boos en lakoniek
-
Frans Wijnands –
De Italiaanse journalist en ervaren Vaticaan-kenner Sandro Magister flikt het weer: hij publiceert (delen uit) een persoonlijke brief die dertien kardinalen begin vorige week aan paus Franciscus schreven. De ondertekenaars – allen deelnemers aan de bisschoppensynode over Gezin en Evangelisatie die in Rome gaande is – maakten zich bezorgd over delen van de vergaderprocedure en de benoeming van de leden van de redactiecommissie die het eindrapport in elkaar zetten. Met die publicatie zorgt Magister andermaal voor grote opschudding, bovenal voor verwarring.
Magister is al lang een luis in de Vaticaanse pels; hij is als een duivel die spuugt in het wijwatervat. Nog niet zo lang geleden werd hij uit de Vaticaanse perszaal verbannen omdat hij vroegtijdig en tegen alle embargo-afspraken in, delen uit de milieu-encycliek van de paus had gepubliceerd. En nu deze privé-brief. De Duitse kardinaal Gerhard Müller, prefect van de invloedrijke Congregatie (ministerie) voor de Geloofsleer en kennelijk mede-ondertekenaar, sprak van ‘een schandaal’. Anderen noemden het een bewuste poging tot stemmingmakerij en de pauselijke woordvoerder sprak van een poging het werk van de synode te verstoren.
Anderen reageerden wat lakonieker. Zoals de Australische kardinaal George Pell, de man die aan het hoofd staat van de recent opgerichte Vaticaanse Secretariaat voor de Economie; de man die aan alle financiële touwtjes trekt en opsteller van de veel besproken brief. ‘Ach, ik woon al zo lang in Italië dat ik wel weet dat het leven vol verrassingen is’. En vervolgens praatte hij vrijuit over de brief. Die is inderdaad geschreven omdat er vragen waren rond de vergaderprocedure, ‘maar ik ben helemaal tevreden met het antwoord van de paus’, aldus kardinaal Pell.
Dossier gesloten, zou je dus kunnen concluderen, maar er blijven open vragen. Waarom schrijven de kardinalen Pell en Müller een brief als ze – als zijn naaste medewerkers – bij de paus in en uit kunnen lopen?, waarom ontkennen vier van de genoemde ondertekenaars dat zij hun handtekening onder die brief hebben gezet?, wordt er in de synode aangestuurd op voorgebakken besluiten, bv over de communie voor gescheiden en hertrouwde gelovigen? En vooral de vraag van wie Sandro Magister zijn informatie kreeg.
Alle betrokkenen beweren overigens dat de berichtgeving van Magister niet (helemaal) klopt. Hij beweert dingen die kennelijk niet in de brief staan en de lijst van ondertekenaars is niet (helemaal) correct. Het zijn details. Wezenlijker is de vraag wie er belang bij heeft om de indruk te wekken dat in de synode-aula en in de werkgroepen de geslepen messen op tafel liggen en dat behoudende en meer vooruitstrevende synode-deelnemers elkaar het leven doorlopend zuur maken?
Het Vaticaan en alle deelnemers betogen en benadrukken dat het de meest open, transparante synode is die ooit is gehouden. Geen sprake van kliekvorming, van achterkamertjes. ‘Misschien’, zegt mgr. Marcello Semeraro, bisschop van Albano en lid van de eindredactie-commissie, ‘focussen de buitenwereld en de vooral de media zich te veel op dat onderwerp van die gescheiden gelovigen. Maar dat is niet het enige mondiale thema. In Afrika bijvoorbeeld is de veelwijverij een veel groter probleem’. Misschien heeft het ook te maken met het ‘eurocentrisme’ van de synode: het gevaar om alles door een Europese bril te bekijken en te beoordelen.
Voor de Nederlandse kerkprovincie is de brief vooral interessant omdat de aartsbisschop van Utrecht, kardinaal Eijk een van de ondertekenaars is. Dat moet althans geconcludeerd worden uit zijn kenmerkende zwijgen. De voorlichting aan de Maliebaan laat desgevraagd weten: ‘De kardinaal praat niet met derden over zijn correspondentie met de Heilige Vader’. Daar is alle begrip voor op te brengen. Maar de vraag was of hij mede ondertekend heeft. Hoe moeilijk is het om daar gewoon ja of nee op te zeggen?! Schaadt dat de privacy in hoge mate?, wil hij liever niet dat de Nederlandse gelovigen dit weten?, waarom zo verkrampt? of ziet de kardinaal water branden?
franswijnands@telenet.be