk.