door Frans Wijnands –
Lakse bisschoppen zijn indirect medeplichtig aan het seksueel misbruik van minderjarigen door geestelijken. Paus Franciscus sprak dit weekeinde over ‘de zonde van nalatigheid van kerkelijke leiders die niet adequaat reageren op rapporten over seksueel misbruik door priesters en daardoor het leed van de slachtoffers vergroten’. Bisschoppen hebben als herderlijke taak minderjarigen te beschermen. Als ze dat niet doen moeten ze daarvoor verantwoordelijk worden gehouden.
Als paus Franciscus over kindermisbruik praat wordt zijn taal directer, harder. Alsof hij niet alleen verdrietig, maar vooral boos is. Bijna vier uren heeft de paus dit weekeinde gesproken met zes volwassenen – mannen en vrouwen – die als kind misbruikt zijn. Door priesters, paters, nonnen. De paus ontving hen in zijn sobere gastenverblijf in Vaticaanstad. Hij droeg voor hen de mis op, vroeg om vergiffenis, at met hen en luisterde onder vier ogen naar hun verhalen. Het was de eerste keer dat Franciscus persoonlijk misbruikslachtoffers ontmoette, helemaal in de lijn van zijn voorganger die meerdere malen met seksueel misbruikten sprak. Het vragen om vergiffenis is een vast ritueel geworden. Indrukwekkend, ontroerend, stimulerend voor de slachtoffers. Maar het blijven woorden. Hoe oprecht ook. Het ontbreekt volgens veel slachtoffers nog aan één onmisbare dimensie : daden. Harder optreden tegen geestelijken die minderjarigen misbruiken.
Paus Benedictus XVI benadrukte tijdens zijn pontificaat al dat de rooms-katholieke kerk de plicht heeft om met Justitie samen te werken om de daders strafrechtelijk aan te pakken. Vergiffenis schenken is heel mooi, maar straffen is noodzakelijk. Paus Franciscus heeft sinds zijn aantreden meermalen duidelijk gemaakt dat de kerk inderdaad harder moet optreden. Hij richtte onlangs een pauselijke raad ter bescherming van minderjarigen op. Onder leiding van kardinaal Sean O’Mally stellen acht personen (m/vr) een actieprogramma op om beter te kunnen optreden tegen het nog lang niet uitgeroeide kindermisbruik door geestelijken, broeders en nonnen.
Drie weken geleden werd in de Siciliaanse stad Trapani don Sergio Librizzi gearresteerd, hoofd van de regionale Caritasbeweging die zich inzet voor opvang en huisvesting van asielzoekers en bootvluchtelingen. Pater Librizzi, die door de plaatselijke gemeenschap op handen werd gedragen, is beschuldigd van afpersing en seksueel misbruik. In ruil voor seksuele handelingen beloofde hij minderjarige asielzoekers een snellere officiële registratie. Acht personen hebben aangifte gedaan van die seksuele intimidatie en onzedelijke handelingen. Het Vaticaan heeft de opgepakte priester geschorst van alle pastorale en sacramentele activiteiten. En wacht het justitiële onderzoek af om (eventueel) verdere maatregelen te nemen.
Te laks
Uit vrijwel alle onderzoeken in alle landen waar de misbruikschandalen aan het licht kwamen is gebleken, dat er aanvankelijk een bewuste doofpotmentaliteit heerste. Ook in Nederland. Het imago van een onbesproken kerk was belangrijker dan het leed van de slachtoffers. Gaandeweg is dat drastisch veranderd. Het Vaticaan riep bisschoppen en oversten op om actief met Justitie mee te werken: aangifte doen in plaats van verdoezelen. De Italiaanse bisschoppenconferentie spoorde onlangs alle bisschoppen nog eens aan om daders niet te beschermen maar bij Justitie te melden. De afgelopen tien jaar zijn meer dan 800 priesters vanwege seksueel misbruik uit hun ambt gezet. Een onbekend aantal kreeg als straf een verder leven van gebed en boetvaardigheid opgelegd.
Het lijkt heel wat, maar het is nog lang niet duidelijk genoeg. Een van de Ierse slachtoffers die aan paus Franciscus haar verhaal deed, heeft hem gevraagd om de Ierse kardinaal Sean Brady van zijn taak te ontheffen omdat die in de jaren zeventig onderzoeken naar seksueel misbruik blokkeerde. Dichter bij huis speelt het geval van de Brugse bisschop Roger Vangheluwe. Uit zijn functie gezet maar (nog) niet uit het priesterambt. Dat gebeurde enkele weken geleden wel met de Poolse aartsbisschop Jozef Wesolowski, omdat hij minderjarigen in de Dominicaanse Republiek seksueel heeft misbruikt toen hij daar pauselijk nuntius was.