Van lieverlee is de gewone burger zichzelf gaan zien als een vergeten groep van achtergestelden. ‘Nu zijn jullie aan de beurt’, beloven de populisten. Maar met een eigen-belang-eerst-houding bouw je geen samenleving op. De samenleving snakt naar politici die het algemene belang voorop durven stellen.
Door René Grotenhuis
De dag na de inauguratie van president Trump waren de leiders van de nationalistische partijen in Europa bij elkaar. Geert Wilders was er en Marine le Pen en Frauke Petry. En allemaal blaakten ze van zelfvertrouwen en geloven ze dat het nu hun beurt is. Na jaren genegeerd en gekleineerd te zijn door de politiek correcte meerderheid geloven ze dat ze nu de kans hebben om door te breken.
De volgende inzichten helpen mij om te begrijpen wat er aan de hand is. Het eerste is dat we de afgelopen decennia de aandacht zo op bepaalde achtergestelde groepen zijn gaan richten (zwarten, vrouwen, homo’s, migranten) dat gewone mensen zich langzamerhand zelf als achtergestelde groep zijn gaan zien. Het verhaal over gelijkheid en de noodzaak om achtergestelde groepen kansen te bieden op een gelijk aandeel in de economische, culturele en politieke macht is een prima en goed onderbouwd verhaal. Maar tegelijkertijd is er door dat verhaal een denken in identiteiten ontstaan als de basis voor de maatschappelijke en politieke aandacht. Inmiddels heeft de witte middenklasse en lagere klasse dat verhaal goed begrepen en zichzelf als een achtergestelde identiteitsgroep gedefinieerd en daar een politieke agenda van gemaakt. De identiteitsagenda (eigen volk eerst) is niet een populistische uitvinding, ze is een reactie op een al veel eerder ingezette agenda waarin de aandacht op identiteit is gevestigd als basis voor cultureel en sociaal-economisch beleid.
Voorgekropen
De groep van de witte middenklassen en lagere klasse heeft het gevoel dat die andere identiteitsgroepen ‘voorgekropen’ zijn in de rij en dat zij steeds verder naar achteren in de rij zijn geduwd. In Nederland leidt dat tot boosheid over vluchtelingen die wel een huis toegewezen krijgen terwijl Nederlanders zelf of hun volwassen kinderen naar achteren op de wachtlijst van de woningbouwvereniging schuiven. En het leidt tot boosheid van mensen die hun aanvraag om bijzondere bijstand afgewezen zien worden, terwijl nieuwe Nederlanders van voldoende spullen worden voorzien om hun leven hier te kunnen opstarten. Ongetwijfeld worden al die beleidskeuzen onderbouwd met democratisch vastgesteld beleid, maar voor mensen in Overvecht of in Beverwaard of Geuzenveld is het vooral oneerlijk.
Het probleem van het doelgroepenbeleid zoals we dat de afgelopen jaren hebben gekend is niet wat het doet voor deze groepen, maar wat het niet doet voor de anderen en het gevoel van oneerlijkheid dat daarmee wordt gecreëerd. Het probleem van de huisvesting van vluchtelingen is niet aangepakt door een massieve investering te doen in meer nieuwbouw, zodat wat de ene groep krijgt niet ten koste zou zijn gegaan van de andere. De afbraak van de sociale woningbouw is gewoon doorgegaan met het gevolg dat het nog meer dringen werd in de rij voor de schaarsere voorraad goedkope sociale huurwoningen.
Oplossing
De oplossing komt zeker niet van Wilders of Marine le Pen of Frauke Petry. Zij voegen aan de lijst van achtergestelde groepen een nieuwe, eigen groep toe. En ze hopen dat ze met die achtergestelde groep door kunnen stoten en dan ten koste van andere groepen (vluchtelingen, hoger opgeleiden, de elite) hun agenda kunnen doorzetten. Zoals, zo vinden zij, de afgelopen decennia, de agenda van andere groepen ten koste van hen is doorgedrukt. Maar bij hen zullen marginaliseren en gebrek aan aandacht voor andere groepen omslaan in regelrechte uitsluiting en vernedering.
Algemeen belang
Het is niet voor niets dat in dit electorale proces in Nederland de brede volkspartijen van de christendemocratie en sociaaldemocratie ten onder zijn gegaan. Zij waren in staat om brede achterbannen te verzamelen op een gedeelde agenda: werkgevers en werknemers, intellectuelen en arbeiders, stadsbewoners en plattelanders. Dat partijen als de PVV en 50Plus (ook al zo’n partij van achtergestelden) de grootste winnaars lijken te worden van de verkiezingen stemt mij treurig. Daarmee verwordt de politiek tot de plaats waar groepen met elkaar afrekenen en verhaal halen op elkaar. Dan zijn we ver verwijderd van de gedachte dat politiek uiteindelijk draait om het algemeen belang. Het is niet voor niets dat in Europa iedereen naar Merkel kijkt. Zij lijkt een van de weinige politici die dat algemeen belang belichaamt, die de politieke afrekeningen overstijgt. Een Nederlandse Merkel heeft zich nog niet aangediend. Wie weet waarmee Asscher of Haersma Buma ons de komende weken verrassen.
bron: debezieling.nl